O σχεδόν ιδανικός εραστής, ο οποίος για να κατοχυρώσει ταυτότητα, υιοθετεί στην προκειμένη περίπτωση τους ελάχιστα διευκρινιστικούς προσδιορισμούς «κύριος φον Γιούνα», επιχειρεί να υποδυθεί τον ρόλο ενός επαγγελματία διπλωμάτη, ο οποίος μετατίθεται διαρκώς από πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα. Απεχθάνεται τους μόνιμους δεσμούς και λατρεύει τις μακρινές αποστάσεις. Εφιάλτες του είναι τα ίδια του τα ίχνη. Θα προτιμούσε να είναι αόρατος, όταν δεν εκτελεί έρωτα. Αντιλαμβάνεται, εν ολίγοις, τον κόσμο ως να ήταν το απείκασμα της Αφροδίτης. Δεν ενδιαφέρεται για τις πολιτικές διαπλοκές. Δεν τον προλαβαίνουν οι ενοχές. Η ταχύτητα πρόσληψης της ζωής δεν αφήνει άλλωστε περιθώρια στοχαστικών αναμετρήσεων. Δεν παύει βέβαια να αντικαθιστά τη μιαν ερωμένη μετά την άλλη, ενώ η Γερμανία βιώνει την ήττα της μετά τον πόλεμο των ετών 1914 – 1918. Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο ακαταπόνητος «κύριος φον Γιούνα» ανταποκρίνεται στις σεξουαλικές προαιρέσεις τριών τουλάχιστον γυναικών στο ίδιο χρονικό διάστημα. Ο αναγνώστης γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι εναγκαλίζεται την εκάστοτε σύντροφό του σαν να ήταν το πεφιλημένο Εγώ. Είναι δε ακόρεστος, επειδή απλώς είναι ανίκανος να αγαπήσει.
Υπηρέτης της απόλαυσης
Ενεργεί πάντα «ως γιατρός, ως δάσκαλος και ως υπηρέτης της απόλαυσης», διδάσκοντας το κορμί της γυναίκας «να ‘χει επιθυμίες και να δίνει διαταγές, σκληρές όσο και τρυφερές, επειδή η απόλαυση έχει πολλές λεπτές αποχρώσεις που η καθεμιά έχει και τον λόγο της». Κι επειδή είναι «ξένος και άγνωστος κι ακόλαστος, ανυπόμονος να χαρεί» το αντικείμενο της Επιθυμίας, τότε το ζεύγος φτάνει μοιραία «στην άβυσσο, εκεί που ο άνθρωπος νιώθει τη στερνή του πτώση». Η πραγμάτωση του τέλειου οργασμού είναι καθ’ όλα εγγυημένη, εφόσον τηρούνται με μαθηματική συνέπεια οι προαναφερόμενοι όροι. Ολα αυτά τα εμπιστεύεται σε κάποιον κύριο Α. ένα λαλίστατο, αρχετυπικό θήλυ, το οποίο είθισται να υπερδιεγείρει τον κάθε Δον Ζουάν. Ο Χέρμαν Μπροχ (1886-1951) το βάφτισε Τσερλίνε. Σύμφωνα δε με τη φιλόσοφο Χάνα Aρεντ, μνημειώνει μια από τις συναρπαστικότερες εκδοχές της ερωτικής περσόνας εν γένει.
Πρόκειται για την ηλικιωμένη πλέον υπηρέτρια της βαρόνης Ελβίρας Β. Ενώ δύει κατά τα φαινόμενα ο βίος της Τσερλίνε, ανατέλλει μια πικρόχολη, βαρύτιμη πάντως σοφία. Οφείλω να επισημάνω ότι η μνήμη της λειτουργεί ιαματικά. Ομιλεί και ηδονίζεται. Η κάθε λέξη της ηχεί σαν το βούισμα της κορεσμένης οχείας. Μάλιστα, ορισμένες εκμυστηρεύσεις της ανήκουν εξ ολοκλήρου στην κειμενική σφαίρα της επιρροής του Ντονασιέν Αλφόνς Φρανσουά κόμη ντε Σαντ. Αν και ολιγογράμματο, το υποκείμενο και ταυτοχρόνως αντικείμενο των εκστατικών περιπτύξεων αποδεικνύεται ιδιαίτερα καταρτισμένο στα όσα αφορούν την απόλυτη σεξουαλική ευδαιμονία / πλήρωση. Χωρίς ψευδαισθήσεις ή ψευδοηθικούς φραγμούς φθέγγεται τα εξής, μεταξύ άλλων, κρίσιμα: «Ακόμα και σήμερα, όσο γριά κι αν είμαι, νιώθω τη λαχτάρα που είχε φουντώσει μέσα μου, νιώθω όλο και πιο πολύ πόσο ήθελα να μου κάνει ένα παιδί, πολλά παιδιά. Μη βάλεις στο μυαλό σου πως τον αγαπούσα. Να τον δεχτώ ήθελα, όχι να τον αγαπήσω». Αποφαίνεται δηλαδή σαν να έχει εντρυφήσει στο υλικό των περιώνυμων Σεμιναρίων του Ζακ Λακάν. Ο γάλλος ψυχαναλυτής και η γερμανόφωνη δούλη συμφωνούν. Τα πορίσματα του πρώτου διερμηνεύουν επακριβώς τα αίτια και τα αιτιατά της συμπεριφοράς της δεύτερης: «η γυναίκα δεν υπάρχει για τον άνδρα ως ένα πραγματικό αντικείμενο παρά ως ένα αντικείμενο της φαντασίωσης, ως αίτιο της επιθυμίας του. Η γυναίκα δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει στο επίπεδο του φύλου ως γυναίκα παρά μόνον ως μητέρα».
Το να κατανοεί όσα η λίμπιντο επιζητεί, επιτάσσει και προκαθορίζει αξιωματικά, συνιστά για την Τσερλίνε το ύψιστο μάθημα της νιότης της. Τότε ακριβώς που δεν επέτρεπε καμία παραχώρηση στα κατά συνθήκη ψεύδη της εποχής. Η επιμέλεια του εαυτού δεν πλεονάζει, είναι απλώς η ένδειξη σεβασμού σ’ ένα άκρως σημαίνον καθήκον. Οταν τονίζει απερίφραστα στον κύριο Α., ότι γυμνή ήταν κι ο «κύριος φον Γιούνα» την «έκανε γυμνότερη, σαν να γινόταν να βγουν κι άλλα ρούχα απ’ τη γύμνια. Γιατί η ντροπή είναι κι αυτή σαν ρούχο. Και με τόση προσοχή τράβηξε από πάνω της και το τελευταίο ίχνος ντροπής ώς εκεί που η μοναξιά του ανθρώπου σπάει, για να μπορέσει να ζευγαρωθεί ώς τα κατάβαθά της», δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να εκθειάζει τη δυνατότητα της ύπαρξης να δει και να κατανοήσει επιτέλους το όποιο βάθος της. Ακόμα κι όταν αυτή η ακραία γνώση συνεπάγεται τον ίδιο τον ανέκκλητο κατακερματισμό της. Συγκρατώ ότι ο συγγραφέας αρκείται να αποτυπώσει τα όσα συμβαίνουν στην ενδοχώρα του εγώ. Τα όσα σημειώνονται στο περίβλημα της διήγησης συμβάλλουν απλώς στην παροχή σκηνοθετικών υποστηριγμάτων. Το δράμα απορροφά τη χωροταξία. Το υλικό, το οποίο η γραφή τόσο μεθοδικά ουσίωσε σε κείμενο, αποτελεί τον καμβά όπου θα μπορούσε να χωρέσει, ως σύνοψη, την ιστορία του Ερωτα από καταβολής του ανθρωπίνου γένους.
Ενα προβληματικό νόθο
Το αν ο «κύριος φον Γιούνα» είναι εξ αντικειμένου ο αληθινός πατέρας της Χίλντεγκαρντ κι όχι ο σύζυγος της βαρόνης Ελβίρας Β., ένας τυπικός λειτουργός της Θέμιδος, δεν έχει τελικά και τόση σημασία. Είναι ένα προβληματικό νόθο ανάμεσα στα άλλα νόθα. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως την Τσερλίνε είναι ότι πρέπει να είναι καλή κόρη του εαυτού της. Κάτι ανάλογο θεσμοθετεί στην τελευταία σελίδα της αφήγησης ο εμβληματικός αυτός συγγραφέας και για τον πολυταξιδεμένο κύριο Α., που έφτασε στα πέρατα του κόσμου αναζητώντας το κλειδί της ατομικής του ευτυχίας. Το επιμύθιο θα μπορούσε να το συνοψίσει άριστα ο προαναφερόμενος διερευνητής της ψυχής. Παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής διαφωτιστικά: «οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών ποτέ δεν μπορούν να είναι αρμονικές: ο πιο γυμνός ανταγωνισμός ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες είναι αιώνιος. Η αγάπη δεν είναι παρά μια αυταπάτη, μέσω της οποίας επιχειρείται η αποζημίωση για την απουσία αρμονικών σχέσεων μεταξύ των φύλων». Ο τίτλος στο πρωτότυπο έχει ως εξής: Η αφήγηση της υπηρέτριας Στερλίνες. Ανήκει στις ολοκληρωμένες προσωπογραφίες του ενδελεχούς αυτού μυθιστοριογράφου. Η μετάφραση παρακολούθησε με άνεση τις ατραπούς της ενίοτε μακροπερίοδης εξιστόρησης, πλούσιας σε διακυμάνσεις σημασιοσυντακτικές και άλλες. Καθ’ όλα χρήσιμο εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής υψηλών προδιαγραφών.

Hermann Broch

Τσερλίνε

Μτφ. Γιώργος Κόκκινος

Εκδ. Κριτική, 2017 (επετειακή έκδοση), σελ. 78

Τελευταία Νέα