Ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα, στις 6 Αυγούστου του 1945, ήταν η πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων στην Ιστορία. Ακολούθησε η δεύτερη, στο Ναγκασάκι, μερικές μέρες μετά. Οι σύμμαχοι είχαν στείλει τελεσίγραφο στην Ιαπωνία από τη συνδιάσκεψη του Πότσνταμ, τον Ιούλιο του 1945. Να παραδοθεί άνευ όρων ή να έλθει αντιμέτωπη με άμεση και ολοσχερή καταστροφή. Η άρνηση της Ιαπωνίας να συνθηκολογήσει, σε συνδυασμό με τις τεράστιες απώλειες των Αμερικανών στο μέτωπο του Ειρηνικού, έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του πυρηνικού χτυπήματος. Οδηγούσε σε επίσπευση του τέλους των εχθροπραξιών με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. 72 χρόνια μετά, η απόφαση χρήσης πυρηνικών όπλων κατά της Ιαπωνίας εξακολουθεί να διχάζει για το κατά πόσο ήταν στρατιωτικά αναπόφευκτη και ηθικά επιτρεπτή.

Αρκετοί ιστορικοί, ακόμη και στις ΗΠΑ, ισχυρίζονται ότι, πέραν της συνθηκολόγησης της Ιαπωνίας, ο απώτερος στόχος ήταν ο εκφοβισμός της Σοβιετικής Ενωσης στον ηγεμονικό ανταγωνισμό που άρχιζε μετά τον πόλεμο και θα οδηγούσε στον Ψυχρό Πόλεμο. Η εποχή της ατομικής διπλωματίας είχε αρχίσει.

Η ατομική βόμβα ήταν το αποτέλεσμα της αέναης προσπάθειας των κρατών να λύσουν το πρόβλημα της ασφάλειας σε ένα άναρχο διεθνές σύστημα. Η ατομική βόμβα ήταν το απόλυτο όπλο που εξασφάλιζε το στρατηγικό πλεονέκτημα καθιστώντας τη χρήση βίας απαρχαιωμένη. Η απειλή πυρηνικού χτυπήματος μετέβαλλε τη στρατηγική του πολέμου σε τέχνη εξαναγκασμού, εκφοβισμού και αποτροπής. Η πυρηνική υπεροχή των Αμερικανών, τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, μεταφράστηκε στο δόγμα Ντάλες για μαζικά αντίποινα (massive retaliation) εάν η Αμερική και οι σύμμαχοί της δέχονταν επίθεση. Μετά το 1957, την εκτόξευση του Σπούτνικ και τη δυνατότητα των Σοβιετικών να πλήξουν αμερικανικό έδαφος με διηπειρωτικούς πυραύλους, επικράτησε η ισορροπία του τρόμου. Ο πυρηνικός πόλεμος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων κατέστη αμοιβαία καταστροφικός και άρα πρακτικά αδιανόητος. Η κούρσα των εξοπλισμών ανάμεσα στις δυο υπερδυνάμεις γιγάντωσε το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, αλλά δεν διατάραξε την ισορροπία.

Η ισορροπία του τρόμου έλυσε το πρόβλημα της κάθετης διασποράς των πυρηνικών όπλων. Το νέο πρόβλημα ήταν η οριζόντια διασπορά των πυρηνικών όπλων. Η ανάγκη δηλαδή των κρατών να στηρίξουν την επιβίωσή τους στις δικές τους πυρηνικές δυνατότητες. Αυτή η οριζόντια διάδοση έκανε το ζήτημα της αποτροπής περίπλοκο.

Ακόμη χειρότερα, η κατοχή πυρηνικών όπλων από απρόβλεπτους περιφερειακούς ηγεμόνες, όπως ο Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας, και η πιθανότητα τρομοκρατικών ομάδων να αποκτήσουν κάποιου είδους πυρηνικό όπλο πολλαπλασιάζουν την ανασφάλεια. Γιατί αντιστρατεύονται το αξίωμα του ορθολογισμού, πάνω στο οποίο εδράζεται η αποτροπή.

Εβδομήντα δύο χρόνια μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η ανθρωπότητα δεν έχει απαλλαγεί από τον εφιάλτη του πυρηνικού πολέμου.

Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και πρώην υπουργός

Τελευταία Νέα