Η λήψη ιβουπροφαίνης και άλλων σχετικών παυσίπονων χωρίς συνταγή γιατρού μπορεί να έχει ανεπιθύμητες και ανησυχητικές συνέπειες για τους ανθρώπους που ασκούνται έντονα. Αυτά τα δημοφιλή παυσίπονα, γνωστά στους ιατρικούς κύκλους ως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), λειτουργούν καταστέλλοντας τις φλεγμονές. Ωστόσο, σύμφωνα με δύο νέες μελέτες, κατά τη διαδικασία αυτή μπορεί ενδεχομένως να επιβαρύνουν υπερβολικά τα νεφρά κατά τη διάρκεια παρατεταμένης άσκησης και να μειώσουν την ικανότητα των μυών να ανακάμψουν αργότερα.
Οποιος τρέχει ή γενικώς αθλείται γνωρίζει ότι η χρήση παυσίπονων είναι πολύ συνηθισμένη πρακτική ανάμεσα στους αθλουμένους. Μερικοί αθλητές και αθλούμενοι μάλιστα αστειεύονται ότι παίρνουν «Βιταμίνη Ι» ή ιβουπροφαίνη, προκειμένου να καταπραΰνουν τον πόνο από την έντονη προπόνησης και τους αγώνες. Αλλοι προτιμούν σκευάσματα που περιέχουν ναπροξένη ή άλλα ΜΣΑΦ προκειμένου να αντέξουν τη σκληρή προπόνηση.
Η χρήση ΜΣΑΦ είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ των αθλητών σε κοπιαστικά αγωνίσματα αντοχής όπως ο Μαραθώνιος και οι υπερμαραθώνιοι. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το 75% των δρομέων μεγάλων αποστάσεων παίρνει ιβουπροφαίνη ή άλλα ΜΣΑΦ πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την προπόνηση και τους αγώνες. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, λέει η Γκρέτσεν Ρέινολντς στην εφημερίδα «New York Times», υπάρχουν ενδείξεις ότι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορεί να μην έχουν τα αποτελέσματα που περιμένουν οι αθλούμενοι. Κάποιες μελέτες βρήκαν πως εκείνοι που παίρνουν τα παυσίπονα έχουν ίδιους μυϊκούς πόνους με εκείνους που δεν παίρνουν.
Κάποιες έρευνες, μάλιστα, θεωρούν πιθανό ότι τα ΜΣΑΦ μπορούν να συμβάλλουν στο να αποκτήσουν οι αθλητές αντοχής προβλήματα στα νεφρά. Αυτή η πιθανότητα τράβηξε την προσοχή του δρ Γκραντ Σ. Λίπμαν, καθηγητή Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια και υπεύθυνου γιατρού για αρκετούς υπερμαραθωνίους στις ΗΠΑ.
Τα ΜΣΑΦ λειτουργούν εν μέρει με την άμβλυνση της παραγωγής του σώματος μιας συγκεκριμένης ομάδας βιοχημικών, που ονομάζονται προσταγλανδίνες, που διαφορετικά πλημμυρίζουν τα σημεία των τραυματισμών στο σώμα μας. Εκεί, βάζουν μπροστά τις διαδικασίες που συμβάλλουν στον πόνο και τη φλεγμονή. Οι προσταγλανδίνες επίσης προτρέπουν τα αιμοφόρα αγγεία να διασταλούν και έτσι να αυξηθεί η ροή αίματος στην πληγείσα περιοχή. Η λήψη ΜΣΑΦ έχει ως αποτέλεσμα να παράγονται λιγότερες προσταγλανδίνες και κατά συνέπεια να παρουσιάζεται μικρότερη φλεγμονή και μικρότερη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων. Το αν αυτή η επίδραση είναι ενδεδειγμένη για άτομα που ασκούνται επί ώρες ήταν, ωστόσο, αβέβαιο.
Ετσι, για μια από τις νέες μελέτες που δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες ημέρες στην Επιθεώρηση Ιατρικής Εκτάκτου Ανάγκης (www.emj.bmj.com), ο δρ Λίπμαν ζήτησε από 89 συμμετέχοντες σε υπερμαραθωνίους σε όλο τον κόσμο να καταπίνουν ένα χάπι ιβουπροφαίνης ή ένα εικονικό φάρμακο κάθε τέσσερις ώρες για περίπου 80 χλμ. της διαδρομής που θα διένυαν.
Επειτα ο ίδιος και οι συνάδελφοί του πήραν αίμα από τους δρομείς και έλεγξαν τα επίπεδα κρεατινίνης, ένα παραπροϊόν της διαδικασίας φιλτραρίσματος αίματος των νεφρών. Τα υψηλά επίπεδα κρεατινίνης σε ένα κατά τα άλλα υγιές άτομο θεωρείται ότι αποτελούν ένδειξη οξείας βλάβης στα νεφρά. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι πολλοί από τους υπερμαραθωνοδρόμους, περίπου το 44%, είχαν επίπεδα κρεατινίνης αρκετά υψηλά ώστε να υποδεικνύουν οξεία νεφρική βλάβη μετά τα 80 χλμ. Ομως, η επίπτωση ήταν ιδιαίτερα υψηλή μεταξύ των δρομέων που είχαν πάρει ιβουπροφαίνη. Είχαν περίπου 18% περισσότερες πιθανότητες να έχουν αναπτύξει οξεία νεφρική βλάβη από ό,τι οι δρομείς που πήραν το ψευδοφάρμακο. Επιπλέον οι τραυματισμοί τους, με βάση τα επίπεδα κρεατινίνης, έτειναν να είναι πιο σοβαροί. Η μελέτη δεν ακολούθησε τους αγωνιζομένους τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αλλά ο δρ Λίπμαν πιστεύει ότι όλοι ανέκτησαν τη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών τους αμέσως μετά το τέλος της εκδήλωσης.
Το πείραμα εξάλλου δεν σχεδιάστηκε για να καθορίσει για ποιο λόγο η ιβουπροφαίνη μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο για προβλήματα νεφρών στους δρομείς. Αλλά ο δρ Λίπμαν και οι συνάδελφοί του υποψιάζονται ότι, εμποδίζοντας τις προσταγλανδίνες, το φάρμακο εμπόδισε τα αιμοφόρα αγγεία να διασταλούν όπως θα είχαν κάνει διαφορετικά. Ο ελαφρύς «στραγγαλισμός» της ροής του αίματος στα νεφρά ίσως δυσκόλεψε τα όργανα αυτά να φιλτράρουν το αίμα.
Τα βλαστοκύτταρα δεν πολλαπλασιάζονται γρήγορα
Η δεύτερη μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάιο στα Πρακτικά της αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (www.pnas.org), έθιξε παρόμοιες ανησυχίες. Διαπίστωσε ότι μειώνοντας την παραγωγή προσταγλανδινών, τα ΜΣΑΦ αλλάζουν το πώς ένα σώμα ανταποκρίνεται στην άσκηση, αυτή τη φορά βαθιά μέσα στους μυς.
Για τη μελέτη αυτή, οι ερευνητές στο Τμήμα Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Στάνφορντ εξέτασαν πρώτα τα μυϊκά κύτταρα και τους ιστούς από ποντίκια που είχαν υποστεί μικρές μυϊκές βλάβες, συγκρίσιμες με αυτές που μπορούμε να αναπτύξουμε κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης. Ο ιστός σύντομα γέμισε με ένα συγκεκριμένο είδος προσταγλανδίνης που αποδείχθηκε ότι έχει σημαντικό ρόλο: διέγειρε τα βλαστοκύτταρα μέσα στους μυς για να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται, δημιουργώντας νέα μυϊκά κύτταρα που στη συνέχεια επισκεύασαν τις βλάβες των ιστών. Στη συνέχεια, οι δοκιμές έδειξαν ότι ο επουλωμένος μυϊκός ιστός ήταν ισχυρότερος από ό,τι πριν. Αυτή η διαδικασία μιμήθηκε αυτό που πρέπει να συμβαίνει όταν ασκούμαστε έντονα, τραυματίζουμε και στη συνέχεια ανοικοδομούμε τους μυς μας.
Αλλά όταν οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ΜΣΑΦ για να εμποδίσουν την παραγωγή προσταγλανδινών στους μυς, διαπίστωσαν ότι ενεργοποιήθηκαν λιγότερα βλαστοκύτταρα, δημιουργήθηκαν λιγότερα νέα κύτταρα και ο μυϊκός ιστός, ακόμη και μετά την επούλωση, δεν ήταν τόσο ισχυρός και ελαστικός όπως οι ιστοί που δεν είχαν εκτεθεί στο φάρμακο. Είδαν την ίδια αντίδραση τόσο σε απομονωμένα μυϊκά κύτταρα όσο και σε ζωντανούς ποντικούς. Φυσικά, δεν είμαστε ποντίκια. Ωστόσο, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι και στους ανθρώπους τα αντιφλεγμονώδη παυσίπονα θα μπορούσαν να μειώσουν ελαφρώς την ικανότητα των μυών να αναγεννηθούν και να ενισχυθούν έπειτα από σκληρές προπονήσεις λέει η Ελεν Μπλα, διευθύντρια του Εργαστηρίου Μπάξτερ για τη Βιολογία Βλαστικών Κυττάρων στο Στάνφορντ, που επέβλεψε το πείραμα. «Υπάρχει ένας λόγος για τη φλεγμονή στο σώμα μετά την άσκηση» λέει στους «New York Times». «Είναι μέρος της διαδικασίας αναγέννησης. Δεν είναι κακό. Στην πραγματικότητα, σε κυτταρικό επίπεδο φαίνεται ότι ο πόνος δεν σημαίνει κέρδος». Προτείνει σε όσους τρέχουμε μεγάλες αποστάσεις να εξετάσουμε εναλλακτικές λύσεις, εκτός από τα «εύκολα» παυσίπονα για την ανακούφιση των πόνων που σχετίζονται με την προπόνηση και τους αγώνες. Ο δρ Λίπμαν, δρομέας μεγάλων αποστάσεων και ο ίδιος, συμφωνεί. «Προτιμήστε ίσως την παρακεταμόλη» λέει, «που δεν επηρεάζει τη φλεγμονή. Ή παραλείψτε εντελώς τα φάρμακα. Ο πάγος στους μυς μπορεί να κάνει πολύ καλή δουλειά».
Ποια είναι τα ΜΣΑΦ
Υπάρχουν πολλά µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη φάρµακα, ανάμεσά τους η ασπιρίνη, η ιβουπροφαίνη, η ναπροξένη, η ινδοµεθακίνη, η δικλοφαινάκη και η κετοπροφαίνη. Η ονοµασία µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη φάρµακα περιλαµβάνει τον όρο «µη στεροειδή» που σηµαίνει ότι δεν είναι στεροειδή φάρµακα (δηλαδή κορτιζόνη) και τον όρο «αντιφλεγµονώδη» που σηµαίνει ότι µειώνουν τη φλεγµονή των αρθρώσεων,
µε τελικό αποτέλεσµα τη µείωση του πόνου και της δυσκαµψίας τους.
