«Δεν επιδιώκω τίποτε πιο έξυπνο από το έργο»

Λογική και ενόρμηση. Ανθρώπινη κοινότητα και ιερή ταυτότητα. Τα επιχειρήματα του Ιάσονα απέναντι στα επιχειρήματα της Μήδειας, που πασχίζει πάση θυσία να επιστρέψει στον Ηλιο. Μετά την «Ελένη» ο Δημήτρης Καραντζάς επιλέγει μία ακόμη εμβληματική τραγωδία του Ευριπίδη που δίνει φωνή στων «γυναικών το γένος». Η παράστασή του, όπου οι Γιώργος Γάλλος, Χρήστος Λούλης και Μιχάλης Σαράντης αποδίδουν όλα τα πρόσωπα του έργου, απέχει από τη ρεαλιστική ανάγνωση της προδομένης ξένης που φτάνει ώς τον φόνο των παιδιών της για να εκδικηθεί. Η «Μήδεια», με την οποία ανοίγει απόψε και αύριο το πρόγραμμα της Μικρής Επιδαύρου, είναι, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, η σύγκρουση δύο φύσεων.

Τι είδατε πέρσι από τις παραστάσεις που ξεκίνησαν στην Επίδαυρο;

Είδα τη «Λυσιστράτη» του Μαρμαρινού, παράσταση που μου άρεσε πολύ, επειδή είχε έναν προβληματισμό γύρω από το έργο τον οποίο έδειχνε πολύ καθαρά. Σε όλα αυτά τα έργα μπορείς να πάρεις ένα ειδικό σημείο και να το αναπτύξεις αρκεί να μην πετάξεις έξω την πλοκή. Στη «Λυσιστράτη» ο Μαρμαρινός άνοιξε ακόμη και στο σήμερα τον διάλογο για τη σημασία της ισότητας και του βαθύτερου αιτήματος που είχε εκείνη η επανάσταση πέρα από το να βγάλει γέλιο. Είναι μια κωμωδία, σίγουρα, αλλά ο προβληματισμός παραμένει βαθύς. Στον Αριστοφάνη δεν βγάζει κανείς πέντε φαλλούς επί σκηνής και περιμένει πλέον να πέσει η Επίδαυρος από τα γέλια.

Τηρουμένων των αναλογιών, έχετε επιλέξει στη «Μήδεια» ένα ειδικό σημείο που ξεκλειδώνει το έργο;

Για μένα αυτά τα έργα έχουν αλληγορική και συμβολική διάσταση. Η δομή τους δεν έχει καθόλου τη λογική του ρεαλισμού: «η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της» είναι ήδη ένας εκτροχιασμός που έχουμε αποδεχθεί στις μέρες μας τόσο φορτισμένος που χάνουμε το δάσος. Καταρχάς θεωρώ ότι η “Μήδεια” έχει μεγάλη σχέση με τις “Βάκχες”. Και στα δύο έργα του Ευριπίδη ένα ξένο στοιχείο με ένθεη προέλευση διαταράσσει τις ισορροπίες της κοινωνίας. Από την αρχή η ηρωίδα φωνάζει ότι είναι άφυλη. Πηγαίνει μεν στις γυναίκες, εξισώνει τον εαυτό της με μια γυναίκα της εποχής, μόνο και μόνο για να τους θυμίσει την ικανότητα του γένους τους. Αυτομάτως δεν μιλάμε για ένα θηλυκό, αλλά για μια ενσάρκωση γυναίκας. Στην πορεία θα ακυρώσει όλες τις ανθρώπινες διαστάσεις της: κόρη, αδερφή (ξεχνάμε ότι ήδη έχει σκοτώσει τον αδερφό της μετά την Αργοναυτική Εκστρατεία), μητέρα. Με αυτόν τον τρόπο και μέσα από την επαφή με τους άντρες επιστρέφει στη θεϊκή κατάσταση απορρίπτοντας ένα στενόμυαλο, εξουσιοκρατικό πρότυπο κοινωνίας.

Ποιο δραματικό σκοπό εξυπηρετούν τα εμβόλιμα κείμενα του Χάινερ Μίλερ ή του Παζολίνι;

Ειδικά του Παζολίνι αναδεικνύουν την ιερή σχέση της Μήδειας με τα φυσικά φαινόμενα και τους φυσικούς νόμους, τον έρωτα, την πίστη και τον όρκο. Τα θεωρεί σχεδόν θρησκευτικές έννοιες και όχι αστικές συμβάσεις που ισχύουν για έναν ωφέλιμο σκοπό. Και εδώ φαίνεται ξεκάθαρα η σχέση με τις “Βάκχες”, όπου μια ένθεη μορφή έρχεται σε ένα στείρο περιβάλλον, όπου η εξουσία πρέπει να ασκείται με συγκεκριμένο τρόπο. Σαν οι άνθρωποι να παραγνωρίζουν ένα τέτοιο κομμάτι τους. Η ύβρις μοιάζει περισσότερο των ανθρώπων παρά της Μήδειας.

Εχετε έναν φόβο ή μια καχυποψία ότι η δική σας ανάγνωση δεν φτάνει πάντα στο κοινό;

Κάθε σκηνοθέτης πρέπει να δείχνει υπερβάλλουσα πίστη. Οτι αν επιμείνει στα επιχειρήματα και στις δομές σύγκρουσης μέσα στο έργο θα μπορέσει να μεταφέρει απέναντι την άποψή του. Στη Μήδεια, για παράδειγμα, βλέπουμε μια προδομένη ερωμένη ή μια άλλη φύση που δεν αποδέχεται τη νόρμα της δημοκρατίας; Προσωπικά, μόνο το κείμενο μ’ ενδιαφέρει. Και ο λόγος απλοποίησης του σχήματος με τους 3 ηθοποιούς είναι ότι θέλω να γίνουν απολύτως ξεκάθαροι οι εκπρόσωποι κάθε επιχειρήματος. Ολοι οι άντρες μπαίνουν ορμητικά και φεύγουν ηττημένοι. Η Μήδεια χρησιμοποιεί όλο το φορτίο και την “προδοσία” που έχει υποστεί για να πάρει μαζί της τον Κρέοντα ή τον Αιγέα, αλλά μετά μπορεί να τους ακυρώσει. Σαν να γνωρίζει ότι πρέπει να πάρει στοιχεία από το ανθρώπινο φαινόμενο για να λειτουργήσει τόσο ωφελιμιστικά. Σαν να ακυρώνει την ανθρωπότητα μέσα από τη χρήση τους. Γι’ αυτό θέλω να ακουστούν τα επιχειρήματα όλων.

Πότε είχατε πρωτοδιαβάσει «Μήδεια»;