Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Η επιστροφή των νεκρών
Δεν χάλασε βέβαια ο κόσμος αν τα πέντε στα τριάντα τρία ποιήματα ενός πολύ σημαντικού ποιητικού βιβλίου, όπως αυτό της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη «Η επιστροφή των νεκρών», έχουν ξενόγλωσσους τίτλους, χωρίς μάλιστα να δίνεται η εξήγησή τους, παρά μόνο στο πέμπτο που λέγεται «Srbosjek» και σημαίνει «σερβοκόφτης» (ειδικό μαχαίρι που φοριόταν σαν γάντι για την άμεση θανάτωση, με πριόνισμα του λαιμού, των κρατουμένων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς στο ναζιστικό ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας, 1941-1945). Με τη μνεία του οργάνου αυτού γίνεται αντιληπτό τι ακριβώς εννοεί η Γλυνιαδάκη ως «επιστροφή των νεκρών», καθώς ανάμεσα σ’ αυτούς που ήδη μνημονεύσαμε θα συναριθμούσε κανείς τους νεκρούς που επισωρεύουν οι εντολές του Κογκρέσου ή μια Ευρώπη χτισμένη πάνω σε πτώματα. Μένεις κατάπληκτος με τον συνδυασμό ενός επικού στοιχείου στα πολύστιχα ποιήματα της «Επιστροφής» και μιας συγκινημένης αισθηματικής εμπλοκής της ποιήτριας ώστε το «εγώ» της μ’ ένα είδος ποιητικής αλχημείας να υψώνεται στο όριο του «συνόλου». Κι όσο οικείοι ηχούν στο αίσθημά μας «τόποι» όπως η Θεσπρωτία, το νοσοκομείο Ευαγγελισμός ή το μανάβικο Λεμονάκι της οδού Καλλιδρομίου τόσο περισσότερο κοντινούς μας αισθανόμαστε το Χαλέπι, την Υεμένη, το Αφγανιστάν και τον Βόσπορο.
Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Η επιστροφή των νεκρών
Εκδ. Πόλις, 2017, σελ. 72
Σπύρος Τζουβέλης
Βολές στο κενό
Με το πέμπτο ποιητικό του βιβλίο «Βολές στο κενό» (χωρίς να υπολογίσουμε τη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του «Ποιήματα 1959-2003» του 2007), το χωρισμένο σε τρεις ενότητες με τους τίτλους «Νέκυια», «Ζέρο» και «Ψυχοτρόπιο», ο Σπύρος Τζουβέλης, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής επίσης, μοιάζει να επιχειρεί ένα είδος ξεκαθαρίσματος λογαριασμών τόσο με την ποίηση όσο και με τη ζωή και –γιατί όχι; –με τον θάνατο. Το υπογραμμίζει, μαζί με το περιεχόμενο των ποιημάτων του (ενδεικτικοί οι τίτλοι «Οι πεθαμένοι μάς κρατάν απ’ το σακάκι», «Η απέραντη ερήμην μας ζωή», «Η αίσθηση του απείρου», «Το σκοτάδι», «Στίχοι αφανείς», «Υποθήκες»), μια ιδιότυπη πύκνωση, όπως σχεδόν επιβάλλεται στον ποιητή, όταν το καθετί που συμβαίνει γύρω του ή μέσα του εξακολουθεί να προκαλεί μια θερμότητα κι ένα πάθος, αλλά ταυτόχρονα έχει αποκαλυφθεί, με όσα έχουν γραφεί ώς τώρα, και ένα όριο ως προς τον βαθμό της αξιοποίησής του. Συνθήκη που γίνεται στον Σπύρο Τζουβέλη άκρως συγκινητική καθώς ο εκφραστικός του μινιμαλισμός μοιάζει να μην αφορά και να μην αποκαλύπτει μόνο τις πραγματικές διαστάσεις φαινομενικά ασήμαντων πραγμάτων, όπως «το σπυρί σουσάμι που κύλησε από ένα τεράστιο κουλούρι» αλλά και «τη λύπη για τους φτωχούς που ψάχνουνε στα σκουπίδια».
Βολές στο κενό
Εκδ. Μελάνι, 2016, σελ. 58
Τιμή: 9 ευρώ
Νίκος Δήμου
Το βιβλίο των γάτων
Τα τριάντα ποιήματα του «Βιβλίου των γάτων» του Νίκου Δήμου που είχαν εκδοθεί για πρώτη φορά το 1977 εκφράζουν μια τόσο απόλυτα προσωπική σχέση του δημιουργού της «Δυστυχίας τού να είσαι Ελληνας» και της «Χώρας τού εδώ και τώρα» με τα «περήφανα και αυτάρκη αυτά πλάσματα», κατά τον Οδυσσέα Ελύτη (όπως χαρακτηρίζει τις γάτες σε επιστολή του προς τον Νίκο Δήμου που προτάσσεται ως πρόλογος στο βιβλίο), μια σχέση όμως εξεικονισμένη μ’ έναν τόσο μαγικά ποιητικό τρόπο, ώστε θα συμπέραινες πως πρόκειται για έναν έρωτα αμφίδρομο, με την παρατηρητικότητα μάλιστα του ερωμένου να μην υπολείπεται στο ελάχιστο σε σχέση με εκείνη του εραστή. Χωρίς επιπλέον να αισθάνεσαι την παρατηρητικότητα των ερώμενων πλασμάτων, των γάτων δηλαδή, να την προεξοφλεί ο εραστής που είναι ο ποιητής, αντίθετα να προβάλλει αυτή ως μια αυθόρμητη, αδιαπραγμάτευτα έμφυτη, ιδιότητά τους. Και προπαντός να κάνουν τα τριάντα αυτά ποιήματα, με την εντελώς απογειωμένη, όσον φορά τον έρωτα αυτό, αποδεικτικότητά τους, να ηχεί ως μίζερη και προκατειλημμένη κάθε επιφύλαξη σε σχέση με τη σημασία μιας αφοσίωσης, που είναι σαν να θεωρεί όλα τα υπόλοιπα έμβια όντα –συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου –υποδεέστερου ενδιαφέροντος.
Νίκος Δήμου
Το βιβλίο των γάτων
Εκδ. Πατάκη, 2017, σελ. 80
Τιμή: 9 ευρώ
Βασίλης Δασκαλάκης
Παράλληλη μνήμη
Επιτέλους, ένα ποιητικό βιβλίο, η «Παράλληλη μνήμη» του Βασίλη Δασκαλάκη, χωρίς ημερομηνίες για το πότε γράφτηκε το κάθε ποίημα, χωρίς αφιερώσεις σε συναδέλφους ποιητές ή σε συγγενικά πρόσωπα, χωρίς ξένες λέξεις ή επεξηγηματικές σημειώσεις στις τελευταίες σελίδες και κυρίως χωρίς μότο –ούτε ένα! -, μην τυχόν και μας διαφύγει πόσο κατατοπισμένος είναι ο ποιητής σε αλλότριους ποιητικούς λειμώνες. Ετσι, τα είκοσι εννέα ποιήματα του βιβλίου επιτρέπουν να διακρίνεις και την εσωτερική βάσανο που τα υπαγόρευσε και την ποιητική μεταστοιχείωση της βασάνου αυτής. Οπως το καθένα ποίημα χωριστά (για παράδειγμα, τα ποιήματα «Εν μέσω θέρους» και «Ομηρος») αλλά και όλα μαζί κατατείνουν στη συγκρότηση ενός «ημερολογίου», αφού μια παράλληλη μνήμη των ανθρώπων και των πραγμάτων, σε σχέση με τη διαρκώς παρούσα και εκφρασμένη, μια μνήμη μυστική και αθέατη, που συχνά ακόμη και το ίδιο το ποίημα σαν να διστάζει να την αγγίξει, αναδεικνύεται σε μια μνήμη απείρως πιο επίμονη και ζωτικής σημασίας. Με τους στίχους «Ενα όστρακο / είναι η αμοιβή μου / κάθε καλοκαίρι», να υπαινίσσεται εύγλωττα πως η ποίηση τελικά είναι η μόνη επιβεβαίωση για το ότι υπήρξαμε.
Βασίλης Δασκαλάκης
Παράλληλη μνήμη
Εκδ. Εντευκτήριο, 2017, σελ. 40
7,20 ευρώ
Χάρης Ψαρράς
Gloria in Excelsis
Ούτε οι επτά ξενόγλωσσοι τίτλοι στα είκοσι οκτώ συνολικά ποιήματα του Χάρη Ψαρρά είναι προς θάνατον, αφού οι τρεις τουλάχιστον είναι προσιτοί καθώς πρόκειται για το όνομα ενός ξενοδοχείου, το Belvedere, στην πόλη Altamira, και τη γνωστή ρήση «Vivere pericolosamente», καθώς δεν φαίνεται να συνιστά πρόβλημα για τον ίδιο τον ποιητή ο τίτλος ολόκληρου του βιβλίου που είναι «Gloria in Excelsis» (τι δεν θα έδινε κανείς, με πολύ μικρότερη συχνότητα σε σχέση με αυτή που συναντάμε ξενόγλωσσους τίτλους στην ελληνική γλώσσα, να διαβάζουμε αντίστοιχους ελληνόγλωσσους σε βιβλία γραμμένα στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα γερμανικά). Οσα πάντως σημειώνουμε μπορεί να μη θεωρηθούν καν μια απειροελάχιστη ένσταση, καθώς τα ποιήματα του «Gloria in Excelsis» διακρίνονται για ένα στοιχείο που χωρίς να απουσιάζει στη σύγχρονη ελληνική ποίηση, λάμπει μ’ έναν πρωτότυπο, βαθιά επεξεργασμένο και ιδιαίτερα αιχμηρό –ποιητικά πάντα –τρόπο στον Χάρη Ψαρρά. Μια ιδιωτεία απαρατήρητη, όσον αφορά τη σημασία της μέσα στην καθημερινή ζωή, οδηγεί σε μια κοινωνική άβυσσο, όπως τουλάχιστον τη φωτογραφίζει ένας έξοχος στίχος: «Αρκεί ένα κόασμα κι ο βάλτος παίρνει ανάστημα». Στίχος που σε κάνει να θεωρείς, όπως το σύνολο σχεδόν των ποιημάτων του βιβλίου, πως μια βαθιά πολιτική ποίηση (με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης «πολιτικός») εκφέρεται ως υπαρξιακή οιμωγή.
Χάρης Ψαρράς
Gloria in Excelsis
Εκδ. Κέδρος, 2017, σελ. 48
Τιμή: 9 ευρώ
Σπύρος Παρασκευάκος
Μικρά καρφιά
Ακόμη ένα ποιητικό βιβλίο, τα «Μικρά καρφιά» του Σπύρου Παρασκευάκου, χωρίς μότο και σημειώσεις, παρά μόνο με μια καταπληκτική αφιέρωση –κατά τη γνώμη μας –που λέει «Στη γιαγιά μου». Δεν αποκλείεται η γιαγιά του ποιητή να ανατρίχιαζε διαβάζοντας τους στίχους «Ημασταν κάποιοι άνθρωποι, που όλα / τα κάναμε τη νύχτα. / Μας είπαν βάρβαρους / απολίτιστους / αλήτες / μάγισσες / πουτάνες / λωποδύτες». Φτάνει όμως να σκεφτούμε πως όλοι οι επαναστάτες –όπως είναι εν δυνάμει ένας ποιητής -, είτε με λέξεις είτε με πράξεις, θα είχαν μια γιαγιά ώστε όσο μεγάλη κι αν είναι η «έκθεσή» τους μέσα στον κόσμο, αφετηρία της ζωής τους δεν παύει να παραμένει η τρυφερότητα που μια γιαγιά είχε διαχύσει μέσα τους. Και όσο σκληρά και αν είναι τα ποιήματα του Σπύρου Παρασκευάκου, που φυσικό θ’ ακουγόταν αντί για «μικρά καρφιά» να χαρακτηρίζονταν ως «μεγάλοι σταυροί», δεν είναι παρά η τρυφερότητα όπως δοκιμάζεται μέσα στον σύγχρονο κόσμο είτε σε σχέση με τον έναν είτε με τους πολλούς, με συνέπεια στίχους μιας απαράμιλλης ομορφιάς και πρωτοτυπίας, όταν γράφει ο ποιητής: «Είναι που ήθελα ένα στήριγμα. Είναι η ανάγκη / που δεν είχα λεφτά για ταξί / και έπρεπε μόνος μου / να περπατήσω ώς το σπίτι. / Και τι καλύτερο από σένα θα έβρισκα / να με κρατάει όρθιο τόσο δρόμο». Ενας πρωτάκουστος φθόγγος στην ερωτική μας ποίηση τα «Μικρά καρφιά».
Σπύρος Παρασκευάκος
Μικρά καρφιά
Εκδ. Μικρή Αρκτος, 2017, σελ. 32
Τιμή: 8 ευρώ
