Ηταν όμορφες οι εικόνες που έφτασαν από την Κωνσταντινούπολη το περασμένο Σάββατο. Εκατοντάδες γυναίκες να διαδηλώνουν διεκδικώντας το δικαίωμά τους να ντύνονται όπως επιθυμούν φωνάζοντας «δεν θα υπακούσουμε, δεν θα σιωπήσουμε, δεν θα φοβηθούμε, θα νικήσουμε». Το υπόβαθρο, βέβαια, ήταν ζοφερό. Γιατί πίσω από την Τουρκία που αντιστέκεται υπάρχει η Τουρκία που υποφέρει. Αυτό που έκανε τις γυναίκες αυτές να βγουν στους δρόμους ήταν ο αυξανόμενος αριθμός λεκτικών και σωματικών επιθέσεων από άνδρες που δεν δέχονται, στο όνομα της θρησκείας, το θέαμα μιας γυναίκας με σορτς ή οποιαδήποτε άλλη ενδυμασία δεν θεωρούν επαρκώς σεμνή. Μία ακόμη ανεπιθύμητη ενέργεια του εξισλαμισμού της τουρκικής κοινωνίας που προωθεί, όταν δεν την επιβάλλει ανοιχτά, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πολύ σύντομα, οι τούρκοι μαθητές και οι γονείς τους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν άλλη μία επικίνδυνη έκφανσή του: με το τέλος των θερινών διακοπών και την έναρξη της σχολικής περιόδου, τον Σεπτέμβριο, η έννοια της τζιχάντ θα διδάσκεται στα περισσότερα σχολεία της χώρας. Στο νέο πρόγραμμα που συνέλαβε η ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση της Τουρκίας δεν υπάρχει θέση ούτε για τον Δαρβίνο ούτε για τον Ατατούρκ και την αρχή της κοσμικότητας: έχουν αντικατασταθεί από το αποτυχημένο πραξικόπημα του περσινού Ιουλίου καθώς και ενισχυμένα μαθήματα Θρησκευτικών. Μια κοπερνίκεια επανάσταση από το ανάποδο, όπως επισημαίνει η ανταποκρίτρια της «Monde» Μαρί Ζεγκό.

Με απόφαση του τουρκικού υπουργείου Παιδείας, η θεωρία της εξέλιξης εξαφανίζεται από τα σχολικά εγχειρίδια ελλείψει «συνάφειας» και επειδή υπερβαίνει «το επίπεδο κατανόησης των μαθητών», όπως επεσήμανε ο υπουργός Ισμέτ Γιλμάζ, σε μια προσπάθεια να «διορθώσει τις εσφαλμένες εντυπώσεις». Στο πλαίσιο της ίδιας (αποτυχημένης) προσπάθειας, ο Γιλμάζ είπε πως οι μαθητές δεν θα διδάσκονται φυσικά τον ιερό πόλεμο αλλά «την καλή τζιχάντ», αυτή που δοξάζει «την αγάπη για την πατρίδα». «Η τζιχάντ υπάρχει στη θρησκεία μας και είναι χρέος του υπουργείου Παιδείας να φροντίσει ώστε να διδάσκεται αυτή η έννοια με τον κατάλληλο τρόπο» δήλωσε. Κατά τα λοιπά, ο Ατατούρκ χάνει την κυρίαρχη θέση του στα σχολικά εγχειρίδια προς όφελος του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, που θα διδάσκεται εφεξής στους μαθητές.

Σχεδόν 13 μήνες μετά, άλλωστε, η απόπειρα πραξικοπήματος παραμένει κυρίαρχη στο αφήγημα της κυβέρνησης και στην καθημερινότητα της Τουρκίας. Οι Αρχές συνέλαβαν την τελευταία εβδομάδα ακόμη 1.100 ανθρώπους ως υπόπτους για σχέσεις με το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν ή με το PKK. Παράλληλα, άρχισε μια γιγαντιαία δίκη 486 υπόπτων για συμμετοχή στο πραξικόπημα, συμπεριλαμβανομένου και του θεωρούμενου από την Αγκυρα ως εγκεφάλου του, του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ Φετουλάχ Γκιουλέν, που δικάζεται ερήμην. Τα σχολικά βιβλία θα δίνουν προφανώς έμφαση στην ενοχή του μουσουλμάνου ιεροκήρυκα αλλά και στις ευθύνες των «σκοτεινών δυνάμεων», δηλαδή της Δύσης, που δεν κατονομάζεται μεν αλλά ευκόλως εννοείται. Είναι, όπως δήλωσε ο πρόεδρος του Συμβουλίου Παιδείας Αλπασλάν Ντουρμούς, το τέλος της «ευρωκεντρικής προσέγγισης της Ιστορίας».

Στην Τουρκία του Ερντογάν, η αρχή της κοσμικότητας παραμένει συνταγματικά κατοχυρωμένη, αλλά τείνει να γίνει κενό γράμμα. Η ισλαμική μαντίλα επιτρέπεται πλέον από τον στρατό μέχρι τα σχολικά έδρανα, από την ηλικία των 10 χρόνων. Ο αριθμός των θρησκευτικών ή κορανικών σχολείων έχει αυξηθεί σημαντικά. Εδώ και λίγο καιρό, τα περισσότερα σχολικά ιδρύματα υποχρεούνται να εξοπλιστούν με έναν χώρο αφιερωμένο στην προσευχή. Τα μαθήματα των Θρησκευτικών, φορείς μιας και μοναδικής εκδοχής, αυτής του σουνιτικού Ισλάμ, όχι απλά ενισχύθηκαν αλλά επιβάλλονται και στους αλεβίτες μαθητές, προς μεγάλη δυσφορία των γονιών τους. Και πολλοί φοβούνται πως η ανάδυση της «νέας Τουρκίας» του Ερντογάν απλώς θα επιδεινώσει τους ήδη υπάρχοντες διχασμούς στους κόλπους της κοινωνίας –κοσμικοί εναντίον πιστών, αλεβίτες εναντίον σουνιτών, Κούρδοι εναντίον Τούρκων. «Η κυβέρνηση προσπαθεί να μας επιβάλει ένα σκοταδιστικό όραμα, βγαλμένο απευθείας από τον 7ο αιώνα» έλεγε στη Ζεγκό ο «Αντίλ», ένας γιατρός από την Κωνσταντινούπολη, που φρίττει με την ιδέα της εκπαίδευσης που προσφέρεται στον 13χρονο γιο του. «Εγώ αναρωτιέμαι πώς θα μπορέσουν να παραμείνουν τα παιδιά μας συνδεδεμένα με τον κόσμο. Η Τουρκία χρειάζεται περισσότερους μηχανικούς, ερευνητές, επιστήμονες, όχι νέους που μαθαίνουν παπαγαλία το Κοράνι».

«Εξέτασαν το γιο μου στη… ζωή του Μωάμεθ»

Τον Ιούνιο, ο 13χρονος γιος του «Αντίλ», του κωνσταντινουπολίτη γιατρού που μίλησε στη «Monde», εξετάστηκε στη «Ζωή του Μωάμεθ», ένα 10σέλιδο ερωτηματολόγιο πολλαπλών απαντήσεων. Ο μικρός μαθητής πήρε κάτω από τη βάση. Ο «Αντίλ» πήγε να βρει τη διευθύντρια του σχολείου. «Της είπα πως δεν έβαλα τον γιο μου στο δημόσιο σχολείο για αυτό! Αν ήθελα να μάθει απέξω τη ζωή του Προφήτη, θα τον είχα γράψει σε θρησκευτικό σχολείο. Εγώ θέλω να κάνει Μαθηματικά, Φυσική, ξένες γλώσσες. Δεκάρα δεν δίνω για τη ζωή του Προφήτη!». Αλλά οι άσχημες εκπλήξεις είχαν και συνέχεια. Μόλις πρόσφατα, κοντά στο σπίτι του «Αντίλ», στη συνοικία Ουμρανίγε της Κωνσταντινούπολης, δόθηκε σε μια λεωφόρο το όνομα του Αμπντουλάχ Αζάμ, ενός από τους ιδρυτές της Αλ Κάιντα, θεωρητικού της διεθνούς τζιχάντ. Ηταν απόφαση του ισλαμοσυντηρητικού δημάρχου, του Χασάν Τσαν. «Οι δήμαρχοι του AKP δεν ξέρουν πια τι άλλο να κάνουν για να γίνουν αρεστοί στον αρχηγό. Σε λίγο θα δούμε να διδάσκεται στα σχολεία η πρόζα της Αλ Κάιντα» εξανέστη ο «Αντίλ». Η κεμαλική αντιπολίτευση, που ξιφουλκεί εναντίον της εισαγωγής της τζιχάντ στα σχολεία, εξοργίστηκε με αυτή την πρωτοβουλία. Ενας βουλευτής της μάλιστα, ο Σετζγκίν Τανρίκουλου, ζήτησε «να αρχίσει έρευνα για απολογία τρομοκρατικής οργάνωσης». Απάντηση δεν πήρε.