Ο κοινωνικός χάρτης της παλιάς Πόλης

Ενα πρόσφατο βιβλίο που περιηγείται με θαυμαστό τρόπο την Πόλη αποφεύγοντας την νοσταλγική πικρία που χαρακτηρίζει πολλά από τα κείμενα που έχουν γραφεί τα τελευταία χρόνια αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμο στο να κατανοήσουμε τις πολιτικές αλλαγές που συντελούνται στην Τουρκία.

Το βιβλίο της Σεβαστής Χρηστίδου «Εγκλήματα στην Πόλη», 34 ιστορίες επιλεγμένες από το αστυνομικό ρεπορτάζ της δεκαετίας 1940-50, σκιαγραφεί δεκάδες χαρακτήρες, επαγγέλματα, κοινωνικές καταστάσεις και συνήθειες. Είναι μια πραγματική κοινωνική ιστορία, ιδιαίτερα σαγηνευτική για το ελληνικό κοινό που κινείται με απίστευτη ευκολία σ’ αυτό το περιβάλλον. Ενα περιβάλλον με Τούρκους, τη συντριπτική πλειοψηφία της Πόλης, αλλά και Ρωμιούς που κάνουν ακόμα αισθητή την παρουσία τους, με τουρκόφωνους Αρμένιους και με Λεβαντίνους. Το μόνο που δεν υπάρχει στις τόσες ιστορίες –γιατί δεν υπάρχει στο ρεπορτάζ της εποχής –είναι η ισλαμίζουσα εικόνα της σημερινής Πόλης. Οι στατιστικές, οι περιηγητές, τα κινηματογραφικά αρχεία, οι βιωματικές διηγήσεις, όλα το επιβεβαιώνουν: η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της είναι κατά δήλωση και ταυτότητα μουσουλμάνοι.

Αυτή η πλειοψηφία ζούσε τη δική της απελευθέρωση έπειτα από δεκαετίες κυριαρχίας των «άλλων», των κάθε μορφής χριστιανών, που είχαν τον τρόπο τους την περίοδο της αυτοκρατορίας. Αυτή η πλειοψηφία δηλώνει μουσουλμανική ως στοιχείο που την κατατάσσει στη νέα τουρκική εθνική ταυτότητα. Το πραγματικό ανατολίτικο Ισλάμ, αν και εντυπωσιακά μεγάλο σε αριθμούς, έμεινε στο περιθώριο του δημόσιου χώρου, έμεινε ως ο καταδιωγμένος και αδικημένος «λαός».

Αυτός ο «λαός», αόρατος πριν από μερικές δεκαετίες, ψηφίζει σήμερα Ερντογάν και έχει πραγματική δύναμη και εξουσία. Δέχεται ως δημοκρατία την επιβολή της δικής του γνώμης επειδή είναι πλειοψηφία! Και στο όνομα τού ότι «μα, αυτό έκαναν και οι άλλοι». Η άρχουσα μέχρι το πραξικόπημα κοινωνικά και πολιτικά Τουρκία οδύρεται για την Πόλη που χάνει με τον ίδιο ακριβώς ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο που μας είχαν συνηθίσει οι μοιρολογίστρες της χριστιανικής, της ρωμαίικης Πόλης. Φυσικό είναι ο καθένας να κρίνει με τον δικό του κοινοτικό ορίζοντα. Αλλά αν δεν υπάρξει υπέρβαση αυτών των οριζόντων, δεν θα συντελεστεί καμιά ουσιαστική αλλαγή.