Η «Πετρούπολη» του Αντρέι Μπέλι θεωρείται το σημαντικότερο, ίσως, μυθιστόρημα του ρωσικού μοντερνισμού. Γράφτηκε ανάμεσα στις δύο ρωσικές επαναστάσεις, του 1905 και του 1917, και αποδίδει το –ιδεολογικό και όχι μόνο –κλίμα της εποχής. Ταυτόχρονα πραγματεύεται το θέμα της πατροκτονίας, καθώς τον φοβερό εκείνο Οκτώβριο του 1905 στο γραφείο του γερουσιαστή (συντηρητικού φιλομοναρχικού) Αμπλεούχοφ, ενός από τους βασικούς πρωταγωνιστές του βιβλίου, πρόκειται να εκραγεί βόμβα που θα τοποθετούσε ο ίδιος του ο γιος, ιδεολογικός αντίπαλος του γερουσιαστή και πατέρα. Αλλος μεγάλος πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι η ίδια η πόλη, η Πετρούπολη. Οπως γράφει στο επίμετρο η σλαβολόγος Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, σ’ αυτή την πόλη, η οποία σχεδιάστηκε πάνω σε βάλτους για να γίνει το ευρωπαϊκό πρόσωπο της Ρωσίας, υπήρχε το κέντρο των μεγαλοαστών και των αριστοκρατών, δομημένο σε τετράγωνα και κύβους παράλληλα και κάθετα προς τη λεωφόρο Νιέφσκι, και υπήρχαν απέναντί του τα νησιά των εργατών –«των επίφοβων ίσκιων που γλιστρούν από εκεί για να εξαπλωθούν σε ολόκληρη την αυτοκρατορία».
Το μυθιστόρημα, που διακρίνεται για τη λεπτή ειρωνεία του (προς όλα και όλους) και τον μετεωρισμό του ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό στοιχείο, μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά (από τη Σταυρούλα Αργυροπούλου) και κυκλοφορεί την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Κίχλη. Το «Βιβλιοδρόμιο» προδημοσιεύει ορισμένα αποσπάσματα από τον πρόλογο και το πρώτο κεφάλαιο.

Πρόλογος
Εξοχότατοι, ευγενέστατοι, εντιμότατοι και πολίτες!
(…)
Τι είναι η Ρωσική Αυτοκρατορία μας;
Η Ρωσική Αυτοκρατορία μας είναι μια γεωγραφική ενότητα, τουτέστιν μέρος του συγκεκριμένου πλανήτη. Και η Ρωσική Αυτοκρατορία περιλαμβάνει: πρώτον, τη μικρή και τη μεγάλη, τη λευκή και την κόκκινη Ρωσία. Δεύτερον, το βασίλειο της Γεωργίας, της Πολωνίας, του Καζάν, του Αστραχάν. Τρίτον, περιλαμβάνει… και τα λοιπά, και τα λοιπά, και τα λοιπά.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία μας αποτελείται από πολλές πόλεις: από πρωτεύουσες, από επαρχιακά κέντρα, από κωμοπόλεις και, επιπροσθέτως, από την πρωτόθρονη και από τη μητέρα όλων των ρωσικών πολιτειών.
Πρωτόθρονη είναι η Μόσχα· μητέρα όλων των ρωσικών πολιτειών είναι το Κίεβο.
Η Πετρούπολη ή Αγία Πετρούπολη ή Πήτερ (που είναι ένα και το αυτό), ανήκει όντως στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Και η Τσαργκράντ, η Κωνσταντινογκράντ (ή η αποκαλούμενη Κωνσταντινούπολη), της ανήκει κληρονομικώ δικαίω. Δεν θα επεκταθούμε όμως επ’ αυτού.
Θα επεκταθούμε όσον αφορά την Πετρούπολη. Η Πετρούπολη ή Αγία Πετρούπολη ή Πήτερ (που είναι ένα και το αυτό) υπάρχει. Βάσει αυτών των συλλογισμών, η λεωφόρος Νιέφσκι είναι λεωφόρος της Πετρούπολης.
Η λεωφόρος Νιέφσκι έχει ένα εκπληκτικό χαρακτηριστικό: αποτελείται από μια έκταση προορισμένη για την κυκλοφορία του κοινού. Αυτή οριοθετείται από τα αριθμημένα σπίτια. Η αρίθμηση ακολουθεί τη σειρά των σπιτιών, πράγμα που διευκολύνει σημαντικά όποιον αναζητεί κάποιο σπίτι. Η λεωφόρος Νιέφσκι, όπως κάθε λεωφόρος, είναι δημόσια λεωφόρος, δηλαδή λεωφόρος για την κυκλοφορία του κοινού (όχι του αέρα, για παράδειγμα). Τα σπίτια που αποτελούν τα πλαϊνά όριά της υπάρχουν κατ’ ουσίαν… χμ… ναι… για το κοινό. Η λεωφόρος Νιέφσκι φωτίζεται τα βράδια με ηλεκτρικό ρεύμα. Την ημέρα η λεωφόρος Νιέφσκι δεν απαιτεί φωτισμό.
Η λεωφόρος Νιέφσκι είναι (μεταξύ μας) ευθύγραμμη, επειδή είναι ευρωπαϊκή λεωφόρος. Και κάθε ευρωπαϊκή λεωφόρος δεν είναι απλώς λεωφόρος, αλλά (όπως έχω ήδη πει) είναι λεωφόρος της Ευρώπης, επειδή… ναι…
Γι’ αυτό και η λεωφόρος Νιέφσκι είναι ευθύγραμμη λεωφόρος.
Η λεωφόρος Νιέφσκι είναι μια αρκετά σημαντική λεωφόρος σ’ αυτή τη μη ρωσική πρωτεύουσα πόλη. Οι υπόλοιπες ρωσικές πόλεις μοιάζουν με ξύλινο σωρό από σπιτάκια.
Κι από όλες αυτές διαφέρει εκπληκτικά η Πετρούπολη.
Κι αν εσείς εξακολουθείτε να υποστηρίζετε αυτόν τον άκρως παράλογο μύθο –την ύπαρξη του ενός και ημίσεος εκατομμυρίου πληθυσμού της Μόσχας -, τότε θα πρέπει να παραδεχτείτε ότι πρωτεύουσα είναι η Μόσχα, επειδή μόνο στις πρωτεύουσες υπάρχει πληθυσμός ενός και ημίσεος εκατομμυρίου, ενώ στις επαρχιακές πόλεις δεν υπάρχει πληθυσμός ενός και ημίσεος εκατομμυρίου, ούτε υπήρξε ποτέ ούτε και πρόκειται να υπάρξει στο μέλλον. Και σύμφωνα με αυτόν τον παράλογο μύθο, θα αποδειχτεί ότι η πρωτεύουσα δεν είναι η Πετρούπολη.
Αν όμως η Πετρούπολη δεν είναι η πρωτεύουσα, τότε η Πετρούπολη δεν υπάρχει. Φαίνεται απλώς σαν να υπάρχει.
Οπως και να έχει, η Πετρούπολη δεν δίνει μόνο σ’ εμάς την εντύπωση, αλλά εμφανίζεται και στους χάρτες με τη μορφή δύο επάλληλων κύκλων που στο κέντρο τους έχουν μια μαύρη κουκκίδα. Και από αυτήν ακριβώς την άνευ διαστάσεων μαθηματική κουκκίδα, η Πετρούπολη δηλώνει με έμφαση ότι υπάρχει. Από εκεί, από αυτήν ακριβώς την κουκκίδα, εκτινάσσεται σαν χείμαρρος το σμάρι του τυπωμένου βιβλίου. Από αυτή την αόρατη κουκκίδα αναδύεται ορμητικά μια εγκύκλιος.
Απόλλων Απολλώνοβιτς Αμπλεούχοφ
Ο Απόλλων Απολλώνοβιτς Αμπλεούχοφ καταγόταν από γενιά αξιοσέβαστη· πρόγονό του είχε τον Αδάμ. Και το κυριότερο δεν ήταν αυτό. Ασυγκρίτως σημαντικότερο ήταν το γεγονός ότι ένας από τους ευγενούς καταγωγής προγόνους του ήταν ο Σημ, δηλαδή ο προπάτορας των σημιτικών, χεσσιτικών και ερυθρόδερμων λαών αυτοπροσώπως.
Στο σημείο αυτό εμείς θα κάνουμε μια αναδρομή σε προγόνους μιας όχι πολύ μακρινής εποχής.
Οι πρόγονοι αυτοί (κατά τα φαινόμενα) έζησαν στους κόλπους της ορδής Κιργκίζ-Καϊσάκ. Ορμώμενος από αυτή την ορδή, στα χρόνια της βασιλείας της αυτοκράτειρας Αννας Ιωάννοβνα, ο μίρζα Αμπ-Λάι, προπάππος του γερουσιαστή, υπηρέτησε με ανδρεία τους Ρώσους, βαπτίστηκε χριστιανός και πήρε το όνομα Αντρέι και το προσωνύμιο Ούχοφ. Ετσι, από αυτόν τον πρόγονο, τον καταγόμενο από τους κόλπους της μογγολικής φυλής, διαδόθηκε ο Εραλδικός Κατάλογος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, χάριν συντομίας, ο Αμπ-Λάι-Ούχοφ μετονομάστηκε απλώς σε Αμπλεούχοφ.
Αυτός ο προπάππος υπήρξε, όπως λένε, η απαρχή της γενεάς.
(…)

Andrei Bely

Πετρούπολη

Μτφ. Σταυρούλα Αργυροπούλου

Επίμετρο: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου

Εκδ. Κίχλη, 2017, σελ. 752

Τιμή: 17 ευρώ