Ο Σταύρος Τσακίρης κατεβαίνει για τέταρτη φορά στο αργολικό θέατρο, αυτή τη φορά με το κύκνειο άσμα του Σοφοκλή, τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», όπου πρωταγωνιστούν ορισμένοι από τους σημαντικότερους έλληνες ηθοποιούς. Τη νέα μετάφραση υπογράφει ο Δημήτρης Δημητριάδης, ενώ ο Μίνως Μάτσας την πρωτότυπη μουσική που εκτελείται ζωντανά κατά τη διάρκεια της παράστασης από τις φωνές τεσσάρων ιεροψαλτών και πέντε ηθοποιών, ως ένα παράλληλο κείμενο εν είδει Χορού. Ο σκηνοθέτης αυτή τη φορά ερευνά την αφήγηση της τραγωδίας σαν μια κοινή γιορτή θεατών και ηθοποιών, σ’ ένα άδειο τοπίο, με τη χρήση ελάχιστων αντικειμένων. Ενας παλιός μύθος παρουσιασμένος από έναν θίασο σημερινών ανθρώπων, που προσπαθεί να τον φέρει σε ζωντανό διάλογο με το σήμερα. Οι ηθοποιοί «ντύνονται» τους ήρωες, που εμφανίζονται κι εξαφανίζονται σαν οπτασίες του ετοιμοθάνατου Οιδίποδα.
«Οταν ακούω για το δέος της Επιδαύρου…». Μπορείτε να συμπληρώσετε τη φράση;
Η παρουσία στην Επίδαυρο για κάθε άνθρωπο που ασχολείται επαγγελματικά με το θέατρο τείνει ν’ αντιμετωπίζεται σαν Ιερουσαλήμ ή Σιλωάμ και Πουργατόριο μαζί. Μία ακόμη εθνική υπερβολή που σίγουρα δεν είναι χρήσιμη. Οσο ισχύουν ακόμη οι «παραλείψεις» που θα τη δικαιολογούσαν σαν μια επιβράβευση ή μια αναγνώριση για προηγούμενα πεπραγμένα, παραμένει ένα υπέροχο θέατρο όπου πραγματοποιούνται παραστάσεις αρχαίου δράματος και όχι μόνο. Θα ήταν σπουδαίο και παρήγορο αν υπήρχαν έγκυροι θεατρικοί θεσμοί σ’ αυτήν τη χώρα. Από χρόνια τώρα δεν φρόντισαν αυτοί που τους αναλογούσε. Καρεκλοκένταυροι και ανανεωτές, το ίδιο ανερμάτιστοι και ξιπασμένοι. Από εκεί και πέρα ο καθένας λογοδοτεί στις αξίες που αναφέρεται και αισθάνεται αυτό που καταφέρνει. Είμαι συγκινημένος και χαρούμενος.
Πώς επιλέξατε το έργο, το οποίο δεν βλέπουμε πολύ συχνά στο θέατρο;
Μέσα στα χρόνια έχω την ίδια απορία. Επιλέγεις τα έργα ή σε επιλέγουν ή, το πιθανότερο, τα φέρνουν οι συγκυρίες. Αν δεν είχαμε τη συνεργασία και το αποτέλεσμα που υπήρξε στην «Ανάκριση» του Πέτερ Βάις με τον Κώστα Καζάκο, θα επέλεγα μόνος μου αυτό το έργο; Δεν το πιστεύω. Είχα βέβαια ανοιχτούς λογαριασμούς από το παρελθόν με το έργο, αφού ασχολήθηκα ξανά (1998, Επίδαυρος). Τώρα είναι μια εντελώς διαφορετική παράσταση. Τα έργα υπάρχουν. Οι παραστάσεις διαμορφώνονται από τους ανθρώπους που τις δημιουργούν, τις αξίες τους και το παρόν τους. Για αυτές μόνο μπορούμε να μιλάμε. Ευχαριστώ τους παρόντες συνεργάτες μου. Αυτοί ζωντανεύουν και πυροδοτούν το καθετί μέσα μου αυτήν τη στιγμή.
Θα θέλατε να μας δώσετε μια εικόνα από τη σκηνοθεσία; Τι θα δουν οι θεατές;
Η σκηνοθεσία είναι κάτι μεγάλο. Είναι μια νέα συγγραφή. Στη δική μας πρακτική είναι κάτι μικρό. Ενα μικρό μπιζέλι. Το απέκτησες άγνωστο από πού, το εκθέτεις και το εμπιστεύεσαι γιατί σ’ εμπιστεύονται έμπειροι και άπειροι αλλά εργατικοί τεχνίτες και περιμένεις να καζαντίσεις. Ζεις από τις ανάσες των άλλων κι αυτό είναι αρκετό. Εδώ συγκεκριμένα προτίμησα την ιδέα ν’ αφηγηθούμε την ιστορία των τελευταίων στιγμών του Οιδίποδα σαν μια παραβολή. Αρα ο σκηνικός χώρος να μοιάζει άδειος, όπως σε κάθε σύναξη ανθρώπων. Μαζεύονται όλοι μαζί και μοιάζουν όλα άδεια. Αρχίζει η ιστόρηση και οι άνθρωποι διαχειρίζονται το κείμενο. Ολα είναι αρκετά. Ζωντανεύουν μέσα στο μυαλό τα πάντα. Η σκηνοθεσία μόνο υπαινίσσεται. Δεν υπάρχει αποχή γιατί εργάζεται η συμμετοχή. Είμαι βέβαιος ότι και οι θεατές θα γευτούν το πλάτος που έχει μια τέτοια απουσία.
«Η ζωή είναι ένα δάνειο που το παίρνουμε από τη γέννησή μας και οι πόνοι και τα βάσανα είναι οι καθημερινοί τόκοι». Θα θέλατε να κάνετε ένα σχόλιο πάνω σε αυτό;
Το ίδιο εννοούσε κι ο Μακρυγιάννης όταν έγραφε «η ψυχή είναι το αμανάτι του Θεού». Το ίδιο κι ο Καμί όταν περιέγραφε το παράλογο του ανθρώπινου βίου παρομοιάζοντάς τον με τον μύθο του Σίσυφου. Το ίδιο κι ο Σοφοκλής όταν γράφει «καλύτερα να μη γεννηθεί κανείς, πρώτο καλό απ’ όλα». Είναι απελευθέρωση μια τέτοια γνώση. Οποιος την αντιλαμβάνεται νωρίς ζει ευτυχισμένη ζωή με σωστή αποτίμηση των καθημερινών γεγονότων. Δυστυχώς έρχεται αργά η συνείδηση ή ποτέ.
Ποιες εικόνες κρατάτε από τις πρόβες μέχρι σήμερα;
Οι πρόβες είναι δουλειά. Κι όσοι δουλεύουν ακόμη το ξέρουν. Αυτό σημαίνει μόχθος, ανατροπές, αποτυχίες και λίγα χαμόγελα. Αν θέλετε, το πιστεύετε, είναι πρώτη φορά που το λέω, αυτές οι πρόβες είναι απ’ τις πιο δημιουργικές που έχω ζήσει. Είμαι θαυμαστής των συνεργατών μου.
Για εσάς, υπάρχει κάποιος στίχος που ξεκλειδώνει συναισθήματα από το κείμενο;
«Καμιά αξίωση θεών δεν ματαιώνεται. Βλέπει πάντα βλέπει αυτά, / Ο χρόνος άλλα γκρεμίζει καταγής, / άλλα ανορθώνει σε μια μέρα» (στχ. 1.450-1.453).
Τι κρατάτε από τη συνεργασία με τους ηθοποιούς και τους υπόλοιπους συντελεστές;
Τι να πω; Τον Καζάκο που είναι ο συγκινητικότερος Οιδίποδας που μπορώ να φανταστώ; Τον βλέπω και θολώνει το τοπίο, τον ακούω κι η ψυχή μου ταξιδεύει. Για την πνευματική απόλαυση από τη μετάφραση του Δημητριάδη; Τη μουσική του Μάτσα που δουλεύει μ’ αυταπάρνηση τόσους μήνες δίπλα σαν δίδυμος αδελφός μου; Την αποτελεσματικότητα στα σκηνικά του ΜακΛέλαν; Το κύρος των κοστουμιών της Θάλειας; Το καλλιτεχνικό μέγεθος ή τη μεγαλοψυχία του Λιγνάδη; Τη ζέση της Κόρας; Τη συγκίνηση της Τζένης; Την πολυμορφία του Ημελλου; Τον ευπατρίδη Τρουπάκη; Την ορμή του Λάλου; Τους τέσσερις ψάλτες που μας εμπιστεύτηκαν και βγήκαν από τον εαυτό τους; Ή τα πέντε νέα παιδιά που με κοιτούν και λιώνω από την αγνότητά τους; Μόνο ευχαριστώ.
INFO
«Οιδίπους επί Κολωνώ», Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 7 και 8/7, στις 21.00. Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης, Σκηνοθεσία: Σταύρος Σ. Τσακίρης, Σκηνικά: Κένι ΜακΛέλαν, Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου, Μουσική: Μίνως Μάτσας, Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ, Δραματουργός: Λουίζα Αρκουμανέα, Διανομή: Κώστας Καζάκος (Οιδίπους), Δημήτρης Λιγνάδης (Ξένος), Δημήτρης Ημελλος (Κρέων), Δημήτρης Λάλος (Πολυνείκης), Αρης Τρουπάκης (Θησέας), Κόρα Καρβούνη (Αντιγόνη), Τζένη Κόλλια (Ισμήνη), Χορός Ψαλτών: Πέτρος Δασκαλοθανάσης, Παναγιώτης Διαμαντόπουλος, Θεόδωρος Παλτόγλου, Χάρης Συμεωνίδης, Χορός Πολιτών: Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Βαλέρια Δημητριάδου, Παναγιώτης Καμμένος, Ορέστης Καρύδας, Αγγελίνα Κλαυδιανού
