Τον περασμένο Φεβρουάριο πέρασα τρεις μέρες σε ένα φινλανδικό λύκειο στο Ελσίνκι για τις ανάγκες μιας τηλεοπτικής έρευνας. Μπήκα σε μια τάξη τάξη δημόσιου σχολείου, σε ένα προάστιο της πρωτεύουσας. Κανένας μαθητής δεν χρησιμοποιούσε βιβλία. Ολα τα σχολικά εγχειρίδια είχαν ηλεκτρονική μορφή και ήταν καταχωρισμένα στη μνήμη των υπολογιστών. Και οι ασκήσεις που έκαναν οι μαθητές είχαν χαρακτήρα διαδραστικό –η διόρθωση γινόταν σε πραγματικό χρόνο. Ολες οι πληροφορίες της σχολικής ζωής (βαθμοί, πρόγραμμα, επικοινωνία με γονείς και καθηγητές) ήταν περασμένες σε ένα ηλεκτρονικό λογισμικό, μια εφαρμογή την οποία γονείς, καθηγητές και μαθητές ήλεγχαν από το κινητό τους τηλέφωνο. Στη Βόρεια Ευρώπη έχουν αποδεχθεί ότι ο αιώνας που ζούμε απαιτεί ψηφιακές δεξιότητες. Και προετοιμάζουν τους μαθητές τους έτσι ώστε να είναι οπλισμένοι από την αρχή με τα απαραίτητα εργαλεία επιβίωσης σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό νέο περιβάλλον.
Η Φινλανδία, από μια άποψη, είναι μια χώρα που μας μοιάζει. Είναι μικρή, βρίσκεται στην άλλη άκρη της Ευρώπης, μιλά μια γλώσσα που δεν μοιράζεται με άλλο έθνος και πέρασε –στα μέσα της δεκαετίας του 1990 –μια μεγάλη οικονομική κρίση. Εδώ ξεκινούν οι διαφορές: οι πολιτικές δυνάμεις της Φινλανδίας, ύστερα από κάποια χρόνια διαλόγου, συμφώνησαν πως η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας είναι το κλειδί για την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Και συμφώνησαν σε ένα εκπαιδευτικό σχέδιο από το οποίο κανείς πια δεν αποκλίνει. Αποτέλεσμα: Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ο θεσμός τον οποίο οι Φινλανδοί εμπιστεύονται περισσότερο. Βαθμός εμπιστοσύνης 90%, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο θεσμό του κράτους.
Το στόρι με το πετυχημένο φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι γνωστό. Ενα σύνολο κανόνων που προσαρμόζεται στις ανάγκες και στις δεξιότητες του μαθητή, με μεγάλη αυτονομία στον δάσκαλο και στις επιλογές των μαθημάτων. Εκείνο που ίσως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό είναι πως το σύστημα συνεχώς αλλάζει, αφού οι εμπνευστές του δεν αναπαύονται στις δάφνες της επιτυχίας τους. Ο ανώτατος σύμβουλος του υπουργού Παιδείας μού εξηγούσε επί ώρες ότι στη Φινλανδία αντιμετωπίζουν το εκπαιδευτικό τους σύστημα ως κλειδί για την ανάπτυξη της χώρας τους. Αλλάζουν διαρκώς, προσαρμόζονται, καινοτομούν. Ο επόμενος ορίζοντας για τη μεταρρύθμιση της επόμενης τριετίας είναι η μετατροπή του σχολείου σε ένα εργαστήρι όπου οι μαθητές θα μάθουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να επικοινωνούν διαδραστικά, να σκέφτονται και να μαθαίνουν. Εκείνοι θέλουν το σχολείο να δίνει στους μαθητές τα μέσα ώστε να είναι οπλισμένοι με τεχνολογικές δεξιότητες, κοινωνική αντίληψη, επιχειρηματικότητα και ικανότητα προσαρμογής. Εμείς πάλι διανύσαμε μια εβδομάδα στη Βουλή όπου οι πολιτικοί αρχηγοί τσακώνονταν για το ποιος και με ποια κριτήρια θα πρέπει να κρατάει τη σημαία στο δημοτικό. Δίχως ίχνος πολιτικής ομοφωνίας σε στοιχειώδη ζητήματα. Και είδαμε έναν Πρωθυπουργό, που στα 43 του χρόνια οραματίζεται μια παιδεία με ρόλο στους φοιτητοπατέρες, κατάργηση των συμβουλίων διοίκησης κι επιστροφή σε ένα παρελθόν που δεν απαντάει σε καμία από τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.
