Θεσμική εκτροπή με τη Δικαιοσύνη

«Η Ενωση βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου, αρχές οι οποίες είναι κοινές στα κράτη-μέλη» ορίζει στην παράγραφο 1 το άρθρο 6 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ενάμιση χρόνο τώρα, από όταν ανέλαβε την εξουσία το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), η Πολωνία παρεκκλίνει ολοένα και πιο έντονα από αυτόν τον δρόμο. Η εθνολαϊκιστική, ευρωφοβική της κυβέρνηση έχει υπό τον έλεγχό της το Συνταγματικό Δικαστήριο. Ενίσχυσε τον κυβερνητικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Επέβαλε περιορισμούς στις δημόσιες συναθροίσεις. Περιόρισε τις δραστηριότητες των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Και τώρα επιχειρεί να θέσει υπό τον απόλυτο έλεγχό της τη Δικαιοσύνη.

Για πρώτη φορά η ΕΕ την απείλησε προχθές πως θα ενεργοποιήσει την επονομαζόμενη «θεσμική πυρηνική βόμβα», το άρθρο 7 της ευρωπαϊκής συνθήκης που προβλέπει, εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη «σοβαρής και διαρκούς παραβίασης από κράτος-μέλος αρχών που μνημονεύονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 6», «την αναστολή ορισμένων δικαιωμάτων τα οποία απορρέουν από την εφαρμογή της παρούσας συνθήκης ως προς το εν λόγω κράτος-μέλος, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων ψήφου του αντιπροσώπου της κυβέρνησης αυτού του κράτους-μέλους στο Συμβούλιο». Στην πράξη, βέβαια, η δύναμη της ΕΕ είναι περιορισμένη –θα χρειαζόταν για κάτι τέτοιο ομόφωνη απόφαση των υπόλοιπων μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και η Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν έχει ήδη καταστήσει σαφές πως θα ασκούσε βέτο. Η Κομισιόν μοιάζει να ποντάρει περισσότερο στην πολωνική κοινωνία των πολιτών, που παραμένει βαθιά φιλευρωπαϊκή: μέρες τώρα, οι διαδηλώσεις εναντίον της κυβέρνησης είναι καθημερινές, τόσο στη Βαρσοβία όσο και σε πολλές ακόμη πόλεις της χώρας.

Το νομοσχέδιο. Παρά την ξεκάθαρη απειλή περί ενεργοποίησης του άρθρου 7 που απηύθυνε προχθές στη Βαρσοβία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις προειδοποιήσεις του πολωνού διαμεσολαβητή για τα ανθρώπινα δικαιώματα Ανταμ Μπόντναρ πως η μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης που προωθεί η κυβέρνηση του PiS «θα στερούσε τους πολίτες από το δικαίωμα ενός ανεξάρτητου δικαστηρίου» και θα «τοποθετούσε μια βόμβα στα θεμέλια της πολωνικής Δικαιοσύνης», το πολωνικό Κοινοβούλιο υπερψήφισε χθες με 235 «ναι», 192 «όχι» και 23 αποχές νομοσχέδιο που προβλέπει αποπομπή όλων των νυν μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου και αντικατάστασή τους με δικαστές επιλεγμένους από τον υπουργό Δικαιοσύνης. Είχαν προηγηθεί, την περασμένη εβδομάδα, δύο άλλα νομοσχέδια προς την ίδια κατεύθυνση: το ένα αναδιαμορφώνει το Εθνικό Δικαστικό Συμβούλιο, το σώμα που επιλέγει τους μελλοντικούς δικαστές της χώρας, δίνοντας στο Κοινοβούλιο τη δύναμη να αποφασίζει για τα 15 από τα 25 μέλη του∙ το δεύτερο αλλάζει το καθεστώς των αστικών δικαστηρίων: οι πρόεδροί τους θα διορίζονται και αυτοί από τον υπουργό Δικαιοσύνης.

Ολα τα επίμαχα νομοσχέδια πρέπει να περάσουν βέβαια και από τη Γερουσία, που ελέγχεται όμως επίσης από το PiS, προτού φτάσουν για υπογραφή στον πολωνό πρόεδρο Αντρέι Ντούντα. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ζήτησε χθες καταπείγουσα συνάντηση με τον Ντούντα.