Το χρυσό άγγιγμα του Ντέμιαν Χερστ

Αν σας έλεγε κάποιος ότι βλέπει τη θεά Κάλι να παλεύει με τη λερναία ύδρα δίπλα στον Κέρβερο, μια Σφίγγα, τέσσερις Βούδες κι έναν Μίκι Μάους, τι θα πιστεύατε ότι του συμβαίνει; Στη χειρότερη περίπτωση, ότι έχει πάρει παραισθησιογόνα. Στην καλύτερη, ότι βλέπει ένα επεισόδιο της «Ζίνα», της δημοφιλούς σειράς της δεκαετίας του ’90, όπου μπορούσε, ανάλογα με το επεισόδιο, να βρίσκεται από την αρχαία Ελλάδα στην Κίνα, μετά στην Αίγυπτο και να καταλήγει στη μεσαιωνική Ευρώπη.

Σε καμία περίπτωση, όμως, ότι περιηγείται την πιο πολυσυζητημένη έκθεση που φιλοξενείται αυτή την περίοδο στη Βενετία κι έχει κάνει τους πολλές χιλιάδες επισκέπτες της πόλης των Δόγηδων, η οποία φέτος φιλοξενεί τη μεγαλύτερη εικαστική διοργάνωση του πλανήτη, να αναφωνούν «Ποια Μπιενάλε…». Εκείνη του Ντέμιαν Χερστ που έχει απλωθεί σε δύο από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους εκθεσιακούς χώρους της πόλης: στο Παλάτσο Γκράσι και στην Πούντα ντελά Ντογκάνα, ιδιοκτησίας και οι δύο του μαικήνα Φρανσουά Πινό.

Το θέαμα η αλήθεια είναι ότι σε κάνει να παραμιλάς. Τεράστια γλυπτά από χαλκό ή μάρμαρο Καράρας σαν να έχουν μόλις αναδυθεί από τον βυθό, με κάθε λογής κοχύλια, φύκια και σφουγγάρια κολλημένα πάνω τους. Φορτίο, υποτίθεται, ενός πλοίου με το όνομα «Απιστος» που ναυάγησε –κάτι σαν το ναυάγιο των Αντικυθήρων –αφήνοντας στον βυθό έναν ολόκληρο θησαυρό: τη συλλογή του πάμπλουτου Cif Amotan II από την Αντιόχεια, πρώην δούλου που απελευθερώθηκε και ζούσε το δικό του «αμερικανικό όνειρο» στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Τώρα ποιος θα μπορούσε να πιστέψει ότι η Αμερική είχε ανακαλυφθεί στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ., οπότε χρονολογείται το ναυάγιο, δεν έχει αποσαφηνιστεί από τον καλλιτέχνη που συνέλαβε την ιδέα όχι να στήσει απλώς μια έκθεση, αλλά να πλέξει ολόκληρο σενάριο για να την πλαισιώσει. Προφανώς χωρίς κανέναν ιστορικό ως σύμβουλο για να τον ενημερώσει ότι δεν μπορούσε να υπάρχει στο φορτίο ένα τεράστιο ημερολόγιο Αζτέκων, καθώς ο Κολόμβος έφτασε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μερικές δεκάδες αιώνες αργότερα. Κι έτσι, όσο και να θέλει ο επισκέπτης να πιστέψει… παραμένει «Απιστος». Εκτός κι αν είναι αφελής…

Περισσότερο με μεγάλη αποθήκη υπερμεγεθών σκηνικών αμερικανικής ταινίας παρά με εκθεσιακό χώρο μοιάζει ειδικά η Πούντα ντελά Ντογκάνα, όπου φιλοξενούνται κυρίως τα μεγάλης κλίμακας από τα 189 γλυπτά της έκθεσης. Το καθένα μάλιστα εκτίθεται σε τρεις εκδοχές: όπως ανασύρθηκε από τη θάλασσα με τα κοράλλια και τα σφουγγάρια κολλημένα πάνω του, ένα «συντηρημένο» κι ένα «αντίγραφο» συν δύο δοκίμια –μαζί με τις εντυπωσιακές, ομολογουμένως, φωτογραφίες αλλά και τα βίντεο που καταγράφουν τη στιγμή της υποτιθέμενης ανέλκυσης. Ενα σύνολο που έχει καταφέρει να επισκιάσει οποιαδήποτε άλλη έκθεση «τρέχει» αυτή την εποχή στη Βενετία και ίσως και στην Ευρώπη, όχι μόνο λόγω του ονόματος του δημιουργού, αλλά και λόγω της κλίμακας της παραγωγής.

ΚΕΡΔΟΣ. Μαξιμαλισμός; Φαραωνισμός; Υπερβολή; Οποιον όρο κι αν χρησιμοποιήσει κάποιος για να περιγράψει την εντυπωσιακή, ομολογουμένως, επιστροφή του Ντέμιαν Χερστ ύστερα από τη σκληρή κριτική που είχε δεχτεί τα τελευταία χρόνια, καθώς αναλωνόταν είτε σε ανακύκλωση του εαυτού του είτε σε αναπαραγωγή πολύχρωμων κουκκίδων, δεν θα είναι ανακριβής. Κι αν το αποτέλεσμα αισθητικά μπορεί να προκαλεί, επικοινωνιακά αλλά και οικονομικά ο στόχος επετεύχθη. Και μπορεί η ιδέα να βασίστηκε σε ένα ναυάγιο, αλλά μόνο ναυάγιο δεν αποδείχθηκε τελικά. Διότι και όλοι –είτε θετικά είτε αρνητικά διακείμενοι –συζητούν για τη συγκεκριμένη έκθεση που φιλοξενείται στην πόλη όπου χτυπά τώρα η καρδιά της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής λόγω της 57ης Μπιενάλε. Και βεβαίως διότι το εγχείρημα αποδείχθηκε μια ιδιαιτέρως επικερδής κίνηση, επιβεβαιώνοντας την άποψη στην οποία συγκλίνουν φίλοι και εχθροί του Ντέμιαν Χερστ: ότι ανεξαρτήτως των επιδόσεών του στην τέχνη, οι επιδόσεις του ως προς την προώθηση πρωτίστως του εαυτού του και κατά συνέπεια των έργων του είναι άριστες. Απόδειξη το γεγονός ότι –σύμφωνα με στοιχεία του «Αrtnews» –το 60 με 70% των έργων έχουν ήδη πωληθεί και μάλιστα χωρίς οι συλλέκτες να δουν τι αγοράζουν, δεδομένου ότι οι ενδιαφερόμενοι καλούνταν να δουν τα έργα μέσω φωτογραφιών και να υπογράψουν συμβόλαιο εχεμύθειας σχετικά με το περιεχόμενο της έκθεσης. Και παρά το γεγονός ότι η τιμή εκκίνησης είναι τα 1,3 εκατ. δολάρια, ενώ το ακριβότερο γλυπτό (η ορειχάλκινη εκδοχή του «Δαίμονας με λεκάνη» που υποδέχεται τους επισκέπτες στο Παλάτσο Γκράσι σε ρητίνη) κοστίζει 14 εκατ. δολάρια, φημολογείται ότι υπάρχουν συλλέκτες που δεν κατάφεραν να αποκτήσουν το έργο που επιθυμούσαν. Ανάμεσα στους παραπονεμένους δεν είναι ωστόσο ο οικοδεσπότης της έκθεσης Φρανσουά Πινό, ο οποίος παραδέχτηκε ότι αγόρασε ορισμένα κομμάτια, αλλά δεν θέλησε να αποκαλύψει ποια.