«Με την πλάτη στον τοίχο, Μακρόν και Μέρκελ παίζουν το χαρτί της ένωσης». Αυτός ήταν ο τίτλος του «πρώτου πλάνου» χθες στη «Libération», με την υπογραφή του ανταποκριτή της εφημερίδας στις Βρυξέλλες, Ζαν Κατρμέρ. Το πρωτοσέλιδο της «Libé», βασισμένο σε αυτήν ακριβώς την ανάλυση, ήταν ακόμα πιο αισιόδοξο: Ανγκελα Μέρκελ και Εμανουέλ Μακρόν, πάνω στο κόκκινο χαλί, να χαιρετούν από μακριά «λέγοντας» εκ μέρους της Ευρώπης: «Merci Trump». «Η επιθετικότητα του αμερικανού προέδρου, με φόντο το Brexit, θα μπορούσε παραδόξως να ενθαρρύνει το γαλλογερμανικό ζεύγος να επιταχύνει ώστε να βγάλει επιτέλους την Ευρωπαϊκή Ενωση από την κρίση της», εξηγούσε η εφημερίδα.
Οι διαπιστώσεις είναι κοινές. Μετά το Brexit και την εκλογή του Τραμπ, οι αγγλοαμερικανοί σύμμαχοι της Γηραιάς Ηπείρου «κατέβασαν το σιδηρούν παραπέτασμα και καταφεύγουν πλέον σε μία λαμπρή απομόνωση». Είτε πρόκειται για τις αρχές και τις αξίες, είτε για την άμυνα, την εμπορική πολιτική ή και την κλιματική αλλαγή, το διατλαντικό χάσμα ουδέποτε υπήρξε μεγαλύτερο. Η Ανγκελα Μέρκελ το αναγνώρισε και επισήμως την περασμένη Κυριακή: «Η εποχή που μπορούσαμε να βασιζόμαστε πλήρως σε άλλους έχει ώς έναν βαθμό παρέλθει», δήλωσε η γερμανίδα καγκελάριος μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και την εξίσου πολυτάραχη Σύνοδο της G7 στην Ταορμίνα. «Πρέπει να αγωνιστούμε εμείς, ως Ευρωπαίοι, για το μέλλον και το πεπρωμένο μας», πρόσθεσε. Αποτιμώντας σωστά τη βαρύτητα των δηλώσεών της, οι «New York Times» είχαν την επομένη τίτλο: «Μια εν δυνάμει σεισμική μετατόπιση».
Η απομόνωση των ΗΠΑ, η απομάκρυνση της Βρετανίας (πιάνει το νήμα ο Κατρμέρ) δημιουργούν ένα πλανητικό κενό, υπάρχει λοιπόν ένας χώρος που ζητεί να καλυφθεί. Από μόνη της, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί ούτε καν να φανταστεί πως θα παίξει αυτόν τον ρόλο –η ΕΕ όμως, πρώτη οικονομική και εμπορική δύναμη παγκοσμίως, μεγαλύτερη χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας στον κόσμο, μπορεί να τον διεκδικήσει. Αλλά όχι άμεσα: της λείπουν κυριαρχικά δικαιώματα σε πολλούς τομείς.
Κι όμως κινείται. Αυτή η ανολοκλήρωτη συνομοσπονδία δεν έχει τα μέσα να παίξει τον ηγετικό της ρόλο. «Αυτό ακριβώς θέλησε να πει η γερμανίδα καγκελάριος: αν η ΕΕ δεν επιταχύνει την ολοκλήρωσή της, θα καταδικαστεί να είναι έρμαιο των γεγονότων», γράφει ο Κατρμέρ. «Η ΕΕ προετοιμάζει λοιπόν την κοινή της γνώμη για μια σημαντική καμπή στην ευρωπαϊκή πολιτική της: ο καιρός των δισταγμών έχει τελειώσει. Αυτή τη φορά, το Βερολίνο είναι έτοιμο να προχωρήσει πιο πέρα. Μια σημαντική καμπή που μοιάζει να επικυρώνει την εκστρατεία του Εμανουέλ Μακρόν. Ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας έχει αναγορεύσει την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε άλφα και ωμέγα της δράσης του: να επανέλθει η Γαλλία στον δρόμο της οικονομικής ανάκαμψης ώστε να μπορέσει να επανιδρύσει την ΕΕ. Παρότι η Γερμανία αμφιβάλλει ακόμα ότι το Παρίσι θα τηρήσει τον λόγο του, δεν έχει άλλη επιλογή παρά να το εμπιστευτεί και να το ενθαρρύνει. Σιγά σιγά λοιπόν εγκαθιδρύεται μια νέα ευρωπαϊκή τάξη».
Υπερβολική αισιοδοξία; Η αλήθεια είναι πως η ΕΕ δείχνει σημάδια κινητοποίησης. Η Κομισιόν παρουσίασε την Τετάρτη μια σειρά από προτάσεις για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης μέχρι το 2022: ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ενωσης, επίτευξη μιας πιο ολοκληρωμένης Οικονομικής και Δημοσιονομικής Ενωσης, εξοπλισμός της ευρωζώνης με έναν υπουργό Οικονομικών που θα προκύψει από τη συγχώνευση των αξιωμάτων του επιτρόπου Οικονομίας και του προέδρου του Eurogroup, δημιουργία ενός κοινού ταμείου της ευρωζώνης, μέσω ειδικών ομολόγων που θα παρακάμπτουν το ευαίσθητο ζήτημα των ευρωομολόγων, εξοπλισμός της ευρωζώνης με «δημοσιονομικές δυνατότητες» που θα μπορούσαν να μετασχηματιστούν σε καθαρό προϋπολογισμό, δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου που θα αποτελεί την εξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας…
Αντίθετες φωνές. Οι διαφωνίες εξακολουθούν να είναι πολλές. Το Βερολίνο έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ιδέα έκδοσης συλλογικού χρέους και φυσικά στα ευρωομόλογα –αντίθετος στην (παλιά) ιδέα των ευρωομολόγων έχει δηλώσει και ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έσπευσε να δηλώσει χθες αντίθετος με την πρόταση που έχει κάνει ξεχωριστά η Γερμανία να συνδεθεί η πρόσβαση των κρατών-μελών σε ευρωπαϊκά κονδύλια με τον σεβασμό προς τις αρχές του κράτους δικαίου –υποστηρίζοντας πως μια τέτοια διαδικασία θα «δηλητηρίαζε την ήπειρο» και πως η Κομισιόν έχει άλλους τρόπους να καταστήσει σαφές ότι η αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επεσήμανε επίσης πως εκείνο που επείγει είναι η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ενωσης και της Ενωσης Κεφαλαιαγορών έως το 2019, και πως η εμβάθυνση της συνεργασίας της ευρωζώνης πρέπει να γίνει σε δεύτερο στάδιο.
«Η άνοδος των λαϊκιστικών κομμάτων ανεστάλη μετά το Brexit, οι Γάλλοι είπαν όχι στο Frexit εκλέγοντας τον πλέον φιλευρωπαίο υποψήφιο, η Ανγκελα Μέρκελ ξέφυγε επιτέλους από την πολιτική του “βλέποντας και κάνοντας”, ο γαλλογερμανικός άξονας αναβιώνει και οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν τους κινδύνους της ακινησίας… Κατά βάθος, σχεδόν θέλεις να πεις: ευχαριστούμε, κ. Τραμπ», επιμένει ο Ζαν Κατρμέρ, πάντα αθεράπευτα φιλοευρωπαίος.
