«Le Monde»
Πόλη ανοιχτή στην πολυφωνία
«Η πολυφωνία της διοργάνωσης φαίνεται στο πρόγραμμα της documenta στην Αθήνα που περιβάλλει την προσφυγική κρίση, την άνοδο των φασισμών, τα μετα-αποικιακά ερωτήματα. Και επιτρέπει να κοιτάξουμε προς άλλες πιθανές κατευθύνσεις του μέλλοντος. Είτε μέσα από τη συγκλονιστική ταινία του Αρτούρ Ζμιέφσκι γύρω από την κατεδάφιση της “Ζούγκλας” του Καλαί , είτε με πολλές στιγμές χάριτος. Οπως τα σώματα των χορευτών που ξεδιπλώνονται ανάμεσα από τα εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, το βίντεο-παραβολή του Αμάρ Κανβάρ για την ιστορία ενός μαθηματικού που στη διάρκεια ολικής έκλειψης απομονώνεται στα βάθη ενός δάσους για να γίνει ένα είδος φύλακα του φωτός».
(Emmanuelle Lequeux, 13/4/2017)
«Le Monde»
Το ρίσκo του μηνύματος του καλλιτέχνη
«Γιατί στην Αθήνα; Για να δηλώσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της αλληλέγγυος μιας χώρας που βάλλεται από τις οικονομικές απαιτήσεις της Ευρώπης και ειδικά της Γερμανίας. Στο Κάσελ η κριτική του συστήματος από τους καλλιτέχνες είναι παράδοση. Εκεί, ο Παρθενώνας των βιβλίων λειτουργεί ως η αλληγορία για την ελευθερία της σκέψης. Η αλληγορία είναι ένα από τα δύο κυρίαρχα είδη της φετινής διοργάνωσης και παρουσιάζεται μέσα από μεικτά έργα, εγκαταστάσεις, βίντεο και ζωγραφική. Το δεύτερο είδος, σε πλήρη εξάπλωση, δεν έχει ακόμη επίσημη ονομασία αλλά χρησιμοποιεί αποκλειστικά υλικό αρχείου, εικόνες και κείμενα για να εκθέσει γεγονότα και απόψεις. Αυτά τα εκφραστικά μέσα προβάλλουν ως τα πιο άμεσα για να προφέρουν το μήνυμα του καλλιτέχνη συχνά με ρίσκο την απλούστευση και τη σύγχυση που προκύπτουν από τις γενικεύσεις των καλλιτεχνών. Ομως το να καταπιάνεσαι με την Ιστορία πρέπει να γίνεται ολοκληρωμένα και όχι αποσπασματικά».
(Philippe Dagen, 16/6/2017)
Die Welt
Πολυπολιτισμός και τοπικές κουλτούρες
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ανταμ Σίμτσικ κατάφερε αυτό που είχε φανταστεί: απελευθέρωσε το μεγάλο φεστιβάλ από την επιρροή και την ισχύ της αγοράς… Η τέχνη απ’ όλες τις γωνιές του πλανήτη που μας παρουσίασε εκείνος και οι επιμελητές του στην Αθήνα και το Κάσελ προωθούν τον πολυπολισμό αλλά και τις τοπικές κουλτούρες…». Swantje Karich, «Die Welt», 8/6/2017
(Swantje Karich, 8/6/2017)
Artnews
Ακυρος ο αποκλεισμός
«Οταν ο Σίμτσικ πρότεινε αυτήν την documenta –σε διαφορετικό πλαίσιο το 2013 –η όλη παρουσίαση πιθανόν να ήταν ο εορτασμός του τρόπου που η σημαντικότερη έκθεση τέχνης στον κόσμο έκανε αντεπίθεση στο μουσείο που δημιουργήθηκε από το αποικιακό καθεστώς, τη λευκή ελίτ και την ετεροκανονική κοινωνία. Ωστόσο, μετά το Brexit και τις προεδρικές αμερικανικές εκλογές, είναι μία οδομαχία ενάντια στις εθνικιστικές δυνάμεις και ένας υπαρξιακός αγώνας να έχει την ελευθερία να τα δείξει όλα.
Αν και ο Σίμτσικ προσπάθησε να κρατήσει απόσταση από την αγορά τέχνης και να δείξει καλλιτέχνες που δεν εκπροσωπούνται από γκαλερί, οι μεγαλύτερες γκαλερί του κόσμου αναφέρονται στον κατάλογο της διοργάνωσης αφού πουλάνε έργα καλλιτεχνών οι οποίοι συμμετέχουν στην documenta».
(Nate Freeman)
Hyperallergic.com
Η τέχνη ξεπλένει την ελληνική κρίση
«Τον Μάιο, έναν μήνα μετά την έναρξη της documenta στην Αθήνα, ένας νέος γύρος φόρων και περικοπών επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από τους ευρωπαίους δανειστές και το ΔΝΤ, με κυρίαρχη ανάμεσά τους τη Γερμανία.
Η documenta δεν απείχε πολύ μακριά από αυτές τις πραγματικότητες. Αν και περιέχει έναν μεγάλο αριθμό δυνατών έργων τέχνης, καθώς και επενδύσεις που αφορούν τοπικούς πολιτιστικούς χώρους, αλλά και ενδιαφέρουσες παράλληλες εκδηλώσεις, περιλαμβάνει επίσης τους συνηθισμένους περιπατητές των τουριστών της τέχνης και των θεατών που έρχονται αντιμέτωποι με την καταρρέουσα κοινωνική και οικονομική υποδομή της πόλης. Συνεπώς, παραμένει να δούμε αν το “Learning from Athens” καταφέρνει να χειριστεί υπεύθυνα την πολιτιστική διπλωματία ή απλώς κάνει ξέπλυμα της κρίσης μέσω της τέχνης για να αποκτήσει πολιτιστικό και επιμελητικό κεφάλαιο».
(Dorian Batycka)
Artforum
Πνεύματα φεμινισμού
«Δεν θα πάω τόσο μακριά όσο να υποστηρίξω ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ανταμ Σίμτσικ έχει οργανώσει σκόπιμα την πρώτη φεμινιστική έκδοση της documenta. Αλλά νομίζω ότι μπορεί να έχει δημιουργήσει πραγματικά τις συνθήκες που επιτρέπουν σε ένα τέτοιο πράγμα να είναι ευδιάκριτο και να κατοικείται από αυτόν τον ρευστό στρατό των όμορφων γυναικών της Ιρένε Χάιντουκ. Υπάρχει ισότητα των φύλων μεταξύ του προσωπικού ή των συμμετεχόντων του documenta; Δεν έχω ιδέα και δεν είμαι σίγουρη για το τι πραγματικά σημαίνουν τα δεδομένα των αριθμών. Γνωρίζω όμως ότι καθημερινά δεχόμουν πλήγματα από τα δίδυμα πνεύματα (και τα φαντάσματα) του φεμινισμού και της θηλυκότητας, σε όλη την έκθεση, στο Κάσελ και την Αθήνα. Πιο συγκεκριμένα, εντυπωσιάστηκα από τις πολύ πραγματικές γυναίκες που συμμετείχαν σε όλες τις πτυχές της επιχείρησης documenta».
Frieze.com
Ελλειπτικές πληροφορίες
«Εάν έχω κάποια κριτική για αυτήν την πλούσια και προκλητική έκθεση είναι η έλλειψη συγκεκριμένης πληροφορίας: καμία ημερομηνία γέννησης ή θανάτου ή χώρας καταγωγής δεν αναφέρονται στις κατά τα άλλα γοητευτικές ταμπέλες που τοποθετήθηκαν στο έδαφος και στερεώνονται με μικρά κομμάτια μάρμαρο όπου είναι χαραγμένο το όνομα του καλλιτέχνη. Είμαι η πρώτη που κριτικάρει τα ανιαρά κείμενα στους τοίχους, δεδομένων όμως των ειδικών γεωπολιτικών κινήτρων για τα περισσότερα έργα της έκθεσης στο Μπενάκη της Πειραιώς, θα ήταν καλό να μην εξαρτώμεθα από τις πληροφορίες του Google… Στη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στην Αθήνα ο Σίμτσικ δήλωσε πως “το μεγάλο μάθημα είναι ότι δεν υπάρχουν μαθήματα”. Εκλιπαρώ για μία εξαίρεση. Υπάρχουν πολλά για να μάθει κανείς εδώ».
(Jennifer Higgie)
Frieze.com
Σημεία αντιπαράθεσης
«Τα έργα στη Neue Galerie προσπαθούν να κατασκευάσουν μια κατηγορηματική αναθεώρηση των ιστορικών κανόνων της τέχνης. Ωστόσο αυτός ο εκθεσιακός χώρος μού άφησε την επιθυμία είτε για αισθητική εμπειρία είτε για φιλοσοφική εμβάθυνση. Το αποτέλεσμα είναι μία παρουσίαση στερημένη αγάπης συχνά αυτοτροφοδοτούμενης με μίσος που, ενώ είναι ιστορικά ενδιαφέρουσα, υποβαθμίζει έντονα την τέχνη –και συνεπώς και όλους εμάς –σε δομές ενοχής και αποκατάστασης χωρίς πιθανότητες εξόφλησης.
Προσωπικά μοιράζομαι την πεποίθηση του Μπόντι καθώς και των αναρίθμητων καλλιτεχνών και επιμελητών οι οποίοι συμμετείχαν στις προηγούμενες διοργανώσεις της σημαντικής αυτής έκθεσης, ότι η τέχνη μπορεί να προβάλλει από τα ερείπια. Οταν αρνούμαστε στην τέχνη την αυτόνομη δυναμική της κριτικής που ενυπάρχει σε αυτήν, είναι εντέλει η δική μας εξουσία την οποία υπερεκτιμούμε».
(Pablo Larios)
The New York Times
Καλή τέχνη δεν είναι η εύκολη τέχνη
Με τη μοίρα του κόσμου που στις μέρες μας βρίσκεται στο έλεος μερικών χαρακτήρων με ασταθή εγωισμό και 65 εκατομμύρια πλάνητες να αναζητούν ασφαλή μέρη για να εγκατασταθούν, έχουμε σοβαρά πράγματα που πρέπει να σκεφτούμε. Η τέχνη, αυτό το απαλό, ανόητο πράγμα, δεν φαίνεται να είναι ένα από αυτά. Αυτή η διάσπαρτη, ανομοιογενής, αδυσώπητα αόριστη έκθεση υποστηρίζει το αντίθετο. Στο τέλος, είναι τόσο καλή όσο ο χρόνος και η προσοχή που είστε πρόθυμοι να δώσετε σε αυτή».
(Holland Cotter, 23/6/21017)
