Εσείς τι θυμάστε από τον Χάρι Πότερ;

Οταν ένα μαγικό ραβδί ανασταίνει μια νεκρή γλώσσα

Ευγένιος Τριβιζάς

Συγγραφέας

Είκοσι χρόνια μετά το εκδοτικό τσουνάμι που προκάλεσε μια άνεργη μητέρα, η οποία έγραφε σε καφενεία του Εδιμβούργου, επειδή, όπως ισχυρίζονται πολλοί, αν και η ίδια το έχει αρνηθεί, δεν είχε χρήματα για να ζεστάνει το διαμέρισμά της, πληθώρα μελετών και ερευνών αποδεικνύει ότι πέρα από την όποια ψυχαγωγική τους αξία, η σειρά των βιβλίων της έχει αξιοσημείωτο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό αντίκτυπο σε τομείς που ούτε τους φανταζόταν αρχικά κανείς.

«Διάβασε! Μη σταματάς!»

Λένα Διβάνη

Συγγραφέας, καθηγήτρια Διεθνών Σπουδών

Εγώ, αγαπητέ αναγνώστη, είμαι ένα από τα τυχερά παιδιά που μεγάλωσαν με την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων». Η Αλίκη έγινε φίλη μου όταν ήμουν κοντά πέντε χρονών και έκανα εγχείρηση για κρεατάκια. Ο σοφός μπαμπάς μου είδε ότι έτρεμα από τον φόβο μου βλέποντας τις λαβίδες και τη μούρη του γιατρού και κατάλαβε αμέσως τι θα ήταν το τοτινό και το παντοτινό ηρεμιστικό μου. Ετρεξε στο βιβλιοπωλείο και πήρε μια συντομευμένη εκδοχή της «Αλίκης» με μεγάλες εικόνες. Πάει ο πόνος. Εχασκα με ανοιχτό στόμα την Ντάμα Κούπα. Πάνε, λησμονήθηκαν και οι λαβίδες και τα αίματα. Εκτοτε πιστεύω στα θαύματα. Πίστευα δηλαδή πως όλα τα παιδικά βιβλία δεν θα είναι και τόσο παιδικά αφού, ως γνωστόν, και τα παιδιά δεν είναι ακριβώς παιδιά.

Οταν λοιπόν εγώ μεγάλωσα και το παιδί ήταν ο ανιψιός μου, μια ζόρικη νύχτα πήγα να τον αποκοιμίσω με, τι άλλο, μια ιστορία. Στο κομοδίνο του ήταν ο «Χάρι Πότερ», μόλις του τον είχε αγοράσει η μάνα του. Η φήμη υπήρχε, αλλά ακόμα δεν είχε σπάσει τα παγκόσμια ταμεία. Αρχισα να του τον διαβάζω με μεγάλες προσδοκίες. Οσο διάβαζα όμως τόσο προσγειωνόμουνα ανωμάλως. Εψαχνα, αλλά πουθενά η γοητεία της φίλης μου της Αλίκης. Πουθενά τα τρία επίπεδα νοημάτων. Πουθενά το δεξιοτεχνικό κλείσιμο ματιού σε όλες τις ηλικίες. Μια επίπεδη ιστορία με μαγικά κόλπα και δυσαρεστημένους μαθητές, είπα από μέσα μου. «Μπούρδα είναι, ε;» ρώτησα το ανίψι. «Διάβασε!» ούρλιαξε αυτός. «Μη σταματάς!». Παναγίτσα μου, είπα από μέσα μου. Αυτή η επίπεδη μπούρδα θα γίνει γκραν σουξέ. Και έγινε.

«Εβλεπα ήρωες να εξελίσσονται»

Βασίλης Παπαθεοδώρου

Συγγραφέας

Δεν είχα συνειδητοποιήσει πως πέρασαν κιόλας 20 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου «Χάρι Πότερ». Είκοσι χρόνια είμαι κι εγώ στον χώρο του παιδικού βιβλίου. Ετσι από τις αρχές σχεδόν της πορείας μου άκουγα γι’ αυτό το φαινόμενο, ένα φαινόμενο που δεν έχει εξασθενήσει έκτοτε. «Σου εύχομαι να γράψεις τον νέο “Χάρι Πότερ”», είναι μια ευχή που δίνεται μισοαστεία – μισοσοβαρά στους συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας. Η αλήθεια είναι πως αρχικά δεν μου άρεσε το βιβλίο, το είχα παρατήσει μάλιστα στη μέση, καθώς μου άρεσαν πιο ρεαλιστικά κείμενα. Ούτε και η πρώτη ταινία μού είχε κάνει εντύπωση. Εψαχνα το γιατί να γίνεται τόσος ντόρος. Με τον καιρό όμως έβλεπα ήρωες να εξελίσσονται και να μεγαλώνουν, σχέσεις να γίνονται πιο περίπλοκες, καταστάσεις να γίνονται πιο σκοτεινές, διλήμματα να τίθενται. Το άσπρο – μαύρο ξεθώριαζε, έμπαιναν αρκετές γκρι αποχρώσεις. Στο τέλος με κέρδισε ως σειρά, το παραδέχτηκα. Ναι, όλο αυτό είναι και πολύ αποτελεσματικό μάρκετινγκ, σε μεγάλο ποσοστό, αλλά η απενοχοποίηση που προσφέρει σε μικρούς και μεγάλους είναι αδιαμφισβήτητη. Η σειρά «Χάρι Πότερ» εξοικείωσε εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο με την ανάγνωση, με την ανάγνωση πολυσέλιδων κειμένων μάλιστα, τα έφερε κοντά σε ένα άλλο είδος. Ναι, υπάρχουν αναγνώστες που πέρα από τον «Χάρι Πότερ» δεν έχουν διαβάσει κάτι άλλο. Υπάρχουν όμως πάρα πολλοί που ξεπέρασαν τις όποιες αμφιβολίες τους σχετικά με τα βιβλία και προχώρησαν σε άλλα. Και δεν χωρά αμφιβολία πως οι τελευταίοι λογίζονται ως κέρδος, τεράστιο κέρδος. Χάρη στον «Χάρι Πότερ»!

«Με τρομερή πλοκή και φοβερή φαντασία»

Κώστας Στοφόρος

Συγγραφέας, δηµοσιογράφος

Διάβασα τα πρώτα βιβλία του Χάρι Πότερ όταν πρωτοκυκλοφόρησαν στην Ελλάδα. Παρόλο που δεν ήταν ακόμα γνωστά, παρόλο που απευθύνονταν σε παιδιά, τα απόλαυσα. Ειδικά το πρώτο, «Ο Χάρι Πότερ και η φιλοσοφική λίθος», το βρήκα πολύ έξυπνο, με τρομερή πλοκή και φοβερή φαντασία. Τα κράτησα όλα και χρόνια αργότερα τα ανακάλυψε και η κόρη μου, μεταξύ Β’ και Γ’ Δημοτικού. Από τότε είναι τα αγαπημένα της. Είναι φαν ολόκληρης της σειράς, αν και, κατά τη γνώμη μου, μετά τα τρία πρώτα ο «Χάρι Πότερ» άρχισε να γίνεται μια βιομηχανία παραγωγής χρημάτων. Εχασε την αρχική φρεσκάδα του κι άρχισε να επαναλαμβάνεται. Μου άρεσε πάντως πολύ και η μετάφραση της Καίτης Οικονόμου. Ολους αυτούς τους όρους, τα ξόρκια, τα «αφοπλίσιους» κ.λπ. τα γέννησε η δική της δημιουργική φαντασία. Ισως αν δεν είχαμε τόσο καλή μετάφραση, να μην είχε κάνει τέτοια επιτυχία στην Ελλάδα. Μέχρι και «πάρτι Χάρι Πότερ» κάναμε με τον μεγάλο μου γιο, ντυμένοι με τα σχετικά ρούχα, ενώ συχνά «χρησιμοποιούμε» και διάφορα ξόρκια για διασκέδαση. Δεν συμφωνώ πάντως με την κριτική που έχει ασκηθεί στη σειρά. Μου έλεγε η Aλκη Ζέη ότι αντί να κριτικάρουμε την Τζ.Κ. Ρόουλινγκ, θα έπρεπε να της κάνουμε άγαλμα, γιατί έχει στρέψει πολλά παιδιά στο διάβασμα. Στο κάτω κάτω, έχει ενσωματώσει με πολύ έξυπνο τρόπο και μεγάλο ταλέντο όλο το λαϊκό παραμύθι, με τους μάγους και τις μάγισσες. Το έχει μεταφέρει ιδιοφυώς στη σύγχρονη εποχή.

Τον «γνώρισα» όταν είδα την πρώτη ταινία που είχε μόλις κυκλοφορήσει στα ελληνικά και πήρα το δεύτερο βιβλίο. Αμέσως ενθουσιάστηκα και αγόρασα το πρώτο, και συνέχισα καθώς έβγαιναν και τα υπόλοιπα. Βρίσκω τις ταινίες πολύ διαφορετικές σε σχέση με τα βιβλία. Για εμένα πάντα τα βιβλία –πλην ελάχιστων εξαιρέσεων –είναι καλύτερα, καθώς εκεί πλάθεις μόνος σου, με βάση δικά σου βιώματα, τις σκηνές, ενώ στην ταινία απλώς παρακολουθείς. Παρότι οι ταινίες είναι καλοδουλεμένες, δεν με αγγίζουν τόσο. Ως προς τους χαρακτήρες του, νομίζω ότι δεν μπορώ να ταυτιστώ μόνο με έναν. Υπάρχει μια πτυχή σε όλους, από τον πιο ασήμαντο ώς τον πρωταγωνιστή ή από τον πιο καλό στον πιο κακό, που να με κάνει να μπορώ να τους καταλάβω και να τους δικαιολογήσω πολλές φορές. Αγαπημένος μου πάντα ήταν ο Νέβιλ από το πρώτο βιβλίο –ώς και τη μάχη που έδειξε τον χαρακτήρα του, πέρα από το φοβισμένο πρόσωπο που βλέπαμε –και φυσικά η Ερμιόνη. Το καλοκαίρι που είχα πρωτοδιαβάσει τα βιβλία, είχα αναγκάσει τις φίλες μου να με φωνάζουν Ερμιόνη. Και την ημέρα που έγινα 11 ετών έκλαψα πολύ που δεν ήρθε το γράμμα μου για τη Σχολή Χόγκουαρτς. Οταν εκδόθηκε το τελευταίο βιβλίο, ήμουν γύρω στα 13, με αρκετά μέτρια αγγλικά. Παρ’ όλα αυτά, δεν άντεχα να περιμένω να εκδοθεί στα ελληνικά, οπότε το αγόρασα στην αγγλική έκδοση και κατάφερα να το διαβάσω μέσα σε δύο ημέρες. Ηταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα στα αγγλικά και όταν το τελείωσα είχα νιώσει τόσο περήφανη.

Γνώρισα πρώτα τις ταινίες, ενώ με τα βιβλία ήρθα πρόσφατα σε επαφή, επειδή δεν έβρισκα ποτέ χρόνο να τα διαβάσω όσο ήμουν σχολείο. Τις ταινίες όμως τις έχω μάθει απέξω (λέω τις φράσεις ταυτόχρονα με τους ηθοποιούς και με το ίδιο ύφος). Πάντα θα είναι η πρώτη μου επιλογή όταν θα καθήσω να δω ταινία στον ελεύθερό μου χρόνο! Προσωπικά πιστεύω ότι οι ταινίες είναι αυτές που απογείωσαν την ιστορία του αγαπημένου μας μάγου αφού της έδωσαν εικόνα και ήχο, κάνοντάς μας να το ζήσουμε και εμείς όλο αυτό πιο παραστατικά. Από την άλλη, τα βιβλία έχουν άλλη μαγεία, κάνοντας έτσι τη φαντασία μας να τρέχει! Δεν μπορώ να πω ότι προτιμάω κάποιο από τα δύο, διότι πιστεύω ότι ο συνδυασμός τους είναι τέλειος! Πέρα από τους πρωταγωνιστές που κατέχουν σημαντική θέση στην καρδιά όλων μας, θέλω να αναφερθώ σε τρεις γυναίκες που είναι από τους αγαπημένους μου χαρακτήρες (είναι και άλλοι, αλλά άμα αρχίσω δεν θα τελειώσω ποτέ!).

1. Μινέρβα ΜακΓκόναγκαλ. Από τη «Φιλοσοφική λίθο» μέχρι και τους «Κλήρους του θανάτου» λάτρευα τον «μητρικό» τρόπο με τον οποίο φερόταν στον Χάρι. Γενικά ο χαρακτήρας της καθοριστικός για τον κόσμο του Χάρι Πότερ από τη δική μου οπτική (αγαπημένη στιγμή η φράση «Το Χόγκουαρτς βρίσκεται σε κίνδυνο! Κάντε το καθήκον σας απέναντι στο σχολείο μας!» – ποιος δεν ανατριχιάζει!).

2. Μόλι Ουέσλι. Ο ορισμός της μητρικής φιγούρας στις ταινίες και στα βιβλία. Πάντα αξιαγάπητη και γλυκιά, με αποκορύφωμα του χαρακτήρα όταν σκότωσε την Μπέλατριξ και η ανακούφιση και η χαρά που μας έκανε να νιώσουμε! («Not my daughter you bitch!» και μετά αποθέωση).

3. Νυμφαδώρα Τονκς. Τι να πω για την αγαπημένη Hufflepuff; Αν και οι εμφανίσεις της στην ταινία δεν ήταν πολλές, το γεγονός ότι άλλαξε ο προστάτης της από κουνέλι σε λύκο όταν ερωτεύτηκε τον Ρέμους με άγγιξε πολύ, όπως και ο θάνατός της! («Don’t call me Nymphadora, Remus!»,χαραγμένη ατάκα στο μυαλό μου με τη φωνή της).

Τέλος, η τρέλα που δεν έχω κάνει ακόμα αλλά θα κάνω σύντομα είναι ένα τατουάζ σχετικό με τον Χάρι Πότερ (έχω στείλει και μια φωτογραφία για να μην ακούσω το κλασικό «Θα έχεις πάντα πάνω σου κάτι από μια ταινία;» κ.λπ. Πιστεύω, είναι διακριτικό και κανείς Μαγκλ δεν θα καταλάβει περί τίνος πρόκειται), αλλά και μια επίσκεψη στο Λονδίνο, στον χώρο όπου έχουν μεταφερθεί όλα τα σκηνικά (Warner Bros Studio) και στο μέρος όπου ήταν η αποβάθρα 9 3/4, το οποίο βρίσκεται στο μετρό του Λονδίνου!

Οπως ισχύει και για πολλούς άλλους εφήβους, ο Χάρι Πότερ αποτελούσε ένα σχεδόν αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής μου ηλικίας. Εξακολουθεί, είκοσι χρόνια μετά, κατά κάποιον τρόπο να αποτελεί μία από τις πολλές φωνές της γενιάς μας. Τα βιβλία είχαν πέσει στα χέρια μου όταν ήμουν παιδί, το ίδιο και οι ταινίες, θυμάμαι μάλιστα με νοσταλγία τις φορές που στις διακοπές των Χριστουγέννων τις έβλεπα και ονειρευόμουν κι εγώ να φοιτήσω στο Χόγκουαρτς και να ζήσω μια απίστευτη περιπέτεια μαζί με τον Χάρι, τον Ρον και την Ερμιόνη. Ωστόσο, θεωρώ πως πραγματικά ανακάλυψα τον χαριποτερικό κόσμο όταν ωρίμασα και με πιο κριτική και ολοκληρωμένη ματιά συνειδητοποίησα πόσο πολύ η κοινωνία των μάγων απηχεί τα ίδια προβλήματα που μαστίζουν τη δική μας, μη μαγική (ή muggle, όπως θέλετε) πραγματικότητα. Τότε θεωρώ ότι ουσιαστικά «μυήθηκα» και γνώρισα εις βάθος τον κόσμο του Χάρι Πότερ. Προσωπικά, θεωρώ ότι το βιβλίο έχει τη δύναμη να σε ταξιδεύει και να σε γοητεύει πολύ περισσότερο από την ταινία. Σε μεταφέρει σε άλλους κόσμους, σε βοηθά να κατανοήσεις βαθύτερα τον ψυχικό και πνευματικό κόσμο των ηρώων και, επομένως, να κατανοήσεις τα κίνητρά τους. Θεωρώ, φυσικά, πως οι ταινίες έκαναν άψογη δουλειά, αν και αδίκησαν ορισμένους χαρακτήρες, όπως της Ginny Weasley. Εν τέλει, όμως, αυτό υπόκειται στην υποκειμενική κρίση του καθενός. Χωρίς κανένα δισταγμό θα έλεγα πως ο χαρακτήρας με τον οποίο προσωπικά ταυτίζομαι περισσότερο είναι η Ερμιόνη Γκρέιντζερ. Διαθέτει ακόρεστη δίψα για μάθηση και αποφασιστικότητα να επιτύχει τους στόχους της, δεν αφήνει όμως τον εαυτό της να εγκλωβιστεί στον «επίτιμο» τίτλο του «σπασίκλα» και της «λασποαίματης» που συχνά της απονέμουν. Υπερασπίζεται τους φίλους της και τους αδυνάμους (όπως τα ξωτικά), δεν προδίδει τα πιστεύω της και αντιμετωπίζει με απαράμιλλη γενναιότητα ό,τι δυσκολία παρουσιαστεί στον δρόμο της. Ο χαρακτήρας της Ερμιόνης μάς διδάσκει ότι οι ήρωες βρίσκονται πολλές φορές σε απίθανα μέρη, πως με λίγο θάρρος όλα μπορούν να γίνουν. Μικρή τρέλα για τον Χάρι Πότερ; Χμ… Ναι. Από το να καθήσω να δω όλες τις ταινίες σε μία ημέρα μέχρι το να στείλω ένα δήθεν γράμμα εισαγωγής στο Χόγκουαρτς σε μια φίλη μου στην αρχή της σχολικής χρονιάς. Ποιος είπε ότι δεν είσαι ποτέ υπερβολικά μεγάλος για να πιστεύεις στη μαγεία;