Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο

Και γραβάτα θέλει να φορέσει ο Αλέξης Τσίπρας και να σηκώσει τα μανίκια μετά την ψήφιση των μέτρων της συμφωνίας με τους δανειστές. Αρκεί μόνο να του βγει το πλάνο. Το –κατά τους αντιπάλους του –τέταρτο Μνημόνιο συνιστά την τελευταία κοινοβουλευτική δοκιμασία αυτής της κυβέρνησης, δεδομένου ότι η εφαρμογή των μέτρων αφορά την περίοδο από το 2019 και έπειτα. Αρα, εφόσον οι εκλογές γίνουν στο τέλος της τετραετίας, κυβέρνηση και Τσίπρας έχουν μπροστά τους καθαρό πολιτικό πεδίο για σχεδόν 27 μήνες. Αυτό είναι το σχέδιο που, από προχθές τα μεσάνυχτα, προβάλλεται σε όλους τους τόνους από το Μαξίμου.

Ο κωδικός γι’ αυτό το διάστημα ονομάζεται «θετική ατζέντα» και ο βασικός στόχος είναι η επαναπροσέγγιση της κοινωνίας, ούτως ώστε να ανακτηθεί η χαμένη επαφή του ΣΥΡΙΖΑ με τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται περισσότερο από την κρίση και στήριξαν το κυβερνών κόμμα στην τριπλή εκλογική αναμέτρηση του 2015. Δεν είναι τυχαίες, άλλωστε, οι δόσεις αυτοκριτικής που επιφύλαξε ο Πρωθυπουργός στην ομιλία του στη Βουλή, ενώ ο ίδιος θέλει να προσδώσει μια γραμμή άμυνας στους βουλευτές και τα στελέχη του απέναντι στους πολίτες, καθώς βάλλονται πανταχόθεν –πόσω μάλλον μετά τα νέα μέτρα.

Το όλο σχέδιο, όπως και το να εμφανιστεί γραβατωμένος ο Αλέξης Τσίπρας, εξαρτάται από την έκβαση των διαβουλεύσεων για το χρέος. Θα πρέπει, δηλαδή, οι δανειστές να συμφωνήσουν στα μεσοπρόθεσμα μέτρα για τη διευθέτηση του χρέους, ούτως ώστε να κλειδώσει η συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα και να ακολουθήσει η ένταξη στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ και η δοκιμαστική έξοδος στις αγορές. Κατά κοινή παραδοχή, μόνον υπό αυτές τις προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει το κλίμα στην οικονομία, καθώς η πραγματικότητα την οποία παρουσίασε ο Πρωθυπουργός στη Βουλή, πέραν της αποκλιμάκωσης των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, μοιάζει προς ώρας εικονική.

Ετσι, το σενάριο παράτασης της εκκρεμότητας για το χρέος έως τις γερμανικές εκλογές θεωρείται καταστροφικό –εξού και ο Αλέξης Τσίπρας εξωτερίκευσε την αγωνία του μετά την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου. «Η μπάλα τώρα βρίσκεται στα πόδια των δανειστών», έσπευσε να δηλώσει, προσθέτοντας σε επιτακτικό τόνο ότι «δικαιούμαστε τη ρύθμιση του χρέους» και τις θετικές αποφάσεις του Eurogroup της Δευτέρας.

Επιπλέον, ο Πρωθυπουργός, μέσω των ευρωπαίων εταίρων και του ΔΝΤ, επιχειρεί να ασκήσει πίεση προς τη γερμανική πλευρά για να τερματίσει το Βερολίνο τη διελκυστίνδα και να συμφωνήσει με το Ταμείο. Ομως, και ο ίδιος γνωρίζει –αλλά δεν ομολογεί –πως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από τη δέσμευσή του ότι τα μέτρα της περιόδου 2019-2020 δεν θα εφαρμοστούν εάν η Ελλάδα δεν πάρει το χρέος.

Ο λόγος είναι οι εγγυήσεις που είναι πιθανό να ζητήσει από την Αθήνα το Βερολίνο για μελλοντικά δάνεια, με δεδομένη σ’ αυτή την περίπτωση την αποχώρηση του ΔΝΤ από το πρόγραμμα. Σε εξέλιξη παραμένει και το παζάρι για τους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων, με την ελληνική πλευρά να επιδιώκει κούρεμα στη χρονική διάρκεια του 3,5% και τη Γερμανία να πιέζει για διατήρησή του ακόμη και για μία δεκαετία μετά τη λήξη του προγράμματος.

Ολα αυτά τα σενάρια, τα οποία λίγο ή πολύ θα ξεκαθαρίσουν τις επόμενες εβδομάδες και πάντως μέσα στο καλοκαίρι, εξυφαίνουν τον καμβά του πολιτικού αφηγήματος πάνω στον οποίο θα επιχειρήσει ο Πρωθυπουργός την αντεπίθεσή του τον Σεπτέμβριο από τη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης και εν τέλει, εφόσον δεν θα υπάρξουν πρόωρες εκλογές, θα καθορίσουν την ατζέντα της κάλπης τον Σεπτέμβριο του 2019.

Για τον Αλέξη Τσίπρα αποτελεί προσωπικό στοίχημα η εφαρμογή των αντιμέτρων, ώστε να μπορέσει να φανεί ο ίδιος αξιόπιστος και ταυτόχρονα να δώσει εμπράκτως ανάσα στα ασθενέστερα στρώματα, επιχειρώντας την ύστατη αντεπίθεση και ανατροπή της εικόνας που έχει σήμερα παγιωθεί στις δημοσκοπήσεις. Ο μεγάλος στόχος, άλλωστε, είναι μία ακόμη τετραετία, καθώς ο Πρωθυπουργός μιλά ήδη για «ορίζοντα εξαετίας».

Σύμμαχός του μπορεί να είναι και η απλή αναλογική που έχει ήδη ψηφιστεί, αλλά θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ως προς τον κεντρικό σχεδιασμό του ΣΥΡΙΖΑ, ότι ακόμη και αν είναι δεύτερο κόμμα, του αρκεί η ΝΔ να μην έχει αυτοδυναμία και να μην μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ ή άλλο κόμμα. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα ακολουθήσουν επαναληπτικές εκλογές με την εφαρμογή της απλής αναλογικής και τότε τα κουκιά για το νέο κυβερνητικό σχήμα θα απαιτούν οπωσδήποτε τη συμμετοχή του δεύτερου κόμματος –δηλαδή του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος θα παραμείνει διά της πλαγίας στην εξουσία.

Κατά τον ίδιο τρόπο, σενάρια θέλουν την κυβέρνηση να εξετάζει ακόμη και «επανάληψη» της ψηφοφορίας για την απλή αναλογική, προκειμένου να δεσμεύσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ψηφίσουν τον νέο εκλογικό νόμο και αυτός να ισχύσει άμεσα. Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Με ένα δημοψήφισμα, για παράδειγμα. Το οποίο θα αφορά τον εκλογικό νόμο μόνο ως ένα από τα κεφάλαιά του και «ομπρέλα» τις προτάσεις της κυβέρνησης για τη συνταγματική αναθεώρηση. Το κεφάλαιο «Σύνταγμα» θα ανοίξει, άλλωστε, αμέσως μόλις κλείσουν τα διαδικαστικά της αξιολόγησης και του χρέους, δηλαδή ακόμη και πριν από το φθινόπωρο.

Στο κυβερνητικό στρατόπεδο, πάντως, τηρούν σιγήν ιχθύος για το ζήτημα. Ομως, είναι γεγονός ότι μία από τις μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ενόψει των εκλογών του Μαΐου του 2019 σε δήμους και περιφέρειες είναι η καθιέρωση απλής αναλογικής. Οπερ σημαίνει πως το κεφάλαιο «απλή αναλογική» εντάσσεται στον συνολικό πολιτικό σχεδιασμό της κυβέρνησης.

Σε ό,τι αφορά το τοπίο στον ΣΥΡΙΖΑ, ο Πρωθυπουργός έχει «εκκαθαρίσει» τα εσωκομματικά μέτωπα μετά το τρίτο Μνημόνιο και δεν νιώθει να αμφισβητείται, οπότε το μόνο που χρειάζεται είναι η επαναβεβαίωση της κυριαρχίας του στα κομματικά όργανα. Ακόμη και η ομάδα των 53, η οποία συγκροτεί τον ισχυρότερο πόλο εσωκομματικής ζύμωσης, δεν έχει τον ρόλο που είχε στο παρελθόν η Αριστερή Πλατφόρμα του Παναγιώτη Λαφαζάνη ως αντιπολίτευση. Μετά την ψήφιση των μέτρων, οι 53 επισημαίνουν ότι σημασία έχει η μεταμνημονιακή προοπτική της χώρας και του ΣΥΡΙΖΑ και ένα αριστερό, φιλολαϊκό αφήγημα. Οπως αυτό που θέλει να λανσάρει –αλλά από διαφορετική αφετηρία και οπτική γωνία –ο Τσίπρας.

Αντίστοιχα, στο ενδοκυβερνητικό πεδίο όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι ο Πρωθυπουργός δεν θα προχωρήσει σε αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα πριν από το φθινόπωρο, όταν θα έχει αξιολογήσει επαρκώς τους υπουργούς του ως προς το έργο τους. Εξυπακούεται ότι οι αλλαγές θα κριθούν και από τη σύνθεση του οικονομικού επιτελείου, με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο να εξακολουθεί να κρατά κλειστά τα χαρτιά του.

Σε γενικές γραμμές, οι άξονες του κυβερνητικού έργου για το επόμενο χρονικό διάστημα προβλέπουν τη στήριξη των επενδύσεων, την έμφαση στην έρευνα και την καινοτομία, τη στήριξη της «κοινωνικής οικονομίας» μέσα από συνεταιριστικά σχήματα, την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των νέων επιστημόνων, καθώς και την αντιμετώπιση του λεγόμενου brain drain, τις θεσμικές αλλαγές στο Σύνταγμα και την Αυτοδιοίκηση και την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, κυρίως στην υγεία και την παιδεία.

Σε ό,τι αφορά την αντιπαράθεση με την αντιπολίτευση, ο αγώνας θα είναι διμέτωπος. Από τη μία πλευρά, απέναντι είναι η ΝΔ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με τον Πρωθυπουργό να επιχειρεί –όπως έκανε προχθές στη Βουλή –να καταδείξει το δίπολο και να αντιπαρατεθεί απευθείας με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στην προσπάθειά του να κερδίσει πόντους και ταυτόχρονα να «κοντύνει» τον αντίπαλό του. Η προσπάθεια αναμένεται να περάσει και μέσα από τις εξεταστικές επιτροπές και, γενικότερα, δικαστικές κινήσεις που θα μπορούσαν να στριμώξουν πολιτικά την αξιωματική αντιπολίτευση, όπως έχει σχεδόν προαναγγελθεί.

Από την άλλη βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ, καθώς κοινό μυστικό αποτελεί πως ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί εισπήδηση στον χώρο της Κεντροαριστεράς, θέλοντας να αποκτήσει ζωτικό εκλογικό χώρο πέραν της Αριστεράς και να «μπετονάρει» τους ψηφοφόρους του. Τα μηνύματα από τις δημοσκοπήσεις, άλλωστε, δείχνουν ότι μια μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ που μετακινήθηκε μαζικά στον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 είτε επιστρέφει στο ΠΑΣΟΚ είτε επιλέγει την αποχή.

Οι συνεχιζόμενες επιθέσεις Τσίπρα στα Μέσα Ενημέρωσης, εξάλλου, μαρτυρούν τον σχεδιασμό να φέρει η κυβέρνηση άμεσα τον νέο διαγωνισμό για τις τηλεοπτικές άδειες. Προσφάτως μάλιστα ο Νίκος Παππάς έθεσε, με ολίγον unfair τρόπο, το ζήτημα στα μέλη του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, καθώς ο κυβερνητικός σχεδιασμός υπαγορεύει να έχει τελειώσει το θέμα μέσα στο καλοκαίρι.