«Η Βενεζουέλα ύψωσε σήμερα με αξιοπρέπεια το ανάστημά της προκειμένου να δηλώσει πως η ελευθερία δεν οπισθοχωρεί, η δημοκρατία δεν είναι διαπραγματεύσιμη»: με αυτά τα λόγια συνόδευσε ο Χούλιο Μπόρχες, ο πρόεδρος της βενεζουελανής Εθνοσυνέλευσης, την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του συμβολικού δημοψηφίσματος κατά της κυβέρνησης Μαδούρο που διοργάνωσε την Κυριακή η αντιπολίτευση. Σχεδόν 7,2 εκατομμύρια ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες, μια πολύ υψηλή συμμετοχή αν αναλογιστεί κανείς το κλίμα φόβου που έχουν δημιουργήσει οι σχεδόν 100 νεκροί των τελευταίων τρεισήμισι μηνών στη Βενεζουέλα, αλλά και τα μόλις 2.000 εκλογικά τμήματα που είχαν στηθεί έναντι 14.000 στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2015, όταν η αντιπολίτευση είχε λάβει 7,7 εκατομμύρια ψήφους, ποσοστό 56,2%.
Δεδομένης της ακραίας πολιτικής πόλωσης στη χώρα και της ανομίας που επικρατεί, πολλοί φοβούνταν πως το δημοψήφισμα θα βαφόταν στο αίμα. Πόσω μάλλον αφού το καθεστώς έσπευσε να διοργανώσει, την ίδια ημέρα, μια πρόβα των εκλογών που προγραμματίζει για τις 30 Ιουλίου, για την ανάδειξη των 545 μελών μιας νέας Συντακτικής Συνέλευσης που θα αναλάβει να τροποποιήσει το Σύνταγμα παρακάμπτοντας το εκλεγμένο Κοινοβούλιο. Σε κάποια σημεία του Καράκας, μάλιστα, οι ψηφοφόροι των δύο αντίπαλων πλευρών στήθηκαν στην ουρά στις δυο πλευρές του ίδιου δρόμου προκειμένου να ψηφίσουν. Μια 61χρονη γυναίκα έχασε τη ζωή της και τρεις ακόμη άνθρωποι τραυματίστηκαν όταν μασκοφόροι ένοπλοι που επέβαιναν σε μοτοσικλέτες άνοιξαν πυρ εναντίον ψηφοφόρων τής αντιπολίτευσης σε μια φτωχή συνοικία της βενεζουελανής πρωτεύουσας, την Κατία. Με εξαίρεση αυτό το συμβάν, ωστόσο, η μέρα κύλησε ήρεμα.
Οι συμμετέχοντες στο δημοψήφισμα απέρριψαν συντριπτικά, σε ποσοστό 98%, τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση, απαντώντας παράλληλα θετικά στα δύο άλλα ερωτήματα που τους τέθηκαν, αν θέλουν να υπερασπιστούν οι ένοπλες δυνάμεις το ισχύον Σύνταγμα και αν επιθυμούν τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
«Δεν θέλουμε να μας επιβληθεί μια δόλια Συντακτική Συνέλευση. Δεν θέλουμε να γίνουμε Κούβα. Δεν θέλουμε να είμαστε μια χώρα χωρίς ελευθερία» διακήρυξε ο Χούλιο Μπόρχες. Με τον χρόνο για την 30ή Ιουλίου να κυλάει αντίστροφα, η αντιπολίτευση προανήγγειλε κλιμάκωση των κινητοποιήσεών της, μια «Ωρα Μηδέν» όπως την αποκάλεσε, με μια πανεθνική απεργία την Πέμπτη, παρατεταμένους αποκλεισμούς δρόμων και καθιστικές διαμαρτυρίες, ενδεχομένως και μια ογκώδη πορεία διαμαρτυρίας προς το προεδρικό μέγαρο, το Μιραφλόρες.
Εκατοντάδες χιλιάδες έχουν περάσει παράνομα στην Κολομβία
«Στη Βενεζουέλα δεν τα βγάζαμε πέρα»
Τη νύχτα της Κυριακής, μετά την καταμέτρηση των ψήφων στο δημοψήφισμα, εθελοντές της αντιπολίτευσης έκαψαν στο Καράκας χιλιάδες ψηφοδέλτια, φοβούμενοι ότι, αν έπεφταν σε κυβερνητικά χέρια, το καθεστώς θα επεδίωκε αντίποινα εναντίον των πολιτών που το καταψήφισαν. Υποστηρικτές της κυβέρνησης επέλεξαν από την πλευρά τους να δουν στην κίνηση αυτή μια προσπάθεια συγκάλυψης της νοθείας σε ένα, ούτως ή άλλως, «παράνομο», άρα άκυρο δημοψήφισμα. Αν συνυπολογίσει κανείς σε αυτό το κλίμα την οικονομική κατάρρευση και την έκρηξη της εγκληματικότητας, μπορεί να καταλάβει γιατί ολοένα και περισσότεροι πολίτες της Βενεζουέλας εγκαταλείπουν μια χώρα η οποία χρησίμευε κάποτε, όπως επισημαίνει η «Guardian», ως καταφύγιο για οικονομικούς μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες από ολόκληρο τον κόσμο.
Στο παρελθόν, πολλοί Βενεζουελανοί κατευθύνονταν σε πλούσιες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ισπανία, το τελευταίο κύμα μεταναστών ωστόσο επιλέγει ολοένα και συχνότερα να παραμείνει στη Λατινική Αμερική, ασκώντας συχνά έντονη πίεση σε κοινωνικές υπηρεσίες μη προετοιμασμένες για μια τέτοια εισροή. Μόνο ένα κλάσμα εκείνων που εγκαταλείπουν τη Βενεζουέλα αιτείται επισήμως ασύλου, αλλά και πάλι ο αριθμός εκείνων που το κάνουν έχει εκτοξευτεί: 52.000 αιτήσεις από τις αρχές της χρονιάς, σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (ΥΑ) έναντι 27.000 όλο το 2016.
Για πολλούς Βενεζουελανούς, η πιο εύκολη λύση είναι να περάσουν λαθραία τα σύνορα με την Κολομβία: η ΥΑ εκτιμά τον αριθμό τους στις 300.000, σύμφωνα ωστόσο με την Ενωση Βενεζουελανών στην Κολομβία κάπου 1,2 εκατομμύρια Βενεζουελανοί ζουν σήμερα μεταξύ των 45 εκατομμυρίων Κολομβιανών. Και η Μπογκοτά προετοιμάζεται για χειρότερα: πρόσφατα έστειλε αντιπροσωπεία στην Τουρκία προκειμένου να μελετήσει την εμπειρία της χώρας από τους σύρους πρόσφυγες…
Σε ένα σπίτι τεσσάρων δωματίων στη νότια Μπογκοτά, η ανταποκρίτρια της «Guardian» είδε 12 νεοαφιχθέντες Βενεζουελανούς να κοιμούνται σε λεπτά στρώματα με ακόμα πιο λεπτές κουβέρτες, χωρίς ζεστό νερό. Εργάζονται όλοι 12ωρες βάρδιες σε πλυντήρια αυτοκινήτων ή κουζίνες, βγάζοντας από 6,5 έως 13 δολάρια την ημέρα. Οι περισσότεροι δεν έχουν άδεια εργασίας, τελούν λοιπόν υπό τη συνεχή απειλή της απέλασης. Παρ’ όλα αυτά, η ζωή εκεί είναι καλύτερη από εκείνη που άφησε πίσω της στην επαρχία Ζούλια της Βενεζουέλας, της είπε η 21χρονη Πάολα Γκονζάλες, που έφτασε στην Μπογκοτά μέσα Ιουνίου. «Τουλάχιστον τώρα μιας μέρας δουλειά μάς επιτρέπει να φάμε και να στείλουμε και κάτι πίσω στην πατρίδα. Στη Βενεζουέλα δεν τα βγάζαμε πέρα».