Αναζήτηση
Αν καπνίζετε και ταυτοχρόνως λαμβάνετε φάρμακα, η είδηση που ακολουθεί σας ενδιαφέρει: το κάπνισμα επηρεάζει την αποτελεσματικότητα πολλών φαρμάκων – και αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και με λίγα τσιγάρα την ημέρα.
Αντικαταθλιπτικά (κυρίως τα τρικυκλικά), αντιψυχωτικά, υπνωτικά, ηρεμιστικά, αντιεπιληπτικά (όπως η φαινοβαρβιτάλη), αντιυπερτασικά (όπως οι βήτα-αναστολείς), αντιπηκτικά (όπως η βαρφαρίνη) και φάρμακα για το άσθμα και τη ΧΑΠ (όπως η θεοφυλλίνη) είναι μερικά από τα φάρμακα των οποίων η αποτελεσματικότητα μπορεί να μειωθεί σημαντικά εξαιτίας του καπνίσματος.
Αν μάλιστα ένα φάρμακο έχει πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε δραστικό συστατικό, μπορεί να γίνει εντελώς αναποτελεσματικό. Αυτή είναι, λ.χ., η περίπτωση των αντισυλληπτικών, η προστατευτική δράση των οποίων εναντίον μιας ανεπιθύμητης κύησης μπορεί να ακυρωθεί εντελώς.
«Τα φάρμακα μεταβολίζονται κυρίως στο ήπαρ από τα ένζυμά του» λέει ο δρ Μάριος Α. Μαρσέλος, ομότιμος καθηγητής Φαρμακολογίας στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. «Αν και τα πιο γνωστά ηπατικά ένζυμα είναι οι τρανσαμινάσες, υπάρχουν και πολλά άλλα τα οποία είναι υπεύθυνα για τον μεταβολισμό ενδογενών και εξωγενών ουσιών, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται φάρμακα, ρύποι και τοξικές ουσίες».
Μελέτες έχουν δείξει πως όταν παίρνουμε φάρμακα ο οργανισμός συνθέτει περισσότερα ηπατικά ένζυμα για να μπορέσει να τα μεταβολίσει ταχύτερα και να τα απομακρύνει γρήγορα από το αίμα. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ενζυμική επαγωγή και εμφανίζεται κυρίως έπειτα από μακροχρόνια λήψη κάποιων φαρμάκων ή μακροχρόνια έκθεση σε τοξικές ουσίες, όπως στην περίπτωση του καπνίσματος. Αντιθέτως, όταν σταματήσει η έκθεση των ηπατοκυττάρων στα φάρμακα, τα ένζυμα επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα.
Η ενζυμική επαγωγή είναι ο λόγος για τον οποίο «όταν κάνει κάποιος εξετάσεις αίματος, πρέπει να ενημερώνει τον γιατρό και το εργαστήριο για τα φάρμακα, τις βιταμίνες, τις ορμόνες ή τα βότανα που παίρνει ώστε να διευκολύνεται η ερμηνεία των αποτελεσμάτων» λέει ο δρ Μαρσέλος.
Από τα 4.800 χημικά του τσιγάρου, περισσότερα από 100 είναι αυτά που μπορεί να επηρεάσουν τα ηπατικά ένζυμα που μεταβολίζουν φάρμακα και τοξικές ουσίες.
«Οι κυριότερες επαγωγικές ουσίες στον καπνό του τσιγάρου είναι οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAY), που είναι γνωστοί ως πίσσα» εξηγεί ο δρ Μαρσέλος. «Οταν ο καπνιστής εισπνέει πίσσα αυξάνονται τα επίπεδα αρκετών ενζύμων (όπως το επονομαζόμενο ανθρώπινο κυτόχρωμα P450 1Α2). Στους συστηματικούς καπνιστές τα ένζυμα αυτά υπερλειτουργούν, με συνέπεια να επηρεάζεται αρνητικά η αποτελεσματικότητα πολλών φαρμάκων».
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και ορισμένα φάρμακα (λ.χ. υδροξυχλωροκίνη, χλωροκίνη, κινακρίνη) που χορηγούνται για την ελονοσία και για αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μελέτες έχουν δείξει ότι στους καπνιστές η αποτελεσματικότητα αυτών των φαρμάκων μειώνεται κατά 30%. «Ακόμα και σε ορισμένα χημειοθεραπευτικά σχήματα έχει παρατηρηθεί μειωμένη αποτελεσματικότητα, όταν οι πάσχοντες από καρκίνο καπνίζουν» τονίζει ο ειδικός.
Ο βαθμός επηρεασμού κάθε φαρμάκου από το φαινόμενο της επαγωγής δεν έχει μελετηθεί για όλα, αλλά γενικώς κυμαίνεται από 10% έως 50%, ανάλογα με τον οργανισμό, τις συνήθειες του καπνίσματος (αριθμός τσιγάρων, τύπος τσιγάρων κ.λπ.) και το φάρμακο. Εχει βρεθεί ότι ακόμα και όσοι καπνίζουν σχετικά λίγα τσιγάρα την ημέρα (δέκα ή λιγότερα) μπορεί να δουν μειωμένη αποτελεσματικότητα στα φάρμακα που παίρνουν.
Πάντως, εκτός από την πίσσα, και η νικοτίνη μπορεί να επηρεάσει ορισμένα φάρμακα, παρότι σε αυτή την περίπτωση οι υπαίτιοι μηχανισμοί είναι διαφορετικοί. Ετσι, επειδή η νικοτίνη αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και τη σύσπαση των αγγείων ανταγωνίζεται τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων και επειδή ασκεί διεγερτική δράση στο ΚΝΣ ανταγωνίζεται τη δράση των ηρεμιστικών φαρμάκων, με συνέπεια να μειώνει την αποτελεσματικότητα και των μεν και των δε.
Ποια είναι η λύση; Η αυτονόητη: αν παίρνετε φάρμακα, κόψτε το κάπνισμα – ειδάλλως ενημερώστε τον γιατρό σας, μήπως η δόση σας χρειάζεται προσαρμογή.
