«Αντρες δώσαν το αίμα τους/ γυναίκες τα παιδιά τους/ αυτά δεν είναι δανεικά/ μα τα ιδανικά τους». Ας μιλήσουμε για πόλεμο, για μη πόλεμο και ίσως και για το ανάμεσό τους. Με έναν λόγο αιχμηρό, αλλά και συμφιλιωτικό.
Για το τραγούδι της συμφιλίωσης γράφτηκαν από τον Πέτρο Φιλιππίδη, σε μουσική Κωστή Μαραβέγια, οι στίχοι με τους οποίους ξεκίνησε τούτο το κείμενο. Και για να τραγουδηθεί από μια γυναίκα – σύμβολο όπως η (αριστοφανική) Λυσιστράτη, που επιμένει να μιλάει και να θυμίζει όσα οι άντρες ξεχνούν στη δίνη του πολέμου και οι γυναίκες υπομένουν (ή, έστω, υπέμεναν).
«Η Λυσιστράτη μιλάει για μια ενωμένη Ελλάδα. Λέει: Ενωθείτε και μην έχετε την ανάγκη του άλλου μόνον στον πόλεμο», μου λέει ο Πέτρος Φιλιππίδης σε ένα διάλειμμα από τις πρόβες της παράστασης, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μπέζου, που θα περιοδεύσει από τις 6 Ιουλίου σε κάπου 60 πιάτσες ανά την Ελλάδα με κατάληξη τον Σεπτέμβριο στο Ηρώδειο. «Η Λυσιστράτη δεν μιλάει πια για την πόλη, αλλά για τη χώρα. Αυτήν προσπαθεί να συμφιλιώσει».
Δεν είναι ενδεδυμένος Λυσιστράτη ο πρωταγωνιστής όσο μιλάμε. Είναι όμως βουτηγμένος στον ρόλο και την ψυχολογία της Λυσιστράτης, όπως μου λέει με έμφαση καθώς η κουβέντα μας περνάει στην παρενδυσία. Βέβαια, μιλάμε για έναν μεγάλο ρόλο. Εμβληματικό, όπως και το σύμβολο Λυσιστράτη. Είτε ερμηνεύεται από γυναίκα είτε από άνδρα. Και δεν είμαστε πια στα χρόνια που είχε τολμήσει την παρενδυσία στη «Λυσιστράτη» ο Ανδρέας Βουτσινάς παρέα με τον Σταμάτη Κραουνάκη, τη Λίνα Νικολακοπούλου και, βέβαια, τον Λάκη Λαζόπουλο.
Στο αρχαίο θέατρο όλοι οι ρόλοι παίζονταν από άνδρες, μου θυμίζει ο Φιλιππίδης. «Νομίζω δε ότι ο συγκεκριμένος ρόλος, ακόμη κι αν υπήρχε η δυνατότητα τότε να ερμηνευθεί από γυναίκα, πάλι από άνδρα θα παιζόταν. Γιατί είναι γραμμένος για να παίζεται από άνδρες. Μιλάμε δε για ένα σύμβολο, που μιλάει για πράγματα που εντέλει αφορούν τους άνδρες. Αν ξεχάσουμε ότι σήμερα πλέον οι γυναίκες έχουν αναλάβει πόστα ανδρικά, τότε ήταν πολύ να πάρει ένα γυναικείο σύμβολο στα χέρια του το ζήτημα του πολέμου και το δημόσιο χρήμα».
Η σημασία των συμβόλων. Ο ίδιος πιστεύει ότι έχει μεγαλύτερη σημασία τα σύμβολα στο θέατρο να έχουν μικρά χαρακτηριστικά. «Ετσι αποκτούν και ανθρώπινη υπόσταση. Δεν μπορείς για σύμβολο να βγάλεις ένα ξόανο στη σκηνή. Πρέπει να φαίνεται και η ανθρώπινη αδυναμία και η φύση».
Κάνει μια παύση και με βομβαρδίζει με τις σκέψεις του: «Ο ρόλος δεν είναι κωμικός. Αν στην παράσταση με τον σκηνοθέτη, τον Γιάννη Μπέζο, δίνουμε ένα στοιχείο κωμικότητας, είναι επειδή παίζει τον ρόλο ο Πέτρος Φιλιππίδης που είναι και κωμικός… Καταρχάς, η Λυσιστράτη κάνει το αδιανόητο εκείνη την εποχή, οπότε τα έργα απευθύνονταν σε ανδρικό κοινό και οι γυναίκες ήταν κλεισμένες στα σπίτια, όπου μπορεί να τους έφταναν και τα νέα. Ηταν αδιανόητο η Λυσιστράτη ακόμη και να συλλάβει αυτή τη σκέψη να πάρει στα χέρια της και τον πόλεμο και το δημόσιο χρήμα. Και στη συνέχεια να παλέψει να το πει και να εξηγήσει στις γυναίκες, στις οποίες ο συγγραφέας προσδίδει μιαν αφέλεια. Οχι επειδή ήταν κουτές αλλά για να ενισχύσει τη θέση της Λυσιστράτης».
Η γυναίκα σύµβολο που ζητάει από τις γυναίκες σεξουαλική αποχή για να πεισθούν οι άνδρες να σταµατήσουν τον πόλεµο, συγγενεύει και µε έναν άλλο ρόλο για τον ηθοποιό που θα την ενσαρκώσει φέτος και φαίνεται ότι ετοιµάζεται να «ενδυθεί» το επόµενο καλοκαίρι: εκείνον του Δικαιόπολη στους «Αχαρνής», που νοµίζει ότι µπορεί να κλείσει ειρήνη µόνο για την πάρτη του. «Η Λυσιστράτη ωστόσο ασχολείται µε το κοινό καλό. Αυτή είναι η µεγάλη διαφορά. Το έργο γράφεται στη µέση του πολέµου, όταν το χρήµα ξοδεύεται ασύστολα και ο ποιητής προβλέπει, µέσω της Λυσιστράτης, ότι η έλλειψη χρηµάτων θα προκαλέσει προβλήµατα στην πόλη». Διακρίνει κάποιος αναλογίες µε το δεινό σήµερα;
Το σηµείο τζιζ. Μεγάλη προσοχή. Πρώτο µέληµα. Και του Πέτρου Φιλιππίδη και του σκηνοθέτη Γιάννη Μπέζου. Να µη γίνει ο ρόλος τραβεστί, όπως µου λέει ο πρώτος. «Να έχει την ψυχολογία και τα τερτίπια της γυναίκας, αλλά να πηγαίνει όλο το πράγµα από µέσα προς τα έξω. Ετσι µπαίνω στους ρόλους. Προσπαθώ να βρω την ψυχολογία τους, που δεν έχει σχέση µε το φύλο. Η δουλειά µας σου το προσφέρει αυτό το άφυλο του πράγµατος, άλλο αν µετά πρέπει να αποδείξεις και το φύλο πάνω στη σκηνή. Στη “Λυσιστράτη” αυτό γίνεται µε τη σοβαρότητα µιας ώριµης γυναίκας. Οχι παροπλισµένης. Οχι ανενεργού ακόµη σεξουαλικά. Ετσι την προσεγγίζω». Και το κοινό; «Το κοινό δεν είναι υποχρεωτικό να ταυτιστεί µε τον ρόλο. Με το καλό του ρόλου. Παράδειγµα γι’ αυτό, ο άθλιος σε χαρακτήρα “Φον Δηµητράκης” (σ.σ. του Δηµήτρη Ψαθά), που στο τέλος το κοινό δεν ταυτίζεται µαζί του επειδή είναι καλός, αλλά ταυτίζεται µε την αδυναµία του χαρακτήρα του».
Τελικά, ποιο είναι το σηµείο που κάνει… τζιζ στη «Λυσιστράτη»; «Η διαχείριση του ταµείου. Να κινείται το χρήµα αλλά και µέσα από τον πόλεµο. Και σήµερα συµβαίνει αυτό. Ο πόλεµος είναι µια µεγάλη παραοικονοµία. Ακούω αυτό το “Τι θέλετε; Ειρήνη στον πλανήτη”. Ως ισχυρή φράση, µου ακούγεται µόνο αν τη λέει ένα παιδί. Οταν τη λέει ένας ενήλικος, µου έρχεται να βάλω τα γέλια. Οταν µεγαλώνουµε οι άνθρωποι ξεχνάµε την αλήθεια, την αγάπη».
Ας µιλήσουµε και για το… τζιζ παραστασιακά. Τον «φόβο» να γίνει επιθεώρηση. «Το µέτρο είναι αυτό που κάνει τη διαφορά» µε κόβει ο Φιλιππίδης. «Και αυτό είναι που κάνει και την άποψη. Δηµιουργεί την ποιότητα ή µη. Το µέτρο είναι η αξία. Δεν είµαι εναντίον των µεταφορών – παραλληλισµών µε το σήµερα. Ας το ονοµάσουµε αυτό επιθεώρηση, για να είµαστε εντάξει µε αυτούς που θέλουν να το πουν έτσι. Οταν αυτό βοηθάει το κοινό να καταλάβει και χρησιµοποιείται µε µέτρο, µε ωραίο και γουστόζικο τρόπο, τότε συµφωνώ. Και το λέω, ενώ σε αυτή την παράσταση δεν υπάρχει τέτοιο στοιχείο».
Συγκίνηση. Τι περιµένει να εισπράξει από αυτή τη «Λυσιστράτη», τον ρωτάω. «Δεν κάνω θέατρο ερήµην του κόσµου. Βέβαια, δεν λέω µεγάλες κουβέντες. Κάνω θέατρο πρώτα για την ψυχή µου και ύστερα για τους υπόλοιπους. Περιµένω όµως τι θα µου δώσει και το κοινό. Ανάλογα µε αυτό που θα µου επιστραφεί για να κάνω το επόµενο µπλονζόν. Εκείνο πάντως που εισπράττω στις πρόβες µας είναι συγκίνηση. Να, σαν εκείνη τη σηµαντική σκηνή που η Λυσιστράτη µιλάει για τις γυναίκες (σε µετάφραση Κ.Χ. Μύρη): “Σαν ωριµάσουν οι καιροί µας πλαγιάζουµε µονάχες στα κρεβάτια µας. Πληρώνουµε τον πόλεµο µε τη µοναξιά µας. Και για µας, χαλάλι. Για τα κορίτσια, όµως, ποιος θα νοιαστεί;”. Φέρει µεγάλη ευθύνη ο άνδρας που λέει αυτή τη φράση».
Οπως και ο στιχουργός –ο Φιλιππίδης εν προκειµένω –που αναµετράται µε τον «Μύθο», ας πούµε, του Μάνου Χατζιδάκι, στο τραγούδι που λέει ο Πρόβουλος/Γιάννης Μπέζος. «Δεν προσπάθησα να αποβάλω αυτό τον “Μύθο”, ίσα ίσα που πήγα πάνω του. Και τον άκουσα αµέτρητες φορές για να γράψω το δικό µας τραγούδι (σ.σ. σε µουσική Κωστή Μαραβέγια), που ελπίζω να κάνει αυτόνοµη καριέρα».
Και για το φινάλε, οι ειδήσεις: τη νέα σεζόν θα συµπράξει ξανά –και ως σκηνοθέτης –ύστερα από 11 χρόνια, στο «Ψέµα στο ψέµα» του Αντονι Νίλσον, µε τον Παύλο Χαϊκάλη. «Κάνουµε κωµωδία επειδή έχουµε ανάγκη να γελάσουµε εµείς πρώτα, αλλά για να γελάσει πολύ και το κοινό». Μαζί τους, στο Μουσούρη, οι Κώστας Τριανταφυλλόπουλος, Μαρία Κατσανδρή, Ελευθερία Μπενοβία, Παναγιώτης Κατσούλης, Χριστίνα Σπατιώτη, Ευγενία Παναγοπούλου. Ακόµη, θα σκηνοθετήσει το άπαιχτο «Come back» του Βασίλη Κατσικονούρη στο Ιδρυµα Μιχάλης Κακογιάννης, µε τους Μίνα Αδαµάκη, Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, Ιωάννη Παπαζήση. Και µετά το Πάσχα θα ενδυθεί έναν ακόµη µεγάλο ρόλο στο Δηµοτικό Θέατρο Πειραιά. «Ηλίθιος» ή Πρίγκιπας Μίσκιν του Ντοστογιέφσκι, σε σκηνοθεσία Νίκου Διαµαντή, µε τους Μαρία Κίτσου (Ναστάζια Φιλίποβνα), Γιάννη Στάνκογλου, Λένα Παπαληγούρα.

INFO

«Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μπέζου, σε περιοδεία από 6 Ιουλίου (Κατράκειο) έως 12 Σεπτεμβρίου (Ηρώδειο). Μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης. Με τους Πέτρο Φιλιππίδη – Λυσιστράτη, Γιάννη Μπέζο – Πρόβουλο, Ναταλία Τσαλίκη – Μυρίνη και Βλαδίμηρο Κυριακίδη – Κινησία. Σκηνικά: Γιώργος Γαβαλάς. Κοστούμια: Παναγιώτα Κοκορού. Χορογραφίες – Κινησιολογία: Ελπίδα Νίνου