Ανικανοποίητη και φλύαρη

Εν αναμονή μιας θεϊκής εντολής, ένα ζευγάρι πουριτανών, μπεκετικών διαστάσεων, «πρωταγωνιστεί» στην παραβολή που στήνει επί σκηνής ο Ρομέο Καστελούτσι με τη «Δημοκρατία στην Αμερική». Μια παράσταση που εξελίσσεται, σχεδόν ολόκληρη, πίσω από μια λεπτή ημιδιάφανη κουρτίνα, έτσι ώστε τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων να μην είναι ξεκάθαρα.

Με έναν θίασο αμιγώς θηλυκό, μια που και τους ανδρικούς ρόλους ερμηνεύουν πειστικά οι γυναίκες, η παράσταση ξεκινά με νύξεις γύρω από το θέμα της «γλωσσολαλίας». Φτιαγμένη από τις λέξεις γλώσσα και λαλώ, παραπέμπει σε μια πνευματική κατάσταση όπου εκφέρονται ακατανόητες διατυπώσεις θρησκευτικών πρακτικών και συνηθειών, μια ευθεία παραπομπή στις παραδόσεις ιθαγενών.

Γεννημένος στην Τσεζένα της Ιταλίας, ο Ρομέο Καστελούτσι (Romeo Castellucci, 1960) αποτελεί σήμερα μία από τις κορυφαίες μορφές του ευρωπαϊκού θεάτρου. Πρωτοπόρος και ευφάνταστος, ο ιταλός δημιουργός επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών με τη νέα του παραγωγή, την πέμπτη που παρουσιάζει στη χώρα μας. Εχουν προηγηθεί η «Θεία Κωμωδία» (2009), το «Περί της έννοιας του προσώπου του Υιού του Θεού» (2011), το «Go down Moses» (2015) και ο περσινός, εξαιρετικός «Ιούλιος Καίσαρ».

Η «Δημοκρατία στην Αμερική» βασίζεται στο ομώνυμο θεωρητικό έργο του γάλλου διπλωμάτη Αλεξίς ντε Τοκβίλ (Αlexis de Τocqueville, 1805-1859). Με αυτή την πρώτη ύλη στο ενεργητικό του και με το δικό του ελεύθερο πνεύμα, ο σκηνοθέτης επιχειρεί να καταγράψει και να αναπαραστήσει με λέξεις και κυρίως με εικόνες τη ζωή και την εποχή της δημιουργίας του νέου κόσμου. Κι είναι ίσως ο Τοκβίλ ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους που ρίχνουν μια ματιά, με επιστημονική, σχεδόν, ανατομική ακρίβεια, στο αμερικανικό πολιτειακό σύστημα.

Ο κοινοτικός βίος των πουριτανών και των ιθαγενών της Αμερικής βρίσκεται στο επίκεντρο της παράστασης: οι λέξεις και οι εικόνες διαχειρίζονται έννοιες όπως είναι η επικοινωνία, η θρησκεία, η κοινότητα, οι δεσμοί της οικογένειας. Και σε μια δεύτερη φάση η παράσταση προσπαθεί να «εξηγήσει» τη δημιουργία του σύγχρονου κόσμου μέσα από τους σπόρους της σύστασης της Αμερικής και μαζί της σύγχρονης εκδοχής του δημοκρατικού πολιτεύματος. Προτού αυτό εξαπλωθεί στη Δύση.

Με τη δύναμη που έχει να φτιάχνει θεατρικές εικόνες, ο Καστελούτσι ξεκινά την παράσταση με μια έξοχη χορογραφία όπου γυναίκες με σημαίες μπλέκουν τον βηματισμό τους και σχηματίζουν με γράμματα χώρες και λέξεις. Ενας θίασος άψογα οργανωμένος, σε απόλυτο συγχρονισμό.

Ωστόσο, στην εξέλιξη του θεάματος, με την άφιξη του ζεύγους των πουριτανών χωρικών, με μια ακατάσχετη φλυαρία, ασυνήθη για τον ιταλό δημιουργό, μειώνεται η δύναμη της παράστασης. Και μετατρέπεται το πάντα εικαστικά προσεγμένο, άρτιο σχεδόν, θέαμα σε μια ανολοκλήρωτη πρόταση, με συγκεχυμένο στόχο.

Η «Δημοκρατία…» δεν ανήκει στη σειρά των μεγάλων παραγωγών του Καστελούτσι. Παραμένει στη σκιά των θεαμάτων που τον έχουν καθορίσει. Ισως η διήγηση και οι διάλογοι που περιλαμβάνονται να μείωσαν την ένταση και τη δυναμική των εικόνων του. Με την πρώτη σκηνή να παραμένει η κορυφαία της παράστασης, η «Δημοκρατία στην Αμερική» άφησε ένα κενό, μια αίσθηση ανικανοποίητου στο βάθος και μια κούραση.