Η ψυχογενής ανορεξία δεν είναι η «νόσος των μοντέλων», αλλά μία απειλητική επιδημία, μία ασθένεια που καταβροχθίζει τη σκέψη και το σώμα των θυμάτων της. Το φαγητό παύει να είναι απόλαυση ή έστω μέσο επιβίωσης και μετατρέπεται σε μάχη ελέγχου, αυτοσυγκράτησης, τιμωρίας.
Η ύπουλη αυτή νόσος διαστρεβλώνει ακόμη και τις αισθήσεις με πρώτη αυτή της αντίληψης της όρασης. Το είδωλο του αποστεωμένου σώματος θα έπρεπε να σοκάρει τους ασθενείς. Εκείνοι όμως αναγνωρίζουν συχνά στην καχεξία την παντοδυναμία τους. Στο μυαλό τους ζυγίζουν με στρεβλό τρόπο τις δυνάμεις τους στοχεύοντας σε καλύτερες επιδόσεις.
Αυτός είναι και ο λόγος που η ψυχογενής ανορεξία είναι άκρως απειλητική, καθώς η στέρηση τροφής φτάνει σε τέτοια σημεία που απειλεί την υγεία ακόμη και την ίδια τη ζωή τους. Η πρόσφατη απώλεια της δημοσιογράφου Νανάς Καραγιάννη επισφραγίζει με τον πλέον δραματικό τρόπο την ανησυχία των ειδικών οι οποίοι προειδοποιούν σε κάθε ευκαιρία ότι οι διαταραχές πρόσληψης τροφής αποτελούν μάστιγα.
Και δυστυχώς, ο εφηβικός και νεανικός πληθυσμός φαίνεται να αποτελεί ομάδα υψηλού κινδύνου. Υπολογίζεται ότι το 85% των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία διαγιγνώσκονται στην ηλικία 13 έως 20 ετών –πρόκειται δηλαδή για ασθένεια των εφήβων.
Η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Νοσοκομείο Παίδων Π. & Α. Κυριακού) Aρτεμις Τσίτσικα επιβεβαιώνει στα «ΝΕΑ» ότι η συχνότητα της ψυχογενούς ανορεξίας –από τις πρώτες δεκαετίες της ζωής των νέων –προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα.
Ο ρόλος της κρίσης. Διευκρινίζει ωστόσο ότι η αύξηση των περιστατικών που καταγράφεται στη Μονάδα δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα δεδομένου ότι αποτελεί ένα από τα κέντρα αναφοράς στην Ελλάδα. «Παρά ταύτα είναι διαπιστωμένο σε κοινωνίες που βιώνουν κρίση όπως στη χώρα μας γενικότερα αυξάνονται τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι λόγω της ανασφάλειας και της δυσλειτουργίας στο σπίτι».
Η ψυχογενής ανορεξία είναι ένα πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα και οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα σημαντικό. «Οι έφηβοι είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας στην οποία ζούνε και αναπτύσσονται. Συνεπώς, τα προβλήματα στη λειτουργία της οικογένειας που προκαλεί η κρίση, έχουν συνέπειες στους νέους, γεγονός που φαίνεται να συνδέεται και με την αύξηση των διατροφικών παρεκτροπών στην ηλικία αυτή», προσθέτει η Αρτεμις Τσίτσικα.
Το στρες που προκαλούν οι απλήρωτοι λογαριασμοί, η ανεργία ή η απαιτητική εργασία που αναγκάζει τους γονείς να λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι είναι τα σύγχρονα συμπτώματα της δυσλειτουργικής οικογένειας. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο η απουσία της «αγαπημένης» ρουτίνας (όπως είναι τα οικογενειακά γεύματα, οι καθημερινές συζητήσεις για το σχολείο, τους φίλους κ.λπ.), αλλά και η απουσία επικοινωνίας και γονεϊκού ελέγχου (π.χ. η λανθασμένη εντύπωση ότι η ενασχόληση του εφήβου με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή είναι μία δραστηριότητα απόλυτα ασφαλής), καθώς και η έλλειψη αισιοδοξίας και θετικής ενέργειας δημιουργούν συνθήκες που συχνά δυσκολεύουν την ψυχοκοινωνική ευεξία των νέων.
Προσοχή στο Διαδίκτυο. «Υπάρχει σαφώς ακατάλληλο περιεχόμενο στο Διαδίκτυο που προάγει την υπερβολική ισχνότητα του σώματος. Η επαναληψιμότητα των ερεθισμάτων αυτών τα απενοχοποιεί, δηλ. ενώ οι εικόνες αυτές μπορεί αρχικά να σοκάρουν τους εφήβους, τη δεύτερη φορά η έκπληξη θα είναι μικρότερης έντασης, έως ότου το αρχικό σοκ περιοριστεί και θα υπάρξει εξοικείωση με ακραίες διατροφικές συμπεριφορές και εικόνες σώματος. Υπάρχει δε και το ενδεχόμενο υιοθέτησης ανάλογων διατροφικών συμπεριφορών και τακτικών με ανθυγιεινούς στόχους», επισημαίνει η Αρτεμις Τσίτσικα.
Είναι ενδεικτικό ότι από την έναρξη της λειτουργίας της τον Οκτώβριο του 2006 έως σήμερα η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) έχει αντιμετωπίσει περισσότερους από 500 εφήβους με διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Πιο ευάλωτα τα κορίτσια. Οπως σημειώνουν οι ειδικοί, δεν είναι τυχαίο ότι η ψυχογενής ανορεξία λυγίζει κυρίως το κοριτσίστικο σώμα. Το life style έχει αναγάγει την εμφάνιση σε διαβατήριο επιτυχίας. Ετσι εξηγείται ότι πολλές έφηβες που παρακολουθούνται από τη Μονάδα έχουν τη στρεβλή εντύπωση ότι η στέρηση θα τους διασφαλίσει ένα θελκτικό σώμα, εξασφαλίζοντάς τους κοινωνική αναγνώριση.
Οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών είναι σημαντικές. Αρκετά χρειάστηκαν νοσηλεία και μερικά να διακόψουν για κάποιο διάστημα το σχολείο. Σημειώνεται ότι στη Μονάδα εφαρμόζεται πρόγραμμα παρέμβασης από ομάδα ειδικών (παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, ψυχολόγος, διατροφολόγος και οικογενειακή σύμβουλος) προκειμένου να κατακτηθούν οι βασικοί στόχοι της επανάκτησης φυσιολογικού βάρους σώματος, της ποικιλίας στη διατροφή και της μη στέρησης απαραίτητων ουσιών.
Παράλληλα δουλεύονται οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια, αλλά και η ίδια η σχέση του νέου με τον εαυτό του, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή του και τα θετικά χαρακτηριστικά του.
Τα καλά νέα, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς, είναι ότι η πρώιμη διάγνωση και η έγκαιρη παρέμβαση (πριν την πλήρη εγκατάσταση της νόσου) στην παιδική ή εφηβική ηλικία οδηγεί κατά κανόνα σε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Στη Μονάδα, ωστόσο, έχει καταγραφεί και ένας μικρός αριθμός περιπτώσεων που είτε δεν συνεργάστηκαν είτε χρειάστηκαν παραπομπή σε κλειστό ψυχιατρικό πλαίσιο.
