Τί σκέφτεστε όταν βλέπετε τα χέρια ενός ανθρώπου να τρέμουν; Αν και συνήθως η πρώτη αιτία που περνάει από το μυαλό είναι η νόσος Πάρκινσον, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι είναι και η σωστή.

Αντιθέτως, ο τρόμος (όπως λέγεται επιστημονικά το τρέμουλο) των χεριών μπορεί να μην αποτελεί καν ένδειξη σοβαρού προβλήματος.

Όπως εξηγεί ο νευρολόγος Παναγιώτης Ι. Ζήκος, υπεύθυνος του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον & Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας και υπεύθυνος του Ιατρείου Επεμβατικής Αντιμετώπισης Πάρκινσον στο Νοσοκομείο Μετροπόλιταν, με τον όρο «τρόμος» (τρέμουλο) περιγράφεται κάθε ακούσια, ρυθμική κίνηση ενός τμήματος ή άκρου του σώματος. Ο τρόμος μπορεί να εκδηλωθεί οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή, και μπορεί να οφείλεται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες.

«Ο τρόμος του χεριού δεν είναι απειλητικός για τη ζωή, αλλά μπορεί να δυσκολέψει πολύ την καθημερινότητα», λέει. «Μερικές φορές είναι φυσιολογική αντίδραση (π.χ. σε ένα ψυχολογικό στρες ή στην έλλειψη ύπνου και την έντονη κόπωση), ενώ άλλες αποτελεί προειδοποιητική ένδειξη υποκείμενων ασθενειών. Τις περισσότερες φορές, όμως, δεν έχει μια συγκεκριμένη αιτία, αλλά είναι ιδιοπαθής, δηλαδή άγνωστης αιτιολογίας».

Ο ιδιοπαθής τρόμος

Ο ιδιοπαθής τρόμος «είναι η πιο συχνή κινητική διαταραχή στους ανθρώπους, για την οποία όμως δεν ξέρουμε πολλά, πέρα από το ότι προκαλείται από λανθασμένα μηνύματα σε ορισμένα τμήματα του εγκεφάλου, στα οποία ίσως συμπεριλαμβάνεται η παρεγκεφαλίδα. Παραμένει άγνωστο, όμως, που οφείλονται αυτά τα λανθασμένα μηνύματα», συνεχίζει.

Ο ιδιοπαθής τρόμος μπορεί να έχει κληρονομική συνιστώσα (στο 50-60% των περιπτώσεων υπάρχει οικογενειακό ιστορικό και γι’ αυτό πιστεύεται ότι υπάρχει κάποιο υπαίτιο γονίδιο, αν και δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα) και συνήθως εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 40-50 ετών, αν και μπορεί να υπάρξουν κρούσματα ακόμα και σε εφήβους.

Υπολογίζεται ότι στις ηλικίες άνω των 65 ετών, το 20% των ενηλίκων έχουν ιδιοπαθή τρόμο που προκαλεί τρέμουλο των χεριών όταν ο πάσχων κάνει κάτι (π.χ. κρατάει ένα φλιτζάνι) ή το χέρι του βρίσκεται σε μια ορισμένη θέση (π.χ. τεντωμένο μπροστά του). Τα χέρια μπορεί να τρέμουν μόνο στο ακραίο τμήμα τους ή και από ψηλά (από τα μπράτσα) και το κύριο πρόβλημα είναι πως όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται/κινούνται, τόσο περισσότερο τρέμουν.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ιδιοπαθούς τρόμου είναι ότι συχνά καταστέλλεται όταν κάποιος πιει ένα ποτό με αλκοόλ, ίσως επειδή το αλκοόλ δρα ηρεμιστικά στο νευρικό σύστημα.

«Ο ιδιοπαθής τρόμος εντείνεται με την μυϊκή κόπωση, την ψυχική ένταση, τον θυμό, το στρες, το άγχος αλλά και με τις ακραίες θερμοκρασίες, ενώ μερικοί ασθενείς βλέπουν βελτίωση όταν διακόπτουν την κατανάλωση διεγερτικών ουσιών, όπως η καφεΐνη», εξηγεί ο Δρ. Ζήκος. «Όταν δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητα, μπορεί να χρειασθεί αντιμετώπιση με φάρμακα όπως οι βήτα-αναστολείς (είναι τα φάρμακα που χορηγούνται και για την υπέρταση και την καρδιακή αρρυθμία)».

Τους ασθενείς μπορεί επίσης να βοηθήσει το να χρησιμοποιούν πιο βαριά αντικείμενα (π.χ. μεγάλες κούπες και βαριά μαχαιροπίρουνα) που τους αναγκάζουν να ασκούν δύναμη για να τα σηκώσουν και έτσι μπορεί να μειωθεί το τρέμουλο. Μπορεί επίσης να βοηθηθούν, βάζοντας κάποιο βάρος γύρω από τον καρπό (σαν περικάρπιο).

Άλλες αιτίες

Τρέμουλο στα χέρια, βέβαια, μπορεί να προκαλέσει και η νόσος Πάρκινσον. Σε τέτοια περίπτωση, το τρέμουλο τυπικά αρχίζει πρώτα στο ένα χέρι ή στη μία πλευρά του σώματος και μετά από καιρό αρχίζει και από την άλλη, ενώ εμφανίζεται όταν το χέρι αναπαύεται και καταπραΰνεται όταν ο ασθενής το χρησιμοποιεί. Επιπλέον, συνοδεύεται από επιβράδυνση στις κινήσεις του, ενώ συνήθως ο τρόμος εκδηλώνεται σε άτομα που τα τελευταία χρόνια έχουν και άλλα συμπτώματα, όπως απώλεια της όσφρησης ή ανήσυχο ύπνο, επειδή η νόσος προσβάλλει τα τμήματα του εγκεφάλου που ρυθμίζουν όλες αυτές τις λειτουργίες.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι το τρέμουλο στα χέρια σύντομα ακολουθείται από τρέμουλο και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως τα πόδια (κάτι που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του ιδιοπαθούς τρόμου), διευκρινίζει ο Δρ. Ζήκος.

Όταν το χέρι τρέμει έντονα και ανεξέλεγκτα όταν το τεντώνουμε για να πιάσουμε κάτι, μπορεί να αποτελεί ένδειξη αταξίας– μίας διαταραχής που μερικές φορές σχετίζεται με την σκλήρυνση κατά πλάκας (πολλαπλή σκλήρυνση). Άλλα συμπτώματα αταξίας είναι η «μπερδεμένη» ομιλία και η αστάθεια στη βάδιση.

Άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν τρέμουλο στα χέρια είναι ορισμένα νοσήματα (π.χ. υπερθυρεοειδισμός, επιληψία, νόσος Χάντιγκτον, νόσοι της παρεγκεφαλίδας), η λήψη ορισμένων φαρμάκων, η υπερκατανάλωση καφεΐνης ή κατάχρηση αλκοόλ, ο εθισμός σε ουσίες, το άγχος αλλά και τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου (υπογλυκαιμία).

Το τρέμουλο λόγω υπογλυκαιμίας είναι πιο συχνό σε όσους κάνουν δίαιτα και σε όσους ξεχνάνε να φάνε και οφείλεται στο ότι ο οργανισμός υπερπαράγει αδρεναλίνη για να αντισταθμίσει την έλλειψη σακχάρου. Εκτός από τρέμουλο, η υπογλυκαιμία προκαλεί και εφίδρωση στις παλάμες, ενώ υποχωρεί μόλις φάει ο πάσχων κάτι.

Αντίστοιχα, στα φάρμακα που ενδέχεται να προκαλέσουν τρόμο στα χέρια συμπεριλαμβάνονται ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά, ανοσοκατασταλτικά, αντιβιοτικά, αντιϊικά, ορισμένα φάρμακα για την καρδιά, για το άσθμα, για τον καρκίνο, για την υπέρταση κ.λπ.

Πως αντιμετωπίζεται

«Οι θεραπευτικές επιλογές για τον τρόμο των χεριών εξαρτώνται από την αιτία του. Αν η αιτία είναι μία υποκείμενη πάθηση, η θεραπεία της μπορεί να ελαττώσει ή και να εξαλείψει τον τρόμο», λέει ο δρ Ζήκος.

«Αν η αιτία είναι η κατανάλωση διεγερτικών ουσιών, όπως η καφεΐνη από κάθε πηγή (π.χ. καφές, τσάι, αναψυκτικά τύπου κόλα, σοκολάτες, ενεργειακά ροφήματα κ.λπ.) ή το αλκοόλ, ο περιορισμός τους θα μειώσει το τρέμουλο.

»Αν πάλι οφείλεται σε ανεπιθύμητη ενέργεια φαρμάκων, ο ασθενής πρέπει να συζητήσει με τον γιατρό που του τα έδωσε τι εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ο τρόμος υποχωρεί μόνος του, ενώ σε άλλες (όπως στον ιδιοπαθή τρόμο) μπορεί να μην βοηθά τίποτα τον ασθενή, οπότε πρέπει να μάθει να ζει με το πρόβλημά του», καταλήγει.