Τι κοινό είχε ο συγγραφέας που στην Κρήτη –σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη –ήταν γνωστός ως Μιχάλης ο Φιλεντέμ (επειδή όταν έπινε κρασί τραγουδούσε το τραγούδι «Φιλεντέμ») με τον καλλιτέχνη που σχεδίασε τα φωτιστικά με τη μορφή γοργόνας στο αθηναϊκό σπίτι της οδού Αγρας του Γιώργου Σεφέρη και της συζύγου του, Μαρώς, και με τον δημιουργό για τον οποίο ο δάσκαλός του Δημήτρης Γαλάνης έλεγε ότι διαθέτει «διαβολική ευκολία στο σχέδιο»;

Είναι τρεις δημιουργοί που έως το 1945 δεν γνωρίζονταν: ο Πάτρικ Λι Φέρμορ, ο Τζον Κράξτον και ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας.

Μέσα σε μία χρονιά κατάφεραν να χτίσουν μια φιλία που άγγιξε σχεδόν τον μισό αιώνα ζωής και απλώθηκε από την Υδρα μέχρι την Καρδαμύλη και από τα Χανιά μέχρι την Κέρκυρα. Εγιναν αχώριστοι σύντροφοι στην περιπέτεια της έμπνευσης και της δημιουργίας που άφησε πίσω της τα πολυεπίπεδα έργα του έλληνα δημιουργού, τους φωτεινούς πίνακες του βρετανού ζωγράφου και τα γλαφυρά κείμενα του φιλέλληνα επίσης βρετανού συγγραφέα, που ήταν γνωστός και για τη συμμετοχή του στη Μάχη της Κρήτης αλλά και για την αντιστασιακή δράση του. Και τώρα η φιλία αυτή, ύστερα από ενδελεχή έρευνα σε αρχεία και καταγραφή μαρτυριών όσων γνώριζαν τους τρεις άνδρες, ξαναζωντανεύει μέσα από σχέδια και πίνακες, ιδιόχειρα σημειώματα και επιστολές, ημερολόγια και βιβλία επισκεπτών, κάρτες και εκδόσεις με αφιερώσεις αλλά και φωτογραφικό υλικό στην έκθεση «Γκίκας – Κράξτον – Λι Φέρμορ: η γοητεία της ζωής στην Ελλάδα», η οποία θα ξεκαλοκαιριάσει στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη ερχόμενη από τη Λεβέντειο Πινακοθήκη της Κύπρου, για να συνεχίσει τη διαδρομή της στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο (Μάρτιος – Ιούλιος 2018).

Η ΕΠΟΧΗ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό αυτής της σύνθετης έκθεσης, που έρχεται να ανασυστήσει τη σχέση των τριών πνευματικών ανθρώπων, παρακολουθώντας μέσω αυτής και την καλλιτεχνική κίνηση μιας ολόκληρης εποχής; «Χαρακτηριστικό αυτής της αναδρομής στις παράλληλες ζωές των Γκίκα, Κράξτον και Λι Φέρμορ στην Ελλάδα από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι τα τέλη του περασμένου αιώνα ήταν η απόλυτη πολυφωνία» λέει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, μία εκ των τεσσάρων επιμελητών της έκθεσης (μαζί με τους σερ Μάικλ Λουέλιν Σμιθ, Ιαν Κόλινς και Ιωάννα Μωραΐτη). «Πρώτα από όλα, η πολυφωνία των ίδιων των τριών πρωταγωνιστών καθώς όλοι τους υπήρξαν βαθιά δημιουργικοί, κοσμοπολίτες με έντονο πάθος για τη ζωή, αλλά και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους: ο Γκίκας –εσωστρεφής, αρχοντικός, ευφυής και πολυμαθής –εκφραζόταν με σκέψη και μέτρο. Ο Τζον (σ.σ. Κράξτον) πληθωρικός στην αγάπη του για την ομορφιά της ζωής, έγραφε και ζωγράφιζε με αυθορμητισμό και ένταση. Και ο Πάντι (σ.σ. έτσι αποκαλούσαν χαϊδευτικά τον Λι Φέρμορ) –περιπετειώδης, χαρισματικός, νεανικός, με ενδιαφέρον για το καθετί –δεν έπαψε να εξερευνά και να περιγράφει με την απαράμιλλη αγάπη του για τις λέξεις», συνεχίζει η Εβίτα Αράπογλου, η οποία αποκαλύπτει ότι τα πρώτα σπέρματα για τη γέννηση της έκθεσης έπεσαν ένα παγωμένο πρωινό του Φεβρουαρίου 2014 στο Λονδίνο.

Η έκθεση ωστόσο δεν αποτελεί μόνο ένα ταξίδι στον χρόνο και στο έργο των τριών σημαντικών δημιουργών, που γνωρίστηκαν στο Λονδίνο και στην Αθήνα. Είναι ένα οδοιπορικό στην Ελλάδα του περασμένου αιώνα: από το επιβλητικό αρχοντικό του Γκίκα στην Υδρα όπου έγραψε μεγάλο μέρος του βιβλίου του για τη Μάνη ο Πάτρικ Λι Φέρμορ, μέχρι το καταφύγιο του τελευταίου στην Καρδαμύλη, το ατμοσφαιρικό σπίτι του Κράξτον –του ζωγράφου που στην ανέμελη εποχή της συγκατοίκησής του με τον σπουδαίο Λούσιαν Φρόιντ στον Πόρο γνώρισε τον Γιώργο Σεφέρη και φιλοτέχνησε τα εξώφυλλα όλων των βιβλίων του Πάντι –πάνω από το βενετσιάνικο λιμάνι στα Χανιά, αλλά και τον κόσμο που έπλασε το ζεύγος Γκίκα στην Κέρκυρα μετά την καταστροφική πυρκαγιά που έκανε στάχτη το πατρογονικό σπίτι του Γκίκα. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν μιλάμε απλώς για τριάδα αλλά ουσιαστικά για μια πενταμελή παρέα, καθώς αναπόσπαστα μέλη ήταν τόσο η Μπάρμπαρα, σύζυγος του Γκίκα, όσο και η Τζόαν, σύζυγος του Πάντι.

ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ. Κι αν είναι γοητευτικό να μπορεί κάποιος να δει τον Πάτρικ Λι Φέρμορ να γράφει για τη Μάνη καθισμένος στη βεράντα του αρχοντικού της Υδρας ή τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα να ζωγραφίζει στην Καρδαμύλη, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα έργα τέχνης που προέρχονται από την Πινακοθήκη Γκίκα του Μουσείου Μπενάκη,το Ιδρυμα Κράξτον στο Λονδίνο, τη Λεβέντειο Πινακοθήκη στη Λευκωσία, καθώς και από πολλές ιδιωτικές συλλογές και μουσεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ξεχωριστής σημασίας είναι και οι προφορικές μαρτυρίες που συνέλεξαν οι επιμελητές από προσωπικότητες που είχαν γνωρίσει τους τρεις φίλους.

Η αυλαία αυτής της φιλίας θα πέσει το καλοκαίρι του 1989, στο σπίτι των Λι Φέρμορ στην Καρδαμύλη. Είναι η τελευταία φορά που θα βρεθεί ολόκληρη η παρέα. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς η σύζυγος του Γκίκα πεθαίνει. Η παρέα θα την αποχαιρετήσει στο Λονδίνο. Θα ξαναβρεθούν κυρίως στην Αθήνα μέχρι τον θάνατο του Γκίκα πέντε χρόνια αργότερα, όταν ο ένας από τους τρεις βασικούς κρίκους θα σπάσει. Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσση (ελληνικά – αγγλικά) έκδοση υπό την επιμέλεια της Εβίτας Αράπογλου, με κείμενα των επιμελητών, μαρτυρίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

INFO

Η έκθεση «Γκίκας – Κράξτον – Λι Φέρμορ: Η γοητεία της ζωής στην Ελλάδα» από την Τετάρτη στο Μουσείο Μπενάκη, Κουμπάρη 1. Εως 10 Σεπτεμβρίου

Τελευταία Νέα