Μεγάλο, άτολμο, υποτονικό

Μεγάλο αγκάθι είναι η έλλειψη σαφούς χρονικής διάρκειας λειτουργίας του θεσμού. Ολα τα μεγάλα φεστιβάλ διεθνώς έχουν συγκεκριμένα και κυρίως σφιχτά χρονικά όρια. Το «ξεχείλωμα» που είχε αρχίσει από τη δεκαετία του 1970 κι είχε επιχειρηθεί να μαζευτεί από το 2006 και εξής επέστρεψε. Αν υπολογίσει κάποιος ότι η φετινή διοργάνωση άρχισε στις 22 Μαΐου με προφεστιβαλικές εκδηλώσεις και με τις επαναλήψεις που θα φιλοξενηθούν στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού τον Σεπτέμβριο η αυλαία θα πέσει στις 3 Οκτωβρίου, σημαίνει ότι η διάρκεια του Ελληνικού Φεστιβάλ (Αθηνών – Επιδαύρου) για το 2017 θα φτάσει τις 154 ημέρες. Για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης με μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, εκείνο του Εδιμβούργου διαρκεί 24 και της Αβινιόν μόλις 20 ημέρες. Ακόμη κι αν κρατήσουμε τους «καθαρούς» χρόνους της διοργάνωσης –μόνο για την Αθήνα και χωρίς τις επαναλήψεις του Σεπτεμβρίου -, το πρόγραμμα έχει διάρκεια 61 ημέρες, αριθμός που δεν διαφέρει ιδιαιτέρως από προηγούμενες χρονιές.

Το κοινό δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα για το ποιες εκδηλώσεις εντάσσονται στο φεστιβάλ και ποιες όχι. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν ενώ το πρόγραμμα βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, ξαφνικά εμφανίστηκε εμβόλιμη η συναυλία των FooFighters στις 10 Ιουλίου στο Ηρώδειο, που δεν ανήκε στο πρόγραμμα; Το ίδιο συνέβη και με τη συναυλία του Χρήστου Λεοντή στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου. Μια συναυλία που δόθηκε στα μέσα Ιουλίου, χωρίς να ανήκει στο πρόγραμμα του φεστιβάλ, και η οποία πραγματοποιήθηκε στο μέσον και πάλι του προγράμματος του συγκεκριμένου χώρου, για τον οποίο είχε καταστεί σαφές ότι θα φιλοξενηθούν φέτος αποκλειστικά θεατρικές παραγωγές. Περισσότερο χαοτική θα αποδειχθεί η κατάσταση τον Σεπτέμβριο, καθώς οι πέντε προγραμματισμένες παραγωγές και συμπαραγωγές του φεστιβάλ θα χαθούν μέσα στον ορυμαγδό των συνολικά 29 εκδηλώσεων εκτός φεστιβάλ που προγραμματίζονται στο ρωμαϊκό ωδείο κάτω από την Ακρόπολη.

Ο υπερπληθωρισμός «μικρομεσαίων» παραστάσεων και περφόρμανς που απλώθηκαν σε Αθήνα και Πειραιά δεν υπηρέτησαν τον στόχο ενός φεστιβάλ για ευδιάκριτο αποτύπωμα. Οι ξεναγήσεις, οι περίπατοι και οι αναγνώσεις κειμένων συνέπεσαν χρονικά με τις αντίστοιχες εκδηλώσεις της documenta 14, αλλά και των υπόλοιπων μικρών φεστιβάλ, συμβάλλοντας σε έναν επικοινωνιακό θόρυβο. Οταν στην Ομόνοια ή στον Εθνικό Κήπο φιλοξενούνταν απανωτές παραστάσεις με κοινή καλλιτεχνική προσέγγιση, η επιλογή των επίδοξων θεατών αντί να διευκολύνεται γινόταν πιο δύσκολη.

Το πρόγραμμα εκτός από υπερβολικά φορτωμένο (κάτι που είχε ήδη ως τάση εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια) δεν ήταν και ισορροπημένο, με αποτέλεσμα αναγκαστικά κάποιος να πρέπει να χάσει ορισμένες παραστάσεις, δεδομένου ότι υπήρχαν ημέρες που έφταναν ώς και τις 11 οι εκδηλώσεις, χωρίς να συμπεριληφθούν τα εικαστικά. Ο μεγαλύτερος όγκος ήταν συσσωρευμένος από τα μέσα Ιουνίου έως τα μέσα Ιουλίου, αφήνοντας το αθηναϊκό φινάλε να κινείται σε εντελώς υποτονικούς ρυθμούς, με βραδιές χωρίς ούτε μία εκδήλωση. Η ανισορροπία αυτή ενδέχεται να επηρέασε ώς έναν βαθμό και την πώληση των εισιτηρίων και μετά βεβαιότητος επέτεινε τον κορεσμό, ενώ δεν επέτρεψε σε κάποιες καλές παραγωγές να αναδειχθούν, καθώς το φεστιβάλ δεν είχε προφανώς τον χρόνο να τις επικοινωνήσει.

Πολύς λόγος είχε γίνει το προηγούμενο διάστημα από καλόπιστους –όντως –επικριτές της περιόδου Λούκου για το ότι το μεγάλο αγκάθι του φεστιβάλ είναι η μουσική, ξένη και ελληνική. Αν εξαιρέσει κάποιος τη «θεσμική» συμμετοχή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τη «Μαντάμα Μπατερφλάι» (σε σκηνοθεσία Ούγκο ντε Ανα) και τον «Τροβατόρε» (Στέφανο Πόντα) και τις καθιερωμένες συναυλίες δύο ή τριών ξένων καλλιτεχνών (Λουντοβίκο Εϊνάουντι, Γιαν Τίρσεν, Βιμ Μέρτενς), το άλλο πρόγραμμα καταρτίστηκε με ασφαλείς ή αναμενόμενες επιλογές. Kαι πάντως χωρίς τα «πετάγματα» που θα έφερναν ανανεωτικό αέρα στον τομέα της μουσικής.

Η επιστροφή των μεσαζόντων και των ατζέντηδων στο φεστιβάλ. Τα προηγούμενα χρόνια είχε γίνει σημαντική προσπάθεια να απομακρυνθούν από τον θεσμό τα γραφεία μετακλήσεων και μαζί το κέρδος τους και πολλές από τις μετακλήσεις γίνονταν απευθείας από το φεστιβάλ, με το να αξιοποιεί ο αποπεμφθείς πρόεδρός του τις προσωπικές του γνωριμίες, ώστε να μη χρειάζεται να καταβάλλονται προμήθειες. Ωστόσο, φέτος μεγάλα ονόματα που προσγειώθηκαν στην Αθήνα κατά ένα ποσοστό ήρθαν, όπως τον παλιό καλό καιρό, μέσω γραφείων μετακλήσεων.

Η «αόρατη» Πειραιώς 260

Η μειωμένη κίνηση στην Πειραιώς 260 δεν τιμά τον θεσμό που όφειλε να «προστατεύσει» τον νεανικό βραχίονά του. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο υποτονική η κίνηση (εξαιτίας και της κατάρτισης του προγράμματος) σε έναν από τους χώρους που γεννήθηκαν και καθιερώθηκαν από το ίδιο το φεστιβάλ. Ειδικά το μουσικό κομμάτι («Καμπαρέ Τρούμπα», «Γιατί γλυκό μου sweet heart» κ.ά.) μόνο με χαμηλές προσδοκίες μπορούσε να ισοδυναμεί –κι αυτό κατ’ ευφημισμόν.

Η έναρξη του Φεστιβάλ Επιδαύρου με μια επανάληψη. Οσο επιτυχημένη κι αν ήταν η παράσταση «Επτά επί Θήβας», το ξεκίνημα μιας διοργάνωσης επιβάλλεται να είναι δυναμικό και να δίνει το στίγμα της. Ούτε οι επόμενες επιλογές του προγράμματος δικαίωσαν τους ανθρώπους του φεστιβάλ που τις επέλεξαν, με αποτέλεσμα το πρώτο sold out να γίνει μόλις την περασμένη εβδομάδα, ενώ τελειώνει ο Ιούλιος, κι όχι από μια παραγωγή του φεστιβάλ, αλλά από την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου «Ειρήνη». Η άστοχη επιλογή να παρουσιαστούν δε οι «Βάκχες» στο Μεγάλο Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου –όπως παραδέχθηκαν κατόπιν εορτής και οι ιθύνοντες –δεν φαίνεται να έγινε μάθημα, καθώς η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Εκτορας Λυγίζος και η οποία δεν κατάφερε να κερδίσει κοινό και θεατές προγραμματίζεται να επαναληφθεί σε έναν επίσης μεγάλο χώρο, στο Ηρώδειο, στις αρχές Σεπτεμβρίου.

Από ένα σημείο κι έπειτα το φεστιβάλ οφείλει να αναρωτηθεί εάν αξίζει τελικά να κάνει τη δική του πρόταση κάθε χρόνο στους καλλιτέχνες. Εάν, δηλαδή, πρέπει να αναθέτει σε συγκεκριμένους σκηνοθέτες ή σκηνοθέτριες, μουσικές ή θεατρικές ομάδες συγκεκριμένα έργα. Και, προφανώς, η θεματική την οποία θα κατοχυρώνει δεν μπορεί να εξαρτάται από την τρέχουσα επικαιρότητα, όπως φέτος η «Ελευση του ξένου» (το Προσφυγικό γαρ). Εκτός του ότι συνιστά ευκολία, δεν αποτελεί και ευδιάκριτο μήνυμα (λίγοι μεταξύ μας θεατές θα θυμούνται ότι φέτος αυτός ήταν ο άξονας του φεστιβάλ, ακόμη και αν τους υπενθύμιζε κάποιος τις παραστάσεις που εντάσσονταν κάτω από τον τίτλο).