Νωρίς το πρωί της Τετάρτης 17 Μαΐου, στην Αγία Βαρβάρα στο Αιγάλεω, ο ουρανός και η γη είχαν βρει έναν μυστηριώδη τρόπο να συνυπάρχουν. Πάνω, σκοτεινιά και σύννεφα σε σκούρο γκρι. Κάτω, μια βαθιά ησυχία, λες και το σκήνωμα της Αγίας Ελένης είχε επιβάλει μια ψευδαίσθηση κατάνυξης στους γύρω δρόμους. Ενας αστυνομικός, με καλοσιδερωμένη στολή, πηλήκιο και λεπτό μουστακάκι, δεν έκρυψε τη χαρά του όταν του ζητήθηκαν οδηγίες για τη διαδρομή στο ιερό τρίπτυχο από την Αγία Μαρίνα (στάση του μετρό) στην Αγία Βαρβάρα (ιερός ναός) και το προσκύνημα στην Αγία Ελένη (το σκήνωμα). Στάθηκε προσοχή και με ύφος απαγγελίας σε εθνική γιορτή του Γυμνασίου έδωσε τις οδηγίες αποχαιρετώντας με ένα πρόσχαρο «καλό προσκύνημα, αγαπητέ».

Ολοι και όλα στη θέση τους

Η οδός Ελ. Βενιζέλου συνδέει την Ιερά Οδό με την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Είναι ένας πολυσύχναστος δρόμος. Ενα πολύ μεγάλο σουπερμάρκετ, ένα τεράστιο πολυκατάστημα με οικιακά είδη κι εργαλεία. Μερικά σπίτια, μικρές μονοκατοικίες, ένα δυο από αυτά μοιάζουν με αυθαίρετα στο Πέραμα πριν από τριάντα χρόνια. Μέχρι να φτάσεις στην εκκλησία βλέπεις αυλές, καθαρές, περιποιημένες, με γκαζόν και μπάρμπεκιου αλλά και κάποιες άλλες γεμάτες παλιά και σκουριασμένα ψυγεία, πλυντήρια και κουζίνες, έτοιμα για τον Καιάδα των ηλεκτρικών συσκευών. Και φτάνεις στην είσοδο της εκκλησίας, όπου το ψιλοβρόχι δεν σε εμποδίζει να προβληματιστείς για την ύπαρξη, στον περίβολο, των σημαιών όλων των κρατών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η απάντηση θα δοθεί λίγο αργότερα κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ…

Ολοι και όλα ήταν στη θέση τους: οι υπεύθυνοι της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία εορτάζει τα 80 της χρόνια με τη διοργάνωση της μεταφοράς του σκηνώματος και του Τιμίου Ξύλου. Το βρεγματικό οστούν. Οι οφθαλμικές κόγχες. Τα ρινικά οστά. Το σκήνωμα είναι στη θέση του, ντυμένο με τα ρούχα για τα οποία πολύς λόγος (και χρήμα) έρευσαν. Και οι άνθρωποι της Διακονίας. Και οι υπάλληλοι που ούτως ή άλλως, όπως μας εξήγησαν, «πληρώνονται για άλλες υπηρεσίες, άρα και η έκτακτη αυτή κατάσταση δεν δημιουργεί επιπλέον έξοδα… παρά μόνο οι υπηρεσίες ασφαλείας και κάτι άλλα που δεν αποτελούν πρόβλημα».

«Ενα κεράκι και για μένα»

Και οι υπάλληλοι του ιερού ναού, κάτι σαν το πολιτικό προσωπικό. Και οι ιερωμένοι. Και οι άνθρωποι με τις κάμερες, τα μικρόφωνα και όλα τα εργαλεία για το streaming του προσκυνήματος μέσα από το www.agialeni.gr. Και οι αστυνομικοί, που μέσα στη βάρδια εκτελούν και τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, όχι μόνο για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, αλλά έχουν και παραγγελίες του τύπου «άναψε ένα κεράκι και για μένα». Ολοι, λοιπόν, ήταν εκεί και κυρίως δύο κατηγορίες που είναι και οι σημαντικότερες μετά, φυσικά, από το ίδιο το σκήνωμα που ταξίδεψε με χορηγικά έξοδα από τη Βενετία έπειτα από 1.700 χρόνια για να έρθει στο Αιγάλεω: οι πιστοί και οι άνθρωποι της Διακονίας που έχουν το… sales management στα μικροαντικείμενα λατρείας που πωλούνται στο κιόσκι απέναντι από την είσοδο του ιερού ναού. Σε αυτόν τον περίβολο συνυπάρχουν δύο βασικά είδη οικονομίας που αν αφαιρέσει κάποιος τα σύμβολα, θα διαπιστώσει ότι πρόκειται για αντικατοπτρισμό των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Μέσα στον ναό όπου είναι το σκήνωμα εξελίσσεται η συναισθηματική οικονομία των πιστών με όλα τα στοιχεία της, τις εμμονές, τις προκαταλήψεις, τις ειλικρινείς ή όχι ανάγκες, ακόμα και τις μεταφυσικές της αγωνίες. Και έξω από τον ναό, εκεί όπου πωλούνται τα άγια σουβενίρ, εξελίσσεται η πραγματική οικονομία.

Το χρηματιστήριο του ναού

Εικονίτσες, τάματα, μπρελόκ, σταυρουδάκια, βιβλία, φυλαχτά, άλλη τιμή για τα «διαβασμένα», άλλη για τα «αδιάβαστα», ακόμα και CD –όλα με τις τιμές τους επάνω, από 0,50 μέχρι και 20 ευρώ, όλα με απόδειξη. Αλλά ας μείνουμε λίγο στα οικονομικά. Για όλα υπάρχουν διαφωνίες και ενστάσεις όλες αυτές τις ημέρες, ακόμα και για το αν πρόκειται πράγματι για την Αγία Ελένη, τη μητέρα του Αγίου Κωνσταντίνου, κάτι που για την Αποστολική Διακονία έχει λήξει από το 1929, όταν η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία προέβη σε επίσημη αναγνώριση. Ολοι, όμως, συμφωνούν σε κάτι: εκεί θα μαζευτούν πολλά λεφτά.

Και είναι αλήθεια αυτό. Αλλά γιατί επελέγη ο συγκεκριμένος ναός; Ο λόγος είναι απλός: ο συγκεκριμένος ναός και ό,τι άλλο υπάρχει μέσα στην καταπληκτική αυτή έκταση είναι ιδιοκτησία της Αποστολικής Διακονίας που, πράγματι, κάνει σημαντική δουλειά αν κρίνει κάποιος μόνο και μόνο από την εξωτερική εμφάνιση του Θεολογικού Οικοτροφείου που βρίσκεται στον ίδιο χώρο. Αλλά και άλλες, πολλές δραστηριότητες. Μισθοδοσίες ιερέων στο εξωτερικό, εκδόσεις, ευρωπαϊκά πολιτιστικά προγράμματα, διδασκαλίες νεοελληνικής γλώσσας σε εκκλησιαστικά ινστιτούτα στο εξωτερικό, οργάνωση και συντήρηση ιεραποστολών και άλλα.

Ο τζίρος της πίστης

Πριν από δύο χρόνια στον ναό είχε εκτεθεί για προσκύνημα το σκήνωμα της Αγίας Βαρβάρας. Εμεινε εκεί για 20 ημέρες. Το ταμείο, σύμφωνα με όλα όσα έχουν γίνει γνωστά, έγραψε: 200.000 ευρώ σε μετρητά και 400.000 ευρώ σε φάρμακα. Το ίδιο γίνεται και τώρα. Μετρητά πέφτουν στα παγκάρια για τα κεριά και τις λαμπάδες –σημειωτέον οι υπάλληλοι της Διακονίας δεν σταματούν να τροφοδοτούν με απόθεμα –και στο κιόσκι με τις εικονίτσες και όλα τα υπόλοιπα. Δωρεάν διατίθεται μόνο ο αγιασμός από ένα μεγάλο «καζάνι» με μια μικρή κάνουλα, σαν αυτά του τσίπουρου, αλλά μόνο για επιτόπια κατανάλωση. Αν θέλεις να το πάρεις σπίτι, θα πρέπει να αγοράσεις πλαστικό μπουκαλάκι, σε δύο ή τρία χρώματα, αν δεν μας απατά η μνήμη. Ανθρωποι που μίλησαν στα «ΝΕΑ» για το οικονομικό ζήτημα είπαν ότι οι προσδοκίες από το προσκύνημα στην Αγία Ελένη ανεβάζουν τον πήχη τουλάχιστον στα 400.000 ευρώ σε μετρητά και στα 600.000 ευρώ σε φάρμακα. Τρεις είναι οι λόγοι που ανεβάζουν τις προσδοκίες. Το σκήνωμα της Αγίας Ελένης θα μείνει εκεί για έναν μήνα και όχι 20 ημέρες. Μεσολαβεί και η εορτή του γιου της, του Αγίου Κωνσταντίνου, και όσο να ‘ναι η κίνηση θα κορυφωθεί. Ακολουθεί και του Αγίου Πνεύματος, κάτι που μπορεί να αυξήσει την κίνηση. Και τον τζίρο, βεβαίως.

«Ο κόσμος δεν είναι πολύς σήμερα. Βέβαια είμαστε ακόμα στην αρχή, τις τελευταίες ημέρες θα δεις τι θα γίνει, σαν τα τέλη κυκλοφορίας…» λέει ένας υπάλληλος, κόβοντας με την άκρη του ματιού του όσους έχουν πάρει θέση για προσκύνημα. «Εχει γίνει κάνα παρατράγουδο μέχρι τώρα;» ρωτάμε. «Μπα, τίποτα, όλα είναι ήσυχα μέχρι στιγμής». Στην ουρά στέκονται διάφοροι, η αλήθεια είναι ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του λόγους για να βρίσκεται εκεί. Μπορείς να κάτσεις εκεί με τις ώρες και να γράφεις τις ιστορίες τους, να κάνεις σημειολογικές παρατηρήσεις και αναφορές. Οπως ότι για τις ηλικίες 15-55 λειτουργεί κάπως σαν ιερός κανόνας: απαραίτητη προϋπόθεση για να μπεις είναι να έχεις κέρματα και κινητό. Το πρώτο για το κερί – για τη λαμπάδα ο άγραφος κανόνας θέλει χαρτονόμισμα –, το δεύτερο για την απαραίτητη selfie με το σκήνωμα. «Ξέρετε πόσα likes θα μαζέψω μόλις την ποστάρω;» θα πει μια κοπέλα που «εντάξει, χωρίς πλάκα τώρα, σε λίγο καιρό γράφω Πανελλαδικές, μια ευλογία την έχω ανάγκη, όσο να ‘ναι». Μια μητέρα με ένα μωρό, πέντε – έξι μηνών, φίλησε τις εικόνες απέξω και μπήκε με το μωρό μέσα κρατώντας το σφιχτά στην αγκαλιά της, έτοιμη να βάλει τα κλάματα. Η φίλη της που έμεινε έξω τη σταύρωνε στον αέρα. «Το προηγούμενο το έχασε στη γέννα» είπε σε μια άγνωστή της δίπλα.

«Πατρίς, θρησκεία,και… υγεία»

Μια γυναίκα, μόλις βγήκε, έψαχνε τη φίλη της. Ογδόντα ετών είπε ότι είναι, δεν της φαινόταν. «Ηρθαμε από τη Λαμία, κοντά είναι, δύο ωρίτσες. Εχουμε πάει και αλλού, είμαστε μια παρέα από χήρες που πιστεύουμε πολύ και θέλουμε να έχουμε την πατρίδα μας, τη θρησκεία μας και την υγεία μας». Την ώρα που η προηγούμενη κοπέλα, αυτή που θα δώσει σε λίγο καιρό Πανελλαδικές, φωτογραφιζόταν έξω από την εκκλησία για ένα έντυπο σε στάση μπροστά και στα δάχτυλα το δεξί πόδι, με μια ελαφρά δόση από duckface, μια γυναίκα όχι ιδιαίτερα μεγάλη πλησίαζε κρατώντας στο ένα χέρι μια φορητή φιάλη οξυγόνου, το σωληνάκι της οποίας κατέληγε στα ρουθούνια της. Περπατούσε αργά, της έκαναν χώρο να περάσει παρακάμπτοντας την ουρά. Βγήκε έπειτα από περίπου δεκαπέντε λεπτά και κάθησε σε ένα πεζούλι, πάντα με τη φιάλη στο χέρι. «Εχω ΧΑΠ (σ.σ.: χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια), δεν μπορώ να πάω ούτε δύο μέτρα χωρίς τη φιάλη έξω, στο σπίτι έχω ειδικό μηχάνημα, μέρα – νύχτα. Η σύνταξη φτάνει ίσα ίσα για να τα βγάλω πέρα. Είναι άτιμη αυτή η αρρώστια, γι’ αυτό ήρθα να προσκυνήσω την Αγία Ελένη, μπας και δώσει η χάρη της και φτιάξει η αναπνοή μου» είπε και τράβηξε στο πλάι το σωληνάκι της φιάλης για να ξανακάνει τον σταυρό της. Φορούσε ένα μπεζ φαρδύ ανοιξιάτικο μπουφάν με μεγάλες ανοιχτές τσέπες που άφηναν να φαίνεται ό,τι είχαν μέσα. Το πακέτο με τα τσιγάρα είχε έντονα χρώματα κι έβγαζε μάτι από μακριά…

Αγία Ελένηη… Μενουμευρώπισσα

Και τώρα να πούμε για τις σημαίες των χωρών της ΕΕ στον περίβολο του ναού. Οσο και να ακούγεται περίεργο, το σκήνωμα στέλνει και πολιτικό μήνυμα προς την Ευρώπη, σύμφωνα με τις πηγές μας, καθώς η δράση των Αγίων Ελένης και Κωνσταντίνου σημάδεψε κατά κάποιον τρόπο την ευρωπαϊκή ιστορία. Παραδείγματα, όπως αναφέρουν, είναι η απόφαση του Διατάγματος των Μεδιολάνων, το 313, που κήρυττε την ανεξιθρησκία και έπαυε τους διωγμούς κατά των χριστιανών. Επίσης, η απόφαση για μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας από την Παλαιά στη Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη, της οποίας τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Μαΐου 330. Στο ίδιο, ευρωπαϊκό πλαίσιο ήταν και η σύγκληση της Α’ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια, το 325, η οποία καταδίκασε τον αρειανισμό.

Κατηφορίζοντας προς την έξοδο της Ελ. Βενιζέλου, η ατμόσφαιρα μύριζε βρεγμένο χώμα και σβησμένο κερί. Σαν Μεγάλη Παρασκευή ήταν. Μια κοπέλα με μεγάλη κοτσίδα μοίραζε κάτι προχειροτυπωμένα φυλλάδια για κάποια άλλα λείψανα και μια άλλη εικόνα σε μια άλλη περιοχή της Αττικής. Ο τίτλος στο φυλλάδιο με μεγάλα γράμματα: «Ερχεται…». Πώς το λέγαμε εκείνο το παλιό; «Και ο Θεός έχει ανάγκη από διαφήμιση, αλλιώς δεν θα υπήρχαν οι καμπάνες».