Ασφυξία στις θάλασσες από το τσουνάμι πλαστικού

Μέχρι και το 2050 οι θάλασσες σε όλο τον κόσμο θα έχουν περισσότερα πλαστικά σκουπίδια, παρά ψάρια! Μπορεί το σενάριο αυτό να μοιάζει εφιαλτικό, οι επιστήμονες ωστόσο υποστηρίζουν πως δεν απέχει καθόλου από την πραγματικότητα.

Δυστυχώς, και στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Σαρωνικός, Κυκλάδες και Ευβοϊκός αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά σκουπίδια.

Τις τελευταίες εβδομάδες έχει αρχίσει η συλλογή υπογραφών στην ηλεκτρονική πλατφόρμα Avaaz για την έκκληση να δεσμευθούν οι κυβερνήσεις για καθαρές θάλασσες. «Το μισό από το πλαστικό που παράγεται το χρησιμοποιούμε μόνο μία φορά και το πετάμε προκαλώντας ασφυξία στις θάλασσές μας και τα πλάσματα που ζουν σε αυτές. Οι κυβερνήσεις μας μπορούν να αναχαιτίσουν αυτό το τσουνάμι από πλαστικό, σε μια ιστορική Σύνοδο Κορυφής όπου θα χαράξουν τις δεσμεύσεις τους για καθαρές θάλασσες. Πρόσφατα η λαϊκή πίεση έκανε την Ινδονησία, τη δεύτερη πιο ρυπογόνο χώρα στον κόσμο, να δεσμευτεί ότι θα μειώσει τα πλαστικά απόβλητα κατά 70%!» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο ψήφισμα.

Μάλιστα, οι χρήστες του Διαδικτύου προτρέπονται να στηρίξουν την έκκληση για να φτάσουν οι υπογραφές το ένα εκατομμύριο, προκειμένου ο επικεφαλής του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ να παρουσιάσει το ψήφισμα. Ηδη έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 835.000 υπογραφές. «Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τη θάλασσα. Και τώρα η θάλασσα δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τη βοήθειά μας» καταλήγει το ψήφισμα.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, συνολικά 1.455 τόνοι πλαστικού επιπλέουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις παρατηρούνται στις παραλίες. Προειδοποιούν όμως ότι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, γιατί 94% των πλαστικών απορριμμάτων βρίσκεται στον βυθό της θάλασσας. Οπως επισημαίνουν, τα θαλάσσια απορρίμματα είναι ως επί το πλείστον πλαστικά για δύο βασικούς λόγους: το πλαστικό είναι φθηνό, ελαφρύ και εύπλαστο, κάτι που στην πραγματικότητα σημαίνει πως συναντάται σε πληθώρα προϊόντων, ενώ σε συνθήκες περιβάλλοντος τα περισσότερα πλαστικά δεν διασπώνται παρότι κάποια σπάνε σε μικρότερα κομμάτια (μικροπλαστικά). Είναι χαρακτηριστικό ότι τα υπόλοιπα θαλάσσια απορρίμματα (περίπου 20%) προέρχονται από πλοία, υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φορτηγά πλοία.

Σημειώνεται ότι η Ευρώπη είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικού σε παγκόσμιο επίπεδο, με ετήσια παραγωγή που φτάνει τα 50 εκατ. τόνους, από τους οποίους 40% χρησιμοποιείται για πλαστικές συσκευασίες.

Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι καλύτερη: ο Σαρωνικός, οι Κυκλάδες, ο Ευβοϊκός αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά σκουπίδια. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), η οποία διενεργήθηκε το 2015 στη χώρα μας. Είναι ενδεικτικό πως σε όλες τις δειγματοληψίες στο πλαίσιο της έρευνας συμπεριλαμβάνονταν πλαστικά σκουπίδια, τα οποία στον συνολικό αριθμού των σκουπιδιών ήταν μεταξύ 67% και 91%.

Μελέτη του 2016 στην οποία έλαβαν μέρος μεταξύ άλλων τα Τμήματα Γεωλογίας και Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ και η οποία εξέτασε την πυκνότητα των σκουπιδιών στον Σαρωνικό, έδειξε πως τα σκουπίδια έχουν την τάση να συσσωρεύονται σε μεγαλύτερα βάθη, από 200 έως και 350 μέτρα, και η πυκνότητά τους φτάνει μέχρι και 3.428 τεμάχια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των σκουπιδιών (95%) είναι τα πλαστικά.

«Το πλαστικό μιας χρήσης έχει κατακλύσει τη ζωή μας. Είμαστε τόσο εθισμένοι σε αυτό το υλικό που μας είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς αυτό. Η σπάταλη και αλόγιστη χρήση του όμως αποτελεί τεράστια απειλή για το φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα για τη θάλασσα, στην οποία καταλήγουν τεράστιες ποσότητες» τονίζει στα «ΝΕΑ» ο Αλκης Καφετζής, υπεύθυνος εκστρατείας της Greenpeace για το περιβάλλον.

Και δεν είναι μόνο τα μεγάλα ή μεσαία κομμάτια πλαστικού που επιπλέουν και κάνουν τη ζημιά στο υγρό στοιχείο. Ακόμη και η παρουσία μικροϊνών πλαστικού προκαλεί ρύπανση του περιβάλλοντος. Δύο ξεχωριστές μελέτες, η πρώτη διενεργήθηκε το 2009 και η δεύτερη το 2011, εξέτασαν την παρουσία μικροϊνών πλαστικού σε 114 σημεία στην ακτογραμμή των νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Από τις έρευνες φάνηκε ότι μικροΐνες πλαστικού βρέθηκαν σε όλα τα σημεία, αλλά στην πρώτη καταγράφτηκε ότι οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται στην Αττική και στην Ικαρία και κατά την έρευνα του 2011 στη Σίφνο.

Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί, για τα πλαστικά στις θάλασσες δεν υπάρχει ακόμη συνολική εικόνα επειδή σε ένα σύστημα όπως είναι το Αιγαίο,με ισχυρά ρεύματα και δυνατούς ανέμους, είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν τα σημεία όπου παρουσιάζεται εντονότερα το πρόβλημα. Προς το παρόν, είναι εμφανές ότι πρόβλημα είναι έντονο σε θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως ο Σαρωνικός.

Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα παράγονται ετησίως 180.000 – 300.000 τόνοι πλαστικής συσκευασίας, ενώ το σύνολο της ετήσιας ζήτησης σε πλαστικό υπολογίζεται κοντά στους 500.000 τόνους. Εξαιτίας της ανεπάρκειας του συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων και της απουσίας θεσμικού πλαισίου που αποθαρρύνει την παραγωγή και ζήτηση πλαστικού μιας χρήσης, ανακυκλώνεται μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτής της παραγωγής.