Ωτοβλεψίες

Για ένα όνομα ζούμε…

Κουίζ για λύτες σε… καλοκαιρινές διακοπές: Ποιος καλλιτεχνικός θεσμός, που καθοδηγείται από ιδιώτη παραγωγό, έλαβε αυστηρή προειδοποίηση να σταματήσει να χρησιμοποιεί στην ονομασία του στοιχεία που παραπέμπουν σε δημόσιο (πλέον) πολιτιστικό οργανισμό, δίχως συμμόρφωση; Ωρα για μπάνια (στη θάλασσα του παραλόγου).

«Μικροί άνθρωποι, μεγάλες προσδοκίες», που έλεγε και ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Ενίοτε μεγαλομανείς. Ή ασθενείς. Ψυχικά. Οπως ο Αυξέντι Ιβάνοβιτς Ποπρίτσιν. Ο «Τρελός», που το «Ημερολόγιό» του, βασισμένο σε ένα θαυμαστό ψυχαναλυτικό διήγημα του Νικολάι Γκόγκολ, το οποίο έχει γράψει θεατρική ιστορία (και) στην Ελλάδα. Να μνημονεύσουμε, στις πάμπολλες, την παράσταση του Δημήτρη Χορν το 1963 (κεντρική φωτογραφία). Δύσκολο και δύσβατο ένα μεταποιημένο θεατρικό έργο που «δείχνει την τρέλα και τον θάνατο ως φυσικό επακόλουθο του κοινωνικού αδιεξόδου» και σκιαγραφεί δραματικά (όπως έχει αποδοθεί έως σήμερα) «την απώλεια των ορίων του εγώ και την έκπτωση του ελέγχου της πραγματικότητας». Με ήρωα έναν «σχιζοφρενή με τάσεις μεγαλομανίας». Και αυτό χρειάζεται διερεύνηση. Αυτό ακριβώς κάνει αυτή την εποχή ο σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης, που επιστρέφει στις ρίζες του, εκείνες του ηθοποιού, για το «Ημερολόγιο ενός τρελού» (από 31 Οκτωβρίου στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης). Εξού και κατέφυγε στον ψυχίατρο, νευρολόγο, ψυχαναλυτή Ματθαίο Ιωσαφάτ για να εξερευνήσει «τα στάδια της ασθένειας του Ποπρίτσιν», τις εμμονές που δημιουργούν και πώς όλα αυτά σωματοποιούνται. Δουλεύοντας μαζί του αποκρυπτογραφεί απευθείας από τα ρωσικά (με τη βοήθεια της Ελένης Μπακοπούλου) το κείμενο, «πολύ αποκρυφιστικό και στατικό» όπως παρατηρεί, και τον ήρωα που θα ενσαρκώσει, με κέντρο τη φράση του Μπαλζάκ. «Βλέπουμε συνήθως το “Ημερολόγιο” σε μια γαλλική διασκευή που εξαφανίζει την ειρωνεία του αρχικού κειμένου και του αποδίδει έναν δραματισμό τον οποίο δεν έχει. Εχει ένα κωμικό φως» μου παρατηρεί. Θυμίζοντας αυτό το «κλείσιμο» που εισήγαγε ο Γκόγκολ και το πήραν από εκείνον και ο Ντοστογέφσκι και ο Κάφκα. Η δουλειά του με τον Ματθαίο Ιωσαφάτ ξεκίνησε μετά τα σεμινάρια με θέμα «Τα θρησκευτικά και λαϊκά δρώμενα στο λειτουργικό δράμα και τη δημοτική παράδοση. Θεωρία και πράξη» που παρέδωσε στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών και τον κύκλο διαλέξεων «Ο ηθοποιός στο αρχαίο δράμα, στον λαϊκό πολιτισμό, στο σύγχρονο κείμενο. Οι τεχνικές, οι κώδικες και τα εργαλεία υποκριτικής» στο Ιδρυμα Θεοχαράκη.

«Μήπως η τρέλα είναι απλά ένας αλλιώτικος τρόπος θέασης του κόσμου;» κατά τον Γκόγκολ. Πάθος από ανθρώπους πάσχοντες; Πάντως, για τον Σωτήρη Χατζάκη (φωτογραφία) μια πρότασή του, που απορρίφθηκε (συλλήβδην με εκατοντάδες άλλες από το Φεστιβάλ Αθηνών), να δώσει νέα πνοή σε ένα… πάσχον κείμενο του 12ου αιώνα, στο «Χριστός Πάσχων», δεν θα μείνει πρόταση. Θα υλοποιήσει το χριστιανικό δράμα ανώνυμου συγγραφέα με εμφανή γνώση της αρχαίας τραγωδίας. Στη νέα σεζόν και σε σκηνή που ακόμη δεν γνωστοποιείται (καθώς δεν έχουν πέσει επισήμως οι υπογραφές). Και με λαμπρή διανομή: Μαρία Κίτσου, Κόρα Καρβούνη, Στέλιος Μάινας, Τάσος Νούσιας, Αλέξανδρος Μυλωνάς. Ακόμη κι αν του απορρίφθηκε δε και η «Μήδεια» που πρότεινε, με τη μεγάλη Μάγια Μόργκενστερν, επιμένει να προτείνει για του χρόνου στην Επίδαυρο «Πλούτο» του Αριστοφάνη, σε παράφραση Μιχαήλ Χουρμούζη, που αξιοποιήθηκε στην πρώτη παράσταση αριστοφανικής κωμωδίας στα νέα ελληνικά από επαγγελματίες, το 1868. Εν προκειμένω, «σαν ένα ταξίδι από τον Θεόφιλο στον Εγγονόπουλο». Και αυτό δίχως να υπολογίζουμε, στη βεντάλια των πλάνων του, το μιούζικαλ «Καμπαρέ» με την Τάμτα ως Σάλι Μπόουλς («είναι ένα στοίχημα αυτό», παραδέχεται), σε στίχους Αφροδίτης Μάνου, χορογραφία Ζωής Τατόπουλος, φωτισμούς Λευτέρη Παυλόπουλου, σκηνικά κοστούμια Αγγελου Μέντη, μουσική διεύθυνση Αλέξιου Πρίφτη, με επίσης λαμπρή διανομή: Εβελίνα Παπούλια, Βασίλης Μπισμπίκης, Ευθύμιος Ζησάκης, Τάσος Νούσιας, Ζέτα Δούκα. Μιούζικαλ στημένο –όπως μου λέει –πάνω στην αισθητική του φίλου του Μπρεχτ, του ζωγράφου Γκέοργκ Γκρος (1893-1959), «στην προμπρεχτική περίοδο του παρενδυτικού Βερολίνου».

Ενορκοι και τραπεζίτες. Για την ακρίβεια, οι επιτυχημένοι «12 ένορκοι», σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Νικολαΐδη, που θα συνεχίσουν για τρίτη χρονιά στο Αλκμήνη, από Οκτώβριο, με τέσσερις νέους ενόρκους (Μάνος Ζαχαράκος, Νίκος Ορφανός, Κωνσταντίνος Αρνόκουρος, Κωνσταντίνος Μπάζας) από τη μια. Το πορτογαλικό δράμα του Αρμάντο Νασιμέντο Ρόσα «Πώς ν’ απαγάγετε έναν τραπεζίτη», εν μέσω καταστροφής από τα εκεί Μνημόνια, από την άλλη. Που ετοιμάζεται να σκηνοθετήσει και να ερμηνεύσει ο Κώστας Αρζόγλου στο ίδιο θέατρο, μαζί με τους Στέλλα Παπαδημητρίου, Χρήστο Ευθυμίου, Χάρη Μαυρουδή. Συν μια ιδέα του σκηνοθέτη Βασίλη Νικολαΐδη, να παντρέψει τον σαιξπηρικό «Εμπορο της Βενετίας» με την «Ανθρώπινη φωνή» του Ζαν Κοκτό, που θα πατήσει τη σκηνή του Αλκμήνη ως «Μια φωνή κι ένα ψέμα», σε σκηνοθεσία του ίδιου, με τους Θανάση Κουρλαμπά και Κωνσταντίνο Αρνόκουρο. Κρυφά στοιχεία: το έργο του Κοκτό είχε έμπνευση έναν άνδρα, ενώ στο έργο του Σαίξπηρ «ο ώριμος Αντόνιο θυσιάζεται για να μπορέσει ο νεότερος εραστής του να αποκτήσει μέσω ενός γάμου την κοινωνική θέση που επιθυμεί».

Σενάριο φόβου και φανατισμού

«Προσπαθώ να γράφω για πράγματα που προκαλούν τον ερεθισμό μου. Ο φόβος, ας πούμε, που είναι κάτι τόσο προσωπικό και όμως τον μοιραζόμαστε όλοι και τόσα δεινά έχει προκαλέσει στον κόσμο μας». Ο γερμανός δραματουργός και μεταφραστής των έργων τηςΣάρα Κέινκαι άλλωνΜάριους φον Μάγιενμπουργκαυτοσυστήνεται. Μαρτυρεί εκείνο που μας φοβίζει περισσότερο από όλα. Τον φόβο. Και γράφει και για τον φανατισμό και για την τρομοκρατία, αλλά πάνω απ’ όλα για τον φόβο. Και ο δικός του «Μάρτυρας», αγαπημένο «παιδί» της Σάουμπινε (έκανε πρεμιέρα το 2012), στην οποία οΜάγιενμπουργκχρημάτισε συνεργάτης – συγγραφέας και δραματουργός, θα μαρτυρήσει πολλά –και γι’ αυτόν τον φόβο –για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από τη σκηνή του Vault. Χάρη στην ομάδα ProvaT.O. και τη σκηνοθεσία τουΒαγγέλη Λάσκαρη, μέσα από σύνθεση 27 σκηνών σαν σε κινηματογραφικό σενάριο. Ο συγγραφέας που κάλεσε τους ProvaT.O. στο Βερολίνο τον Οκτώβριο, θα παρακολουθήσει στην ελληνική παράσταση τουςΔημήτρη Μαγκλάρα, Λωρίνα Χατζημανώλη, Συμεώνη Γιαννάτου, Βασιλική Δρακοπούλου, Χρύσα Κούρκουλου, Αρη Κυπριανού, θα ακούσει τη μουσική τουΠάνου Πανάκουκαι θα δει τα κινηματογραφικά φωτογραφικά πλάνα τωνΘοδωρή ΘεοδώρουκαιΓιώργου Στριφτάρη. Το στόρι; Η μάνα του Βενιαμίν αναστατώνεται όταν ακούει πως ο γιος της έχει προβλήματα στο σχολείο για να ανακαλύψει ότι το πρόβλημα είναι… η Βίβλος. Που τον κάνει να κηρύξει πόλεμο στους «απίστους».