Μνήμες από το καλοκαίρι του 2007 όταν εξαιτίας των πυρκαγιών 65 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη χώρα μας, έφερε η πρόσφατη πύρινη λαίλαπα στο Πενταγκάο Γκράντε της Πορτογαλίας, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 64 ανθρώπους και προκάλεσε τον τραυματισμό 204.
Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα τι μας περιμένει φέτος το καλοκαίρι και πόσο προετοιμασμένος είναι –στην περίοδο της οικονομικής κρίσης που διανύουμε –ο κρατικός μηχανισμός για την αντιπυρική περίοδο; Με το περίπου 47% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας να καλύπτεται από δάση και δασικές εκτάσεις, οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν, δυστυχώς, ένα ζήτημα που η χώρα μας καλείται να αντιμετωπίσει κάθε χρόνο.
Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς, κατά τη δεκαετία του ’90 ο μέσος όρος των καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα προσέγγισε τα 500.000 στρέμματα, ενώ μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2007 το σύνολο των καμένων εκτάσεων ξεπέρασε τα 2,5 εκατ. στρέμματα.
Οπως επισημαίνει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων Νίκος Μπόκαρης, τα δάση –κυρίως αυτά που είναι από πεύκο –είναι βόμβες έτοιμες να εκραγούν. «Αναφέρομαι στη μεγάλη ποσότητα καύσιμης ύλης που έχει συγκεντρωθεί από τις πολλές βροχές που σημειώθηκαν φέτος, τα ξερά δένδρα, τις πευκοβελόνες που δεν έχουν καθαριστεί αλλά και στα σκουπίδια που έχουν συγκεντρωθεί, κυρίως στα δάση που είναι κοντά στις πόλεις» εξηγεί.
Τα τελευταία χρόνια τα δάση έχουν μετατραπεί σε πυριτιδαποθήκες έτοιμες να εκραγούν από την καύσιμη ύλη που έχει συσσωρευτεί. Και το πρόβλημα, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Δασοφυλάκων Γιώργο Παπαδιά, είναι ιδιαίτερα έντονο το φετινό καλοκαίρι εξαιτίας των πολλών βροχών.
«Επιπλέον, συνεχώς αργούμε να πάρουμε μέτρα, με συνέπεια να εκδηλώνονται πολύ συχνά πυρκαγιές. Για παράδειγμα, οι δασικοί δρόμοι δεν καθαρίζονται εγκαίρως –ή και καθόλου –με συνέπεια να εμποδίζεται η πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων» συμπληρώνει, ενώ βάζει και μια άλλη παράμετρο. «Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης έχει αυξηθεί ο αριθμός των ερασιτεχνών μελισσοκόμων, κυρίως στα δάση της Αττικής, οι οποίοι άθελά τους με το κάπνισμα των μελισσιών γίνονται αιτία εκδήλωσης πολλών πυρκαγιών».
Τους κινδύνους από την αύξηση της βιομάζας στα δάση και το πρόβλημα από τα πεταμένα σκουπίδια, κυρίως στα δάση που είναι στις παρυφές των δήμων. υπογραμμίζει και ο δασολόγος – περιβαλλοντολόγος Νίκος Χλύκας. Πιο αισιόδοξος είναι ο δασολόγος, πρώην ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Παύλος Κωνσταντινίδης, ο οποίος θεωρεί ότι οι βροχές έχουν εμποδίσει μέχρι στιγμής την εκδήλωση των πυρκαγιών.
Αυτό που συνέβη στην Πορτογαλία, θα μπορούσε να συμβεί και στην Ελλάδα λέει ο δασολόγος Γαβριήλ Ξανθόπουλος, ειδικός στις δασικές πυρκαγιές, ερευνητής του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ, στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. «Υπάρχει ένας εκρηκτικός συνδυασμός. Από τη μια, η αύξηση της καύσιμης ύλης και η αδυνατισμένη Πυροσβεστική Υπηρεσία, η οποία δεν κάνει σε βάθος διαχείριση των δασών. Από την άλλη, ο αγροδασικός χώρος έχει μείνει με αραιό και ηλικιακά γερασμένο κόσμο. Παράλληλα, δεν υπάρχουν οι κοινοί κήποι όπως είχαμε τις προηγούμενες δεκαετίες, οι οποίοι είναι καθαρισμένοι και άρα θα μπορούσαν να αποτρέψουν να φτάσουν οι φλόγες στα σπίτια».
Η πρώτη φονική φωτιά του 2017 ήταν στις 14 Μαΐου στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας, από την οποία προκλήθηκε ο θάνατος μιας γυναίκας. Καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της αντιπυρικής περιόδου, όπως τονίζει ο Ξανθόπουλος, παίζουν οι βροχοπτώσεις. «Μέχρι τώρα είχαμε αρκετές βροχές. Ωστόσο, αυτό το Σαββατοκύριακο με τους δυτικούς ανέμους και τις υψηλές θερμοκρασίες θα έχουμε λίβα που θα κάψει τα σπαρτά και θα κιτρινίσει η βλάστηση, κυρίως σε περιοχές πίσω από την Πίνδο, στη Θεσσαλία και στους κάμπους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν ακολουθήσουν μελτέμια, σε διάστημα μιάμισης εβδομάδας θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για πυρκαγιές. Με τα έως τώρα δεδομένα, θεωρώ πως φέτος θα έχουν καλύτερη προοπτική τα δάση σε μεγάλα υψόμετρα» σημειώνει.
Την 1η Μαΐου, τα 130 μέλη της εθελοντικής ομάδας δασοπροστασίας Καισαριανής ανέλαβαν δράση αρχίζοντας περιπολίες σε βάρδιες στο αισθητικό δάσος Καισαριανής στον Υμηττό. Αυτό κάνουν από το 1985, έχοντας αντιμετωπίσει στο πλευρό της Πυροσβεστικής πυρκαγιές όπως αυτές του 2007.
«Αυτό που φέτος μας ανησυχεί περισσότερο όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές είναι το γεγονός ότι αδυνάτισε πολύ η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Μόνο από τον 1ο Πυροσβεστικό Σταθμό, με τον οποίο συνεργάζεται η ομάδα μας, έχουν μετατεθεί 17 πυροσβέστες» λέει ο επικεφαλής της ομάδας Σάκης Εξαρχόπουλος. Προσθέτει μάλιστα ότι πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι εθελοντικές ομάδες δασοπυρόσβεσης είναι επικουρικές στο έργο της Πυροσβεστικής. «Μας ρωτάνε πολλοί αν καλύπτουμε τα κενά της Πυροσβεστικής. Η απάντηση είναι Οχι. Εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια αναλαμβάνουμε δράση γιατί το δάσος είναι η γειτονιά μας και δεν μπορούμε να το αφήσουμε στη μοίρα του. Δεν είναι δικό μας οικόπεδο, το φυλάμε για να μπορούν να το χαίρονται όλοι».
Σήμα κινδύνου από τη WWF
Η οικονομική κρίση που έχει επηρεάσει και τον μηχανισμό δασοπροστασίας και το αποδυναμωμένο Πυροσβεστικό Σώμα που θα στερηθεί φέτος γύρω στους 700 πυροσβέστες, είναι για την περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς επιδρούν στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών.
Υπολογίζεται ότι μόνο 50% των αναγκών για έργα αντιπυρικής προστασίας καλύπτεται από τις Δασικές Υπηρεσίες που τα υλοποιούν. Επιπλέον, κατά την περιβαλλοντική οργάνωση, τρία χρόνια από τη θέσπιση του σχετικού νόμου (4249/2014) δεν έχουν γίνει ακόμη οι απαραίτητες ενέργειες για την πλήρη επιχειρησιακή αξιοποίηση χιλιάδων εθελοντών δασοπυροσβεστών.
Σύμφωνα με στελέχη της οργάνωσης, παρήγορο είναι ότι φέτος γίνεται προσπάθεια από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας για την ανανέωση του Μητρώου Εθελοντών.
Οι επιστήμονες της WWF Ελλάς πιστεύουν ότι ο μηχανισμός δασοπροστασίας της χώρας οφείλει να αλλάξει τη φιλοσοφία του από την καταστολή στην πρόληψη. Αμεση έναρξη διαλόγου για την αναμόρφωση του συστήματος δασοπροστασίας με στόχο τη βελτίωση του συντονισμού των αρμόδιων φορέων αλλά και διαχείριση της καύσιμης ύλης σε δάση και δασικές εκτάσεις είναι μερικά από τα μέτρα που προτείνει η οργάνωση. Παράλληλα, η πλήρης εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με συγκεκριμένες δράσεις και έργα, που αφορούν κυρίως την προσαρμογή των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων στα νέα «καυτά» δεδομένα, πρέπει να είναι ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων.
«Δασικές πυρκαγιές, υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα στην Ελλάδα. Το μεγάλο στοίχημα για εμάς είναι πώς θα καταφέρουμε να μειώσουμε τον αριθμό και την έντασή τους, γιατρεύοντας τις χρόνιες ελλείψεις που ταλαιπωρούν το σύστημα δασοπροστασίας της χώρας μας» επισημαίνει ο συντονιστής τοπικών δράσεων του WWF Ελλάς Ηλίας Τζηρίτης.