Το μυθιστόρημα της Καρολίνας Μέρμηγκα «Ο έλληνας γιατρός» (εκδ. Μελάνι) είναι από τα βιβλία που έχουν συζητηθεί περισσότερο φέτος το καλοκαίρι. Εφτασε μάλιστα αισίως τα 5.000 αντίτυπα σε πωλήσεις. Το γεγονός ότι συνδυάζει μια προσωπική ιστορία και πορεία με την Ιστορία και την πορεία του τόπου, μέσα από τα δραματικά γεγονότα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αι., φαίνεται πως άγγιξε το αναγνωστικό κοινό. Με αφορμή αυτή την εξέλιξη, η συγγραφέας μάς μιλά για την πορεία του βιβλίου και του βασικού της ήρωα Κωνσταντίνου Μέρμηγκα, ο οποίος εκτός από λαμπρός γιατρός της εποχής εκείνης, ήταν και παππούς της συγγραφέως.

Πώς αισθάνεστε για την πορεία του βιβλίου;

Νιώθω χαρά και ευγνωμοσύνη. Είναι ένα βιβλίο που διαθέτει πολλές στρώσεις. Οσοι το έχουν διαβάσει, αντιδρούν με τον δικό τους τρόπο. Αλλοι το βλέπουν σαν καθαρή ιστορία, άλλοι ως βιογραφία. Ενα παιχνίδι που μου κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον.

Αυτές οι διαφορετικές οπτικές γωνίες σάς προβληματίζουν;

Τις θεωρώ αυτονόητες. Η λογοτεχνία είναι η γέφυρα ανάμεσα σε δύο διαφορετικές σκέψεις και αυτό με τη σειρά του γεννά κάτι το ξεχωριστό. Χρωματίζεται η γλώσσα του ενός με το αφτί ή και με το βλέμμα του άλλου και έτσι προκύπτει μια νέα κατάσταση. Απ’ όλες τις τέχνες, η λογοτεχνία είναι η πιο άμεση και γι’ αυτό με συναρπάζει.

Πέρα από τα ιστορικά γεγονότα, ποια είναι τα φιλοσοφικά ερωτήματα που σας απασχολούν;

Ξεπηδούν από τον μύθο του Φάουστ. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ένας άνθρωπος που αναρωτιέται για την ύπαρξή του. Κάνει μεγαλύτερους δρασκελισμούς από εκείνους που του επιτρέπονται. Ξεπερνά κάποιους ηθικούς φραγμούς: για παράδειγμα, είναι απίστευτα φιλόδοξος και συνεχώς διερωτάται πού τον έχει ωθήσει η φιλοδοξία του. Αυτά τα στοιχεία διαπερνούν κάθετα το βιβλίο από την αρχή μέχρι το τέλος.

Τα όρια της ύπαρξης με ποιο τρόπο διερευνώνται μέσα στο βιβλίο;

Γνώριζα πως ο ήρωάς μου βασανίστηκε με τον μύθο του Φάουστ. Δημιουργήθηκε το εξής αίνιγμα: Γιατί ένας πολυάσχολος επαγγελματίας παιδεύεται επί 67 χρόνια μ’ αυτόν τον μύθο; Φτάνοντας δε στο σημείο να τον μεταφράσει έμμετρα; Τι συμβαίνει; Ακολούθησα τα ορατά χνάρια για να συναντήσω τα αόρατα. Σ’ αυτήν την πορεία αναζήτησης κατάλαβα ότι φτιάχνω μυθιστόρημα.

Ποιος ήταν ο προσωπικός μύθος του ήρωα;

Ηταν ένας άνθρωπος συνεπής, που πέτυχε στη ζωή του. Οταν ξέφευγε από την προσωπική του ηθική, παιδευόταν πολύ. Γεννήθηκε στη Μάνη, προερχόταν από αγροτική οικογένεια. Δεκάξι χρονών ήρθε στην Αθήνα να σπουδάσει και είχε ως πρότυπο τον μυθικό γιατρό της «Ιλιάδας» Μαχάονα. Υπήρχε κάτι το ηρωικό στην άσκηση της ιατρικής. Χαρακτηριστικό της γενιάς του. Η ιατρική δεν ήταν ένα επάγγελμα, ήταν μάχη. Αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στην είσοδό του στην Ιστορία. Θα συμμετάσχει σε πολεμικές εκστρατείες, θα λάβει μέρος στην πολιτική. Ενα μέρος της φιλοδοξίας είναι η προσωπική του μάχη.

Ο ήρωάς σας βρέθηκε κοντά στον Ελευθέριο Βενιζέλο, τι πίστευε για τον τόπο;

Καταρχήν ήταν μια περίοδος ελπίδας και πίστευε ότι θα υπάρξει πρόοδος. Η επιστήμη (μιας και μιλάμε για τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού) ήταν ένα καινούργιο πεδίο που ανοιγόταν προς αυτήν την κατεύθυνση. Παρόλο που οι συνθήκες ήταν δύσκολες, υπήρχε διάχυτη η αισιοδοξία πως το ανθρώπινο υλικό είναι γεμάτο ζωή.

Εχει χαθεί αυτό στις μέρες μας;

Φοβάμαι πως το ‘χουμε ήδη χάσει. Πάσχουμε από το σύμπλεγμα του πολιτισμικού ακρωτηριασμού. Κάτι κόπηκε απότομα και βίαια. Προσεγγίζουμε με τόση αμηχανία και έκπληξη τα όσα συμβαίνουν. Στο σχολείο δεν μάθαμε τα πράγματα όπως συνέβησαν ακριβώς. Επίσης, οι παλιότεροι δεν μιλούσαν ανοιχτά. Η μεταβίβαση των αναμνήσεων υπήρξε περιορισμένη και αποσπασματική. Εγραφα το βιβλίο τρία χρόνια και περπατώντας στους δρόμους της Αθήνας έβλεπα πού συνέβησαν τα γεγονότα. Και όμως δεν είναι δα και μια τόσο μακρινή εποχή. Υπάρχουν φορές που μιλάω για την Παλιά Βουλή και νιώθω βλέμματα απορίας, σαν να αναφέρομαι… στο «Game of Τhrones». Νομίζω ότι έχουμε μουδιάσει. Για να επανέλθω στο βιβλίο, οφείλω να πω ότι μ’ ενδιαφέρει η λογοτεχνική πλευρά και όχι να γίνω διδακτική.

Ποιος ήταν ο μεγαλύτερος φόβος που αντιμετωπίσατε;

Οτι θα γίνει ένα μνημειακό, μαυρόασπρο πράγμα ή ότι τα ιστορικά σημεία που αναφέρονται στο βιβλίο θα φαίνονται σαν ενέσεις επιτηδευμένης πλοκής. Ο προσωπικός μου φόβος, και μ’ αυτόν θα ζήσω, είναι ότι διέπραξα μια τυμβωρυχία αληθινής ζωής. Αλλά αυτό αφορά εμένα. Θα ήθελα να προσθέσω ότι το Εγώ του συγγραφέα μάς έχει κουράσει όλους τελευταία. Ξεκινώντας αυτό το βιβλίο, ήθελα να ήμουν όσο γίνεται αόρατη. Το είχα ανάγκη. Επεδίωξα να έχω επίσης και μια γλώσσα, όσο γίνεται, αποστασιοποιημένη. Να περιγράφω τα πράγματα έτσι όπως τα βλέπει ο ήρωάς μου. Η Ιστορία οφείλει να γράφεται με το βλέμμα τού σήμερα.

Καρολίνα Μέρμηγκα

Ο έλληνας γιατρός

Εκδ. Μελάνι, 2017, σελ. 580

Τιμή: 18 ευρώ

Στο σήμερα

«Πρέπει να ξεπεράσουμε τα ρήγματα του διχασμού»

Αν ζούσε σήμερα ο ήρωάς σας, πώς θα αποτιμούσε τη σημερινή κατάσταση;

Αν ξέρατε πόσο μ’ έχει προβληματίσει αυτή η ερώτηση. Οχι μόνο για τον γιατρό, αλλά και για όλη αυτή τη γενιά. Οι έξι που εκτελέστηκαν στο Γουδή πήγαν προς τον θάνατο διότι πίστευαν ότι έτσι θα επωμιστούν την ευθύνη. Μια πολιτική ευθύνη. Τι θα έλεγαν αυτοί οι άνθρωποι αν τους φέρναμε με μια χρονομηχανή στο σήμερα, να δουν πώς αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα το ίδιο ζήτημα; Να φανταστείτε πως ο ήρωας του βιβλίου, γερμανομαθής από μικρή ηλικία, όταν μπήκαν τα κατοχικά στρατεύματα στην Αθήνα χρίσθηκε δοτός δήμαρχος. Υστερα από τρεις μήνες του ζητήθηκε να επικυρώσει έναν κατάλογο υπόπτων για σαμποτάζ. Εδωσε τ’ όνομά του δέκα φορές και παραιτήθηκε. Δεν υπάρχει πλέον η πίστη σε αξίες, σε μια συννενόηση, σε μια κίνηση προς τα μπρος.

Νομίζω ότι είμαστε μια απελπισμένη κοινωνία. Θα πρέπει επιτέλους να ξεπεράσουμε τα ρήγματα του διχασμού που μας ταλανίζουν δεκαετίες.