Μπορεί η διπλωματική εξορία του Κατάρ να φέρει πόλεμο;

Σαράγεβο 1914, Ντόχα 2017; Εχουν δίκιο όσοι μιλούν σήμερα για μια ιστορική στιγμή παρόμοια με εκείνη της δολοφονίας του διαδόχου της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, που οδήγησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Αυτή τη φορά, όμως, η πιθανή σύγκρουση είναι μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων από τη μια και του Ιράν από την άλλη. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να δράσει γρήγορα θεωρεί ο αναλυτής του Foreign Policy, Σάιμον Χέντερσον, για να εμποδίσει έναν πιθανό πόλεμο, αντί να περιμένει να αρχίσει η σύγκρουση.

Στόχος της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ είναι το Κατάρ, που εδώ και καιρό έχει παρεκκλίνει από τη συναίνεση που υπάρχει μεταξύ των λοιπών κρατών του Περσικού Κόλπου εναντίον του Ιράν. Τη Δευτέρα οι κυβερνήσεις Σαουδικής Αραβίας και άλλων αραβικών κρατών διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το εμιράτο, που διαθέτει πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου. Το Ριάντ ανακοίνωσε ότι κλείνει τον εναέριο χώρο και τα εδαφικά του σύνορα, ενώ απαγόρευσε και στα πλοία που κατευθύνονται στο Κατάρ να διαπλέουν τα χωρικά του ύδατα. Ολα αυτά αποτελούν, χωρίς αμφιβολία, casus belli. Για παράδειγμα, αν κοιτάξουμε τον πόλεμο των Εξι Ημερών πριν από 50 χρόνια ακριβώς, προκλήθηκε από την απόφαση της Αιγύπτου να κλείσει τα Στενά του Τιράν κόβοντας έτσι την πρόσβαση του Ισραήλ στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ως απάντηση, το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα επιτρέψει στο Κατάρ να χρησιμοποιεί τρία από τα λιμάνια του για τις εισαγωγές τροφίμων, από τις οποίες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό –κίνηση την οποία το Ριάντ και το Αμπου Ντάμπι θα θεωρήσουν ως άλλη μία απόδειξη των προδοτικών δεσμών της Ντόχας με την Τεχεράνη.

Υπάρχουν τουλάχιστον δύο αφηγήματα για το πώς φθάσαμε μέχρι εδώ. Αν πιστέψουμε την κυβέρνηση του Κατάρ, έγινε κυβερνοεπίθεση στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων στις 24 Μαΐου και μεταδόθηκε μια ψεύτικη ιστορία στην οποία υπήρχε δήλωση του εμίρη Ταμίμ αλ Τάνι ότι «δεν υπάρχει λόγος πίσω από την εχθρότητα των Αράβων απέναντι στο Ιράν». Επίσης επιβεβαίωνε την υποστήριξη του Κατάρ προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και την παλαιστινιακή Χαμάς, ενώ χαρακτήριζε «καλές» τις σχέσεις της Ντόχας με το Ισραήλ.

Τα κρατικά ΜΜΕ στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εν τω μεταξύ, υιοθέτησαν ένα άλλο αφήγημα αντιμετωπίζοντας το δημοσίευμα ως πραγματικό και αντιδρώντας άμεσα και οργισμένα. Η διαδικτυακή πρόσβαση στα καταριανά ΜΜΕ μπλοκαρίστηκε και έτσι κανείς δεν μπορούσε να διαβάσει την επίσημη διάψευση του Κατάρ.

Υπάρχει πιθανότητα το χακάρισμα να είναι έργο Ρώσων, όπως λένε οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, ή Ιρανών που δείχνουν ενοχλημένοι από την πρόσφατη Σύνοδο αράβων ηγετών στο Ριάντ όπου παρέστη και ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έδειξε την Τεχεράνη ως τον μεγαλύτερο εχθρό. Το Κατάρ θεωρεί ότι έχει πέσει θύμα σχεδίου από το Ριάντ και το Αμπου Ντάμπι, που έχουν παραδοσιακά ανταγωνιστική σχέση με την Ντόχα. Παρότι τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και το Κατάρ δίνουν στο ουαχαμπιτικό κομμάτι του Ισλάμ κεντρικό ρόλο, οι Σαουδάραβες θεωρούν ότι οι Καταριανοί προκαλούν διαρκώς προβλήματα. Το Κατάρ που επιτρέπει στις γυναίκες να οδηγούν και στους ξένους να πίνουν αλκοόλ, από την πλευρά του, κατηγορεί τη Σαουδική Αραβία ότι αμαυρώνει το όνομα του ουαχαμπιτισμού, ενός πολύ συντηρητικού παρακλαδιού του Ισλάμ.

Παρότι και το 2014 υπήρξε οκτάμηνη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών, η ρίζα του σημερινού προβλήματος βρίσκεται πίσω στο 1995, όταν ο πατέρας του σημερινού εμίρη, Χαμάντ, ανέτρεψε τον δικό του πατέρα από την εξουσία στην Ντόχα. Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ θεώρησαν το οικογενειακό πραξικόπημα επικίνδυνο προηγούμενο για τις βασιλικές οικογένειες του Κόλπου και υποστήριξαν συνωμοσίες εναντίον του Χαμάντ. Συγκεκριμένα, οργάνωσαν αρκετές εκατοντάδες μέλη φυλών σε μια αποστολή δολοφονίας του Χαμάντ, δύο αδελφών του καθώς και των υπουργών Εξωτερικών και Ενέργειας ώστε να αποκατασταθεί στον θρόνο ο παλιός εμίρης. Κάποιοι φύλαρχοι όμως αποκάλυψαν το σχέδιο, λίγες ώρες προτού εκδηλωθεί.

Με τέτοια γεγονότα να έχουν προηγηθεί ιστορικά, η ανησυχία του 37χρονου εμίρη Ταμίμ, που βρίσκεται στην εξουσία μόλις τέσσερα χρόνια, είναι δικαιολογημένη.

Με μόνο 200.000 καταριανούς πολίτες –τα υπόλοιπα δύο εκατ. είναι ξένοι –ίσως φαίνεται δύσκολο να κατανοήσει κάποιος τη σημασία του Κατάρ. Ο νυχτερινός ορίζοντας στην Ντόχα είναι γεμάτος από ολόφωτους ουρανοξύστες, αρκετοί εκ των οποίων είναι άδειοι. Το Κατάρ διαθέτει το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στον κόσμο, κοντά στα 130.000 δολάρια ετησίως. Μετά το Ιράν, το εμιράτο διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο και εξάγει σε αγορές από τη Βρετανία έως την Ιαπωνία. Διαθέτει επίσης την τεράστια στρατιωτική βάση Αλ Ουμπέιντ, την οποία χρησιμοποιούσαν τα αμερικανικά μαχητικά κατά τη διάρκεια των πολέμων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και τώρα είναι κέντρο για τις αμερικανικές επιθέσεις εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.

Η αντιπαράθεση της Ντόχας με τους γείτονές της δοκιμάζει τις αντοχές της νέας αμερικανικής κυβέρνησης. Από όλες τις πιθανές κρίσεις στη Μέση Ανατολή, οι σύμβουλοι του Τραμπ ποτέ δεν τον είχαν προειδοποιήσει για αυτή που τελικά προέκυψε.