Αν νομίζαμε ότι είχαμε τελειώσει με την «Πλατεία» μάλλον κάναμε μεγάλος λάθος. Οι αντιδράσεις τύπου Φιλιππάκη στη δολοφονική απόπειρα κατά του κ. Παπαδήμου, οι ημιαναλφάβητες υπουργικές φωνές για «γκεστα(μ)πίτες και μενουμευρωπαίους», τα ποσταρίσματα της κυρίας Αφροδίτης Μάνου, το σόου της κυρίας Κωνσταντοπούλου κατά του γερμανού πρεσβευτή και η κατακραυγή κατά του κ. Γλέζου που την επανέφερε στην τάξη –μέχρι ότι ξαναέβαλε τη ναζιστική σημαία ακούστηκε –δεν μας εφησυχάζουν. Καθόλου.

Η κατάπτυστη δήλωση του κ. Φιλιππάκη, ειδικού γραμματέα της ΕΣΗΕΑ, ότι όχι μόνο δεν ενοχλήθηκε από την επίθεση κατά του κ. Παπαδήμου αλλά δεν θα ενοχλούνταν και από μια επίθεση κατά του κ. Στουρνάρα και η αποδοχή της δείχνουν πού εξακολουθεί να στέκεται ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας μας. Υπήρξαν όμως και Φιλιππάκηδες της άλλης πλευράς. Αυτοί δεν θα ενοχλούνταν αν στόχος δεν ήταν ο κ. Παπαδήμος αλλά μέλη της σημερινής κυβέρνησης.

Είναι όμως η έννοια του λαϊκισμού το μοναδικό κλειδί για την ερμηνεία των πολύπλοκων σημερινών κοινωνιών; Αρκεί ο διαχωρισμός λαϊκιστές – φιλευρωπαίοι, ανορθολογιστές – ορθολογιστές για την ερμηνεία των κοινωνικών διαιρέσεων; Αρκεί η διαίρεση λαός κατά των ελίτ για να εξηγήσουμε την ενδυνάμωση των άκρων; Μήπως δεν μισεί μόνο ο «ενιαίος λαός» τις «ελίτ» αλλά και το αντίθετο; Αν και βεβαίως δεν υπάρχει κανένας «ομοιογενής λαός» καθώς και καμία «ομοιογενής ελίτ».

Για τους Φιλιππάκηδες έχουν ήδη γραφεί πολλά και θα γραφούν και άλλα. Σε Ευρώπη και Ελλάδα όμως υπάρχουν και νεοαντιδραστικοί «διανοούμενοι» που μισούν κάθε τι θεωρούμενο ως «κατώτερο» από αυτούς. Αυτοί –όπως ο νοτιοκορεάτης ασφαλίτης στην ταινία «Το δίχτυ» θεωρούσε κάθε Βορειοκορεάτη ως εν δυνάμει κατάσκοπο –θεωρούν κάθε μουσουλμάνο ως εν δυνάμει τζιχαντιστή. Μισούν τους φτωχούς και όχι τη φτώχεια, τους αμαθείς και όχι την αμάθεια, τους μη έχοντες ικανότητες και όχι την ανικανότητα. Ταυτόχρονα πληθαίνουν οι φωνές που με σημαία την απλουστευτική θεωρία της ταύτισης –και όχι αυτήν της πραγματικότητας των δύο άκρων –ταυτίζουν κάθε Αριστερά με τον φασισμό. Η λεγόμενη «φασιστερά». Αναλύουν τη σημερινή κοινωνία με όρους εποχής «συμμοριτοπόλεμου». Ξεχνούν ή αγνοούν βεβαίως πως δεν υπάρχει μόνο μια Αριστερά αλλά και πως στην Ελλάδα για ιστορικούς λόγους οι μάχες για τη μεταπολεμική δημοκρατία δόθηκαν κυρίως από «αριστερούς». Οπως στην Πολωνία, για παράδειγμα, δόθηκαν κυρίως από «δεξιούς».

Παλιά λέγαμε ότι εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει και η μοναξιά, σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε πως εκτός από τον λαϊκισμό υπάρχει και ο κοινωνικός ρεβανσισμός. Αυτός ζητά να λάβουν εκδίκηση τα όνειρα της «αντιδραστικής ρητορικής» (Αλμπερτ Ο. Χίρτσμαν, Η αντιδραστική ρητορική, ΠΕΚ, μτφ: Κώστας Σπαθαράκης) και αμφισβητεί εκ βάθρων αυτό το «μισητό» κράτος πρόνοιας. Κάτι τέτοιο δεν είναι βεβαίως αριστερός ή δεξιός λαϊκισμός, είναι όμως απειλή κατά της δημοκρατίας. Μπορούμε να κλείσουμε απλά την πόρτα στην «Πλατεία» και στους νεοαντιδραστικούς; Δύσκολο.

O Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος

Τελευταία Νέα