Οι έλληνες θεοί του Σάι Τουόμπλι

Από μία άποψη, η συνάντηση και ο διάλογος της σύγχρονης τέχνης με την αρχαιότητα μόνο μέσα από απρόσμενες συμπράξεις μπορούν να συμβούν –όπως αυτή που προηγήθηκε για την έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης «Cy Twombly, θεϊκοί διάλογοι». Σε αυτήν, 27 σχέδια και γλυπτά του σπουδαίου Αμερικανού Σάι Τουόμπλι, με έμπνευση από την ελληνική μυθολογία και τα ταξίδια του στην Ελλάδα, συνδιαλέγονται με 12 εμβληματικά έργα και γλυπτά της αρχαιότητας από την Ιταλία, την Κύπρο και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Μια τέτοια «συγκατοίκηση» της αρχαίας τέχνης με τη σύγχρονη εννοιολογική συμβαίνει σπάνια. Ομως η ζωή και το έργο του αμερικανού καλλιτέχνη, μεγάλο μέρος του οποίου δημιουργήθηκε στην περιοχή της Μεσογείου τις δεκαετίες 1950-1970, έδωσαν την κατάλληλη αφορμή μεταξύ αρχαιολόγων και επιμελητών ώστε να οργανώσουν την έκθεση που ανοίγει σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Κατά κάποιον τρόπο, μάλιστα, αποτελεί συνέχεια της μεγάλης αναδρομικής που οργάνωσε τον περασμένο Δεκέμβριο στο Παρίσι το κέντρο Ζορζ Πομπιντού. Ειδικά για την ελληνική περίσταση, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Cy Twombly Νικόλα ντελ Ρόσιο και ο επιμελητής του Μπομπούρ Τζόνας Στόρσβε συνεργάστηκαν με την πρόεδρο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου και τον διευθυντή του Νίκο Σταμπολίδη προκειμένου να συμπυκνώσουν (λόγω μεγάλου κόστους αλλά και έλλειψης χώρου) το θέμα της έκθεσης.

Ο Νίκος Σταμπολίδης είδε τα έργα του Τουόμπλι «Venus» και «Apollo» και είχε την ιδέα να τα συνδυάσει με τον κρατήρα του Εργοτίμου και του Κλειτία, έργο του 576 π.Χ. (γνωστό ως αγγείο Φρανσουά), το οποίο ταξίδεψε για πρώτη φορά από τη Φλωρεντία, ειδικά γι’ αυτήν την έκθεση. Ο ίδιος εξήγησε ότι «πρόκειται για τη συνάντηση στην Αθήνα δύο απρόσμενων καλλιτεχνών, τους οποίους χωρίζει απόσταση 2.500 χρόνων και τους ενώνει η γραφή». Αυτή η κεντρική ιδέα εμπλουτίστηκε και με έργα του αμερικανού καλλιτέχνη από τη δεκαετία του 1970 που αναφέρονται και στον Πάνα, τη Νίκη, τον Διόνυσο, τον Ορφέα, καθώς και τον μύθο «Ο Αρισταίος θρηνεί για τον θάνατο των μελισσών του». «Η δεκαετία αυτή είναι εποχή δύσκολη για τη ζωγραφική, αφού η εννοιολογική τέχνη, οι σωματομετρικές περφόρμανς, οι καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις είχαν εκτοπίσει την παραστατική ζωγραφική από το κέντρο της προσοχής του κοινού. Εκείνο το διάστημα ο Τουόμπλι μετασχημάτισε τη ζωγραφική του σε γραφή, εμπνεόμενος από την ελληνική μυθολογία και δημιουργώντας τα καλύτερα έργα του» παρατήρησε ο Τζόνας Στόρσβε, εξηγώντας τη συγκεκριμένη επιλογή των έργων που θα εκτίθενται έως το τέλος του καλοκαιριού στο αθηναϊκό μουσείο. Δίπλα τους ή απέναντί τους τοποθετήθηκαν μεταξύ άλλων αρχαιολογικών εκθεμάτων ο κορμός της Αναδυομένης Αφροδίτης από την Πάφο, η ανάγλυφη παράσταση του Ορφέα με την Ευρυδίκη και τον Ερμή –δάνειο από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολι –καθώς και αγάλματα από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Ο Εντουιν Πάρκερ Τουόμπλι γεννήθηκε το 1928 στη Βιρτζίνια και όταν άρχισε τις σπουδές του στην τέχνη άλλαξε το όνομά του, δανειζόμενος το παρατσούκλι του πατέρα του Cy (από το cyclon: κυκλώνας). «Οταν μπήκα στη Μεσόγειο, νόμιζα ότι ήμουν στον παράδεισο» ανέφερε όταν ταξίδεψε για πρώτη φορά στην περιοχή. Μια ταξιδιωτική υποτροφία τον οδήγησε στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική το 1952-53, επισκεπτόμενος τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και το Μαρόκο, συνοδευόμενος στο τελευταίο από τον ζωγράφο Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ. Το 1959 παντρεύτηκε τη βαρόνη Τατιάνα Φρανκέτι και από τότε άρχισε η επαφή του με τη Μεσόγειο, την ελληνική μυθολογία, την ελληνορωμαϊκή τέχνη, την αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία. Από το 1983 μέχρι τον θάνατό του, το 2011 στη Ρώμη, o Τουόμπλι έζησε και εργάστηκε στο λιμάνι Γκαέτα, ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολι.