Περφόρμανς στα παλιά ραφτάδικα των στοών

Αποτελούν χώρους που σφραγίστηκαν επί δεκαετίες με εισροές ανθρώπων και αλλαγές εμπορικής χρήσης, αλλά σήμερα κινδυνεύουν να σβήσουν μέσα στη λήθη. Οι στοές της Αθήνας λειτουργούν ως έμπνευση εικαστικών και παραστατικών καλλιτεχνών στο Removement Athens, το οποίο ακολουθεί την πορεία και τη μεταμόρφωσή τους την τελευταία διετία, με την υποστήριξη του πολιτιστικού οργανισμού ΝΕΟΝ. Το Removement ξεκινά από τη μικρή θολωτή Στοά της οδού Πραξιτέλους, για να περάσει στη Στοά Καΐρη και τη Στοά Αρσάκη.

«Η ιδέα προέκυψε από την ανάγκη παρουσίασης των περφόρμανς σε έναν διαφορετικό χώρο» λέει η Μαρία Βασαριώτου που υπογράφει την καλλιτεχνική διεύθυνση και την επιμέλεια. «Δεδομένου ότι ως ευρύτερο πρότζεκτ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον χώρο στον οποίο παρουσιάζεται αλλά και τις ιστορίες που τον συνοδεύουν, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα ο τόπος παρουσίασης. Μας απασχολεί έντονα το ζήτημα της εγκατάλειψης της ίδιας της πόλης, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης το οποίο δημιουργεί κενά κτίρια. Πολλές από τις στοές των Αθηνών, παρά την αίγλη που φέρουν, παρουσιάζουν μια εικόνα εγκατάλειψης.

Με δεδομένο ότι μας ενδιέφερε ιδιαίτερα η επανάχρηση των εγκαταλειμμένων σημείων μέσω των καλλιτεχνικών παρεμβάσεων, οι στοές ήταν τα πλέον κατάλληλα σημεία. Παράλληλα, παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, η οποία είναι ελκυστική για παραστατικές και εικαστικές δράσεις. Είναι, εξάλλου, κυρίως ένα πέρασμα για τους περιπατητές της πόλης, κάτι που από μόνο του εμπεριέχει την έννοια της κίνησης, την οποία επιχειρεί να ερμηνεύσει το Removement. Κάθε στοά έχει μια ιστορία να αφηγηθεί. Παρά την παρακμή, μπορεί να σε εκπλήξει με τα μικρά μυστικά χρόνων που κρύβει μέσα της».

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΣΤΟΕΣ. Στόχος του Removement –όπως διαφαίνεται και από την ίδια την ονομασία του –είναι να προσδιορίσει την κινητικότητα που παρατηρείται σήμερα στις ανθρώπινες κοινωνίες αλλά και στους τόπους που έχουν επιλέξει για την εγκατάστασή τους. Πρώτη φορά παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2015 στο Εργοστάσιο Τεχνών Σαντορίνης (SAF), με τη θεματική να επικεντρώνεται στη γεωφυσική ιδιαιτερότητα του τόπου, καθώς και στην έντονη τουριστική και κοινωνικοπολιτική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών. «Υστερα από έρευνα συλλέξαμε τις ιστορίες των τριών στοών που αποτέλεσαν την πηγή έμπνευσης των καλλιτεχνών, με αποτέλεσμα τα προτεινόμενα έργα και δράσεις να έχουν εννοιολογικούς συσχετισμούς με την ιστορία των κτιρίων και της κάθε γειτονιάς» συνεχίζει η Βασαριώτου.

«Στη Στοά Καΐρη, την τότε πολύβουη στοά με τις παλιές βιοτεχνίες ρούχων μέχρι τα σημερινά πωλητήρια ειδών περιτυλίγματος, τη Σοκολατοποιία Γκλόρια και το ιστορικό οπλοτεχνουργείο, οι καλλιτέχνες Τζένη Αργυρίου, Βασίλης Γεροδήμος, Πέγκυ Κλιάφα, Γιώργος Μαραζιώτης, Αντρέας Σάββα και Χρήστος Τόλης εκθέτουν τα έργα τους και μετατρέπουν τους χώρους της (σ.σ.: από τα παλιά καλτσάδικα μέχρι τα σημερινά πωλητήρια ειδών περιτυλίγματος και το εναπομένον οπλοδιορθωτήριο της οικογένειας Παπαϊωάννου) σε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης, συντελώντας στην αναβίωση της αστικής μνήμης και λειτουργώντας ως φωνές ενθάρρυνσης για νέους τρόπους επανάχρησης.

Στην εντυπωσιακή Στοά Αρσάκη με τη μακρόχρονη ιστορία, που πλέον έχει ερημώσει και περαστικοί τη χρησιμοποιούν μόνο ως πέρασμα ανάμεσα στις δύο κεντρικές οδούς, η Μαριάννα Καβαλλιεράτου, ο Κωνσταντίνος Ντέλλας και η Μαριέλα Νέστορα παρουσιάζουν τρεις διαφορετικές performances που προτείνουν, η καθεμία από άλλη οπτική γωνία, την επαναφορά της στοάς όχι μόνο ως περάσματος, αλλά ως ενός χώρου συνάθροισης, ξεκούρασης και ανάπαυλας: μιας όασης στο κέντρο της πόλης. Τέλος, στη μικρή θολωτή Στοά Πραξιτέλους που φιλοξένησε υφασματάδικα και ραφτάδες, επισκευαστές ραπτομηχανών, η Νατάσα Ζούκα παρουσιάζει μια παραστατική δράση που στόχο έχει την αναβίωση των ιστοριών της εποχής εκείνης, κατά την οποία η στοά παρέμενε ανοιχτή όλη μέρα και γέμιζε από κόσμο που έραβε τα ρούχα του».

Το Removement στις στοές δεν ήταν εύκολο εγχείρημα, καθώς δεν είναι εκθεσιακός χώρος ή χώρος που υποδέχεται καλλιτεχνικές δράσεις. Στα περισσότερα σημεία δεν υπάρχει ούτε ηλεκτροδότηση. «Οι μόνοι που μπορούν να σε βοηθήσουν είναι οι ιδιοκτήτες και ενοικιαστές των καταστημάτων, με τους οποίους χτίζεις καθημερινά μια προσωπική σχέση για να μπορέσουμε όλοι, καλλιτέχνες και ιδιοκτήτες, να συνυπάρξουμε στον ίδιο χώρο.

Βέβαια, για μένα αυτό, παρά τις λειτουργικές δυσκολίες, ήταν και η πηγή καθημερινής ώθησης για να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα. Οι προσωπικές σχέσεις, η απλότητα και η προσφορά αυτών των ανθρώπων έκανε το Removement ιδιαίτερο. Η κυρία Ρίτσα μάς έδινε ρεύμα, ο κ. Ανδρέας από το καφενείο μάς δάνειζε τη σκάλα, η κυρία Δήμητρα μάζευε τις υπογραφές από όλους τους ιδιοκτήτες για να κάνουμε το Removement, o κ. Κώστας μάς άνοιγε τις Κυριακές για να κάνουμε πρόβες. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το Removement Athens 2017, με δυσκολίες αλλά και πολύ ανθρώπινα» καταλήγει η Μαρία Βασαριώτου.