O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κηρύξει πόλεμο. Τόσο ο ίδιος όσο και τα στελέχη της κυβέρνησής του όπου βρεθούν κάνουν λόγο «γι’ αυτόν τον τρελό στην Πενσιλβάνια» (τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην σύμμαχο και νυν εχθρό, που κατηγορούν ως εγκέφαλο του περσινού αποτυχημένου πραξικοπήματος).
Εναν χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περσινού καλοκαιριού, η χώρα είναι διχασμένη. Οι μισοί Τούρκοι, εκείνοι που στηρίζουν τον Ερντογάν, πιστεύουν ότι βρίσκονται μπροστά στην αναγέννηση της χώρας τους. Οι άλλοι μισοί αισθάνονται ότι ζουν το τέλος του σύγχρονου κοσμικού κράτους τους.
Εδώ κι έναν χρόνο, με 150.000 συλλήψεις, 50.000 φυλακίσεις και απολύσεις πολλών χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, εκπαιδευτικών, αστυνομικών και άλλων, το τουρκικό κράτος τρώει τα παιδιά του –όσους ανήκαν στο δίκτυο του Γκιουλέν. Περίπου 150 δημοσιογράφοι βρίσκονται στις φυλακές –περισσότεροι από οποιαδήποτε άλλη χώρα. «Θα συντρίψουμε την κεφαλή των προδοτών και των οργανώσεών τους» διακήρυξε στην ομιλία του το Σάββατο, στη γέφυρα του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη. Και πρόσθεσε ότι τα χιλιάδες άτομα που θα δικαστούν με την κατηγορία ότι ανήκαν στην οργάνωση του Γκιουλέν, Χιζμέτ, θα πρέπει να δικαστούν φορώντας μια στολή «όπως αυτή του Γκουαντάναμο».
Ομως η Τουρκία, υποστηρίζει η αντιπολίτευση, βρίσκεται στη σκιά μαζικών διώξεων που ξεπερνούν κατά πολύ τους πραξικοπηματίες και αγγίζουν διαφωνούντες, καθώς και στελέχη της αντιπολίτευςης –ακόμα και την επικεφαλής της Διεθνούς Αμνηστίας στη χώρα. «Ο Ερντογάν, που χαρακτήρισε πέρσι το πραξικόπημα “δώρο Θεού”», αναφέρει η Stratfor σε ανάλυσή της, «εκμεταλλεύθηκε όσο καλύτερα μπορούσε τα περσινά γεγονότα για να φιμώσει τους αντιπάλους του».
Ο πρόεδρος, καθ’ όλη τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, επανέλαβε τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στη μεταμεσονύχτια ομιλία του στους χιλιάδες που συγκεντρώθηκαν μπροστά από το κτίριο του Κοινοβουλίου στην Αγκυρα τις επιθέσεις του στα κόμματα της αντιπολίτευσης, δείχντας ότι δεν τον ενδιαφέρει η συναίνεση.
Κόντρα με την Ευρώπη. Επανέλαβε, δε, ένα θέμα που τον έχει φέρει σε έντονη αντιπαράθεση με την Ευρώπη: την επαναφορά της θανατικής ποινής.
Η Τουρκία δεν αντιμετωπίζει μόνο εσωτερικούς τριγμούς. Βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης σχεδόν με όλους τους συμμάχους της.«Πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος υπάρχουν ξένες δυνάμεις, όπως υπήρχαν στο πραξικόπημα της Ελλάδας» μας λέει ο Μαχίρ Ουνάλ, αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος, αρνούμενος να μπει σε λεπτομέρειες. Ολοι όμως ξέρουν ότι η Αγκυρα ζητά μάταια αλλά επίμονα την έκδοση του Γκιουλέν από τις ΗΠΑ.
Πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε: «Εάν δεν μας θέλει η Ευρώπη, ας μην σπαταλά τον χρόνο μας». «Πάντα ήμασταν και πάντα θα είμαστε Ευρώπη» λέει όμως ο Ουνάλ. Και ο πρωθυπουργος Μπιναλί Γιλντιρίμ τονίζει ότι στις δίκες όσων κατηγορούνται για συμμετοχή στο δίκτυο του Γκιουλέν «θα τους αφήσουμε να μιλάνε όσο θέλουν, για να μην λέει η Ευρώπη ότι τους φιμώνουμε».
«Ελεγχόμενο» το πραξικόπημα; Η τουρκική πολιτική ηγεσία, είναι φανερό, φτιάχνει το δικό της αφήγημα. Ολα τα στελέχη της κυβέρνησης αναφέρονται, πριν καν δεχθούν ερώτηση, στο πόσο «ελεγχόμενο» ήταν το πραξικόπημα. Οι φήμες επιμένουν ότι το έμαθαν λίγες ώρες πριν και προετοιμάστηκαν ώστε να το αφήσουν να εκδηλωθεί για να γίνουν γνωστοί οι διαφωνούντες μέσα στο στράτευμα, στις δυνάμεις ασφαλείας και στον κρατικό μηχανισμό. Η κυβέρνηση το διαψεύδει.
Η αντιπαράθεση με τη Γερμανία ενισχύεται με τη συνεχιζόμενη απαγόρευση σε ομάδα γερμανών βουλευτών να επισκεφθούν βάσεις στην Τουρκία όπου βρίσκονται γερμανοί στρατιώτες. Κι όμως γίνεται λόγος για «ρατσιστική ρητορική που επικρατεί στην Ευρώπη, στις χώρες όπου οι λαϊκιστές δίνουν τον τόνο».
Ετσι η Τουρκία δεν βρίσκεται μόνο σε αντιπαράθεση με τον εαυτό της –διχασμένη μεταξύ των οπαδών και των επικριτών του ισχυρού άνδρα που κρατά τα ηνία. Βρισκεται σε αντιπαράθεση και με τους περισσότερους από τους συμμάχους της σε Δύση και Ανατολή. Μόνο το Κατάρ, λόγω της δικής του κρίσης, φαίνεται να ρίχνει κεφάλαια στο χρηματιστήριο, που εκτινάσσεται τις τελευταίες ημέρες επειδή η Αγκυρα προμηθεύει το μικρό εμιράτο με όλα όσα στερείται λόγω του εμπάργκο από άλλες μουσουλμανικές χώρες.
Το χαρτί των προσφύγων. Στη σύγκρουση με την Ευρώπη, απάντηση είναι η ενίσχυση των εθνικιστικών τόνων. Και η επίγνωση από την Αγκυρα ότι διαθέτει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί: εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως από τη Συρία και το Ιράκ, στο έδαφός της που μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλός πίεσης για τις επόμενες εκλογές στη Γηραιά Ηπειρο. Οι συνταγματολόγοι στην Ευρώπη έχουν διαπιστώσει εδώ και καιρό ότι η Τουρκία διολισθαίνει στον αυταρχισμό. Κι όσο η εδαφική της ακεραιότητα απειλείται, ανάλογα με τις εξελίξεις στα ανατολικά της σύνορα με τους Κούρδους, αυτό δύσκολα θα αλλάξει.
Ο Ταγίπ Ερντογάν φτιάχνει τον δικό του «μύθο» για την Τουρκία. Κολακεύει τους ψηφοφόρους του, τους μαλώνει πατρικά, τους κινητοποιεί κι εκείνοι προσέρχονται μαζικά στις ομιλίες του. Ομως, εκείνοι που δεν συμφωνούν είναι περίπου άλλοι τόσοι. Και, προς το παρόν, παραμένουν σιωπηλοί χωρίς κάποιο ισχυρό πόλο της αντιπολίτευσης να κινείται. Η μεγάλη αντικυβερνητική διαδήλωση την περασμένη Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη ήταν η πρώτη φορά που κάτι έδειξε να κινείται.
Ο Ταγίπ Ερντογάν παραμένει κυρίαρχος του παιχνιδιού. Ομως οι συνιστώσες είναι πολλές και απρόβλεπτες. Εναν χρόνο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, αυτή είναι η μόνη βεβαιότητα.
