Υπάρχει το έδαφος για μια ευρύτερη εθνική συναίνεση; Η τρομοκρατική επίθεση κατά του πρώην πρωθυπουργού και προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Λουκά Παπαδήμου ανέδειξε πολλές από τις όψεις των συμπεριφορών μας. Κατέδειξε όμως και κάτι διαφορετικό: πως η επικράτεια του κοινοβουλευτισμού, η πλειοψηφία της για την ακρίβεια, καταδίκασε απερίφραστα την ασύμμετρη ενέργεια. Πέραν του στοιχείου του ανθρωπισμού –μιλάμε για τραυματισμό ανθρώπων στο κέντρο της Αθήνας κατόπιν επίθεσης -, η όλη στάση των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου επιβεβαίωσε την πίστη στους θεσμούς. Μπορεί ο καθείς να τους βλέπει –τους θεσμούς –άδικους, αποδυναμωμένους, αποσπασμένους από τον λαό. Η εμπιστοσύνη σε αυτούς όμως, οι όροι και το πλαίσιο ξεκινούν από ένα σημείο και μετά. Αυτό δεν είναι διαπραγματεύσιμο, αφού συνιστά ένα σύνολο συμπεφωνημένων κανόνων. Και ακόμη περισσότερο, όταν οι κανόνες δεν παραχωρήθηκαν διοικητικά και από τα πάνω. Κατακτήθηκαν από τον λαό. Με τεράστιες θυσίες.
Σαν σήμερα, για παράδειγμα, το 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης, συνεργαζόμενος βουλευτής με την ΕΔΑ, ξεψύχησε έπειτα από δολοφονικό χτύπημα του ακροδεξιού παρακράτους του Ξενοφώντα Γιοσμά στη Θεσσαλονίκη. Ηταν τραγικό αλλά συνάμα συγκλονιστικό πως η ηγεμονία της εθνικοφροσύνης υπέστη ρήγματα μόνο μέσα από την αυτοθυσία και τους αγώνες των ηττημένων του Εμφυλίου. Η Αριστερά, ο δημοκρατικός κόσμος λειτούργησαν σαν οι καλύτεροι ρυθμιστές και επιταχυντές του βαθέματος της δημοκρατίας. Δημοκρατίας καχεκτικής, ταξικής αλλά συμπεφωνημένης.
Σήμερα, ακούγεται παράξενο αλλά η εθνική συναίνεση που πολλοί ονειρεύονται έχει επέλθει μερικώς με έναν αντιφατικό τρόπο. Ο άλλοτε αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ εφαρμόζει Μνημόνιο. Αν το δούμε πιο προσεκτικά, αυτό συνοψίζει κάτι πιο προοπτικό: οι δύο κυρίαρχες δυνάμεις συμφωνούν στον πυρήνα της προσαρμογής της χώρας. Οι διαφορές τους επικεντρώνονται στις τεχνικές. Και στο όποιο απόθεμα ήθους και κοινωνιοκεντρικής έγνοιας έχει απομείνει στην Αριστερά του Μαξίμου. Η στροφή ΣΥΡΙΖΑ, το 2015, έσπασε την ίδια τη διαίρεση που ο ίδιος κεφαλαιοποίησε για καιρό. Σήμερα, οι διαιρέσεις διατηρούνται. Το πρωτόγνωρο είναι πως οριοθετούνται εκτός του πολιτικού συστήματος. Ακόμη και το πολύπειρο ΚΚΕ είναι προσεκτικό με τους θεσμούς. Δεν δυναμιτίζει τη συγκυρία. Οργανώνει την ανατροπή της. Το γεγονός βέβαια πως το αντιμνημόνιο έχει διαχυθεί σε αχαρτογράφητους κοινωνικούς χώρους δημιουργεί μια άγνωστη μεταβλητή. Το ακόμη πιο επικίνδυνο είναι πως οι πολιτικές δυνάμεις σήμερα, εγκλωβισμένες στον εμπειρισμό ή σε μια άγρια αντιπαράθεση σε δευτερεύοντα θέματα, δεν δείχνουν την ωριμότητα να εκπροσωπήσουν τον κόσμο. Μια εθνική συναίνεση που πολλοί αποζητούν είναι πιθανό να μη συμπεριλαμβάνει τις διαθέσεις ή τις τάσεις της πλειοψηφίας.
