Κάτω απ’ τη στέγη του πολιτισμού και της περιήγησης

Ο τόμος «Κάτω από την ίδια στέγη» είναι η επιτομή της ταξιδιωτικής μαρτυρίας, ένα μείγμα ερευνητικού ταξιδιογραφήματος, προσωπικής εμπειρίας και κοσμοπολίτικης ιστορικής αφήγησης. Χωρισμένο σε πέντε μεγάλες, χορταστικές ενότητες («Οι εποχές της στάχτης», «Η κατοικία και η εξορία», «Τόποι, πόλεις, άνθρωποι», «Οι διαδρομές του καφέ» και «Ο κόσμος αλλού»), ο τόμος φαίνεται να εξαντλεί τον χρόνο των αναμνήσεων του συγγραφέα, αφού κατορθώνει μέσα σε 481 σελίδες να συγχωνεύσει αναδρομές, διαδρομές, τόπους, ταξίδια, αναγνώσεις, περιηγήσεις και πλατφόρμες του νου στους ναούς της διανόησης, συνδυάζοντας φαινομενικά αντιθετικά θέματα, όπως η εξορία, ο ολοκληρωτισμός, ιστορικά καφέ της Ευρώπης με την ουτοπία, την έλευση της άνοιξης, τη μάχη με το πεπρωμένο, το πετρωμένο άτοπο, το φως των Χριστουγέννων και τον δυνατό ήχο του χρόνου. Από τις πλέον απολαυστικές ενότητες είναι εκείνη με τις διαδρομές του καφέ, όπου η πατρώα Κομοτηνή γίνεται προμαχώνας, ρίζα εξελίξεων και αφετηρία για Παρίσι, Βενετία, Βιέννη, Μαδρίτη και Αθήνα, από όπου ξετυλίγεται το μαγευτικό κουβάρι των καφέ, της λογοτεχνίας, των συγγραφέων, της μποέμικης ζωής, του βιβλίου, της παρτίδας του καφέ. Αλλά σίγουρα ο απαιτητικός αναγνώστης θα βρει και άλλα κεφάλαια που θα του μιλούν ίσια στην ψυχή.

Ο Βιστωνίτης ξέρει να ταξιδεύει και ξέρει να μας ταξιδεύει. Και ξέρει να αφηγείται. Με μέτρο, με ρυθμό, με στακάτο τέμπο, με πυκνή και στοχαστική γραφή. Είναι παλαιός θαμών του πλανήτη. Από τις πρωτεύουσες της Ευρώπης μας πάει στο Πεκίνο και από εκεί στο Λος Αντζελες και στο Μπουένος Αϊρες, σταματώντας ενδιάμεσα για καφέ στο Μέξικο Σίτι. Μας συστήνει σε μεγάλα ονόματα της τέχνης, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας, της πολιτικής αλλά και ανατέμνει τον σκοτεινό ψυχισμό του Χίτλερ, του Στάλιν, του ναζισμού και του αποκρυφισμού, τραβώντας από το ποδάρι την Ιστορία. Και μας πάει βόλτα όχι μόνο στις μεγάλες λεωφόρους μεγαλουπόλεων αλλά και στα σοκάκια μικρότερων προορισμών.

Κάτω από την ίδια στέγη στεγάζονται κείμενα δημοσιευμένα στο «Βήμα» και στο «ΒΗmagazino», γραμμένα με διαφορετικές αφορμές και σε διάφορες χρονικές περιόδους –ως επί το πλείστον από το 1996 έως το 2015. Στον εμπεριστατωμένο και κατατοπιστικό του πρόλογο, ο συγγραφέας μάς λέει πώς προέκυψαν μερικά από τα κείμενα: «Ο Νίκος [Μπακουνάκης] είχε την ιδέα κάθε καλοκαίρι σχεδόν να δίνουμε στους αναγνώστες της εφημερίδας μια σειρά από αφηγήσεις ιδεών, τόπων και δρώμενων, συμβατών τόσο με τα αιτήματα της λογοτεχνίας όσο και με τον πολιτικό και πολιτισμικό χαρακτήρα της εφημερίδας. Δική του ήταν τις περισσότερες φορές η πρόταση για τη θεματική ενότητα που θα έπρεπε να καλύψουμε. Εγώ απλώς ανταποκρίθηκα στο μέτρο των δυνάμεών μου, προσπαθώντας να συνδυάσω το ερευνητικό ρεπορτάζ, τη δοκιμιακή τεχνική και, όπου ήταν πρόσφορο, τις προσωπικές μου εμπειρίες».

Μέσα στο πλανητικό χάος που ζούμε από τις αρχές του 21ου αιώνα, όπου κυριαρχούν η βία, το μίσος, η αυταπάτη, η απάτη, η οικονομική κρίση, η ολιγαρχία, ο πόλεμος, το Προσφυγικό, η έλλειψη αλληλεγγύης και η αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή, βιβλία όπως αυτό του ποιητή Αναστάση Βιστωνίτη είναι φωτεινοί φάροι στα έρημα μονοπάτια της ανθρώπινης συνθήκης. Είναι ένα tour de force που σε βγάζει σε ξέφωτο από όπου βλέπεις τον κόσμο όπως είναι. Σε μια εποχή όπου ο πολτός των fake news και της παγκοσμιοποίησης απειλεί να στραγγίξει ό,τι υγιές έχει απομείνει στον λογικό και σκεπτόμενο άνθρωπο, το βιβλίο του Βιστωνίτη μας καλεί να μην είμαστε κλειστοί στον εαυτό μας και σε εθνικολαϊκιστικά μαντριά, περιχαρακωμένοι σε ιδεολογικά κεκτημένα που μας απομονώνουν.