Συγκρινόμενοι με άλλα ζώα της ξηράς, οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα καλοί στο τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων. Η όρθια στάση μας και η ικανότητά μας να αποβάλλουμε θερμότητα με τον ιδρώτα είναι αυτά που μας επιτρέπουν να μπορούμε να τρέχουμε μαραθωνίους. Λίγοι άλλοι εκπρόσωποι του ζωικού βασιλείου μπορούν να τρέξουν τέτοιες αποστάσεις, ειδικά σε ταχύτητες τις οποίες πιάνουν οι ελίτ μαραθωνοδρόμοι. Ωστόσο, «ανταγωνιστές» υπάρχουν, η φύση είναι γεμάτη. Ορίστε οι κορυφαίοι μαραθωνοδρόμοι των ειδών της ξηράς, από τους πιο αργούς στους πιο γρήγορους.
Αλογο
Μέγιστη ταχύτητα: 87 χλμ./ώρα
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 17 χλμ./ώρα
Εκτιμώμενος χρόνος Μαραθωνίου: 2 ώρες και 30 λεπτά
Χάρη στην επιλεκτική αναπαραγωγή, τα άλογα του ιπποδρόμου έχουν αποκτήσει έναν ενσωματωμένο βιολογικό μηχανισμό για αποτελεσματικότερη κυκλοφορία του αίματος, παρόμοια με αυτή που πετυχαίνουν κάποιοι αθλητές κάνοντας χρήση αναβολικών. Ενας γνωστός τρόπος ντόπινγκ στους αθλητές είναι η μετάγγιση αίματος πριν από έναν αγώνα για να επιτευχθεί αυξημένη αερόβια ικανότητα. Ωστόσο, ο οργανισμός του αλόγου απελευθερώνει φυσικά ερυθρά αιμοσφαίρια αμέσως μετά την έναρξη την καλπασμού. Εδώ και 37 χρόνια, η ουαλική πόλη Λανόρτιντ Ουέλς διοργανώνει έναν αγώνα 35 χλμ. ανθρώπων εναντίον αλόγων (www.green-events.co.uk). Οι άνθρωποι έχουν κερδίσει την κούρσα δύο φορές, αλλά οι κορυφαίοι δρομείς συνήθως τελειώνουν μόνο 10 λεπτά μετά τα ζώα. Ναι μεν τα άλογα υπερισχύουν με την αποτελεσματικότητα της διοχέτευσης του οξυγόνου στο αίμα, οι άνθρωποι ωστόσο τα καταφέρνουν καλύτερα στη ρύθμιση της θερμοκρασίας. Στην αρχή της κούρσας τα άλογα έχουν προβάδισμα περίπου 30 λεπτών, αλλά προς το τέλος προπορεύονται μόλις λίγα λεπτά. Κατά τη διάρκεια του αγώνα, οι άνθρωποι είναι πιο αποτελεσματικοί στην αποβολή της θερμότητας –για να μην αναφέρουμε ότι δεν τρέχουν με αναβάτη στην πλάτη τους. Σε μια ζεστή μέρα, οι άνθρωποι μπορούν να κερδίσουν εύκολα.
Ανθρωπος
Μέγιστη ταχύτητα: 44 χλμ./ώρα (Γιουσέιν Μπολτ, παγκόσμιο ρεκόρ στα 100 μ.)
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 21 χλμ./ώρα (Ελιουντ Κιπτσόγκε, Nike Sub 2 Project)
Καλύτερος χρόνος σε μαραθώνια απόσταση: 2:00:25 (Ελιουντ Κιπτσόγκε, Nike Sub 2 Project)
Είμαστε γεννημένοι για να τρέχουμε; Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι πράγματι οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί ως δρομείς μεγάλων αποστάσεων ώστε να κυνηγούν αποτελεσματικά, να ξεφεύγουν από τους εχθρούς τους και να μεταναστεύουν. Και ενώ ακόμη ορισμένοι διαφωνούν για τον ρόλο που έπαιξε το τρέξιμο στην εξέλιξή μας, σίγουρα είμαστε ανάμεσα στους κορυφαίους της λίστας του ζωικού βασιλείου με τους ταχύτερους σε μαραθώνιες αποστάσεις. Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων ψύξης μας, η ικανότητά μας να ιδρώνουμε και η όρθια στάση που ελαχιστοποιεί την έκθεση στον ήλιο και η μεγιστοποιεί τη χωρητικότητα των πνευμόνων μας είναι μερικοί από τους κύριους λόγους για τους οποίους είμαστε ικανοί δρομείς μεγάλων αποστάσεων. Η μεγάλη διαφορά μας από τα ζώα; Δεν έχουμε έμφυτη αντοχή. Γι’ αυτό χρειάζεται να προπονηθούμε. Σε σύγκριση επίσης με άλλους εκπροσώπους του βασιλείου, ξοδεύουμε περισσότερη ενέργεια τρέχοντας ανάλογα με το μέγεθός μας. Αλλά σε αντίθεση με τα άγρια ζώα, μπορούμε να κινητοποιήσουμε τον εαυτό μας για να τρέξουμε, ενώ μέσω της προπόνησης μπορούμε να αυξήσουμε το αερόβιο πεδίο μας –το πόση αερόβια δραστηριότητα μπορεί κανείς να επιτύχει. Οι άνθρωποι παρότι είναι καλοί στη ρύθμιση της θερμοκρασίας τους, έχουν περισσότερη θερμότητα να απορρίψουν επειδή η «οικονομία» τους είναι φτωχή, λέει στην ιστοσελίδα www.popularmechanics.com ο Πίτερ Γουέιεντ, καθηγητής φυσιολογίας και εμβιομηχανικής από το Πανεπιστήμιο SMU του Ντάλας. Ωστόσο η σκληρή προπόνηση και η ικανότητα να ιδρώνουμε μπορούν να αντισταθμίσουν αυτή την έλλειψη.
Ελκηθρόσκυλο
Μέγιστη ταχύτητα: Συλλογικά, τραβούν ένα έλκηθρο με 40 χλμ./ώρα
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 24 χλμ./ώρα
Εκτιμώμενος χρόνος Μαραθωνίου: 1 ώρα και 19 λεπτά
Κάθε χρόνο, κατά τη διάρκεια του αγώνα Αϊντίταροντ στην Αλάσκα (www.iditarod.com), ομάδες 12 ελκηθρόσκυλων (που μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές ράτσες σκύλων όπως μάλαμουτ, σαμογέντ, χάσκι, σινούκ, γκρέιστερ κ.ά.) διανύουν περισσότερα από 1.600 χλμ. μέσα σε 15 ημέρες. Τα ζώα που εργάζονται μαζί τραβούν το έλκηθρο με ταχύτητες περίπου 24 χλμ. για έως και έξι ώρες τη φορά. Αν τρέξουν έναν Μαραθώνιο τα χάσκι της Αλάσκας θα περάσουν τη γραμμή τερματισμού σε λιγότερο από μιάμιση ώρα. Σε σύγκριση με τα ταχύτατα γκρέιχαουντ, που μπορούν να φτάσουν σε ταχύτητες άνω των 70 χλμ./ώρα, τα χάσκι εκπαιδεύονται για αποστάσεις και πρέπει να τρώνε 10.000 θερμίδες την ημέρα κατά τη διάρκεια των αγώνων για να έχουν ενέργεια.
Καμήλα
Μέγιστη ταχύτητα: 64 χλμ./ώρα
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 40 χλμ./ώρα
Εκτιμώμενος χρόνος Μαραθωνίου: 1 ώρα και 2 λεπτά
Στο τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων είναι σημαντικό να παραμένει κανείς ενυδατωμένος. Συνήθως στον Αυθεντικό Μαραθώνιο της Αθήνας κάνει «αφρικανική» ζέστη, αλλά στις πραγματικές ερήμους δεν υπάρχουν ούτε σταθμοί ανεφοδιασμού ούτε νεράκι και ισοτονικά! Γι’ αυτό οι καμήλες εξελίχθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποθηκεύουν το λίπος που χρειάζονται για την ενυδάτωσή τους στις καμπούρες τους. Επιπλέον, μπορούν να ρίχνουν τη θερμοκρασία του σώματός τους το πρωί, γεγονός που παρατείνει την ικανότητά τους να τρέχουν –με ταχύτητα 40 χλμ./ώρα μοιάζουν να σπριντάρουν σύμφωνα με τα ανθρώπινα δεδομένα –κάτω μάλιστα από τον καυτό ήλιο.
Αντιλοκάπρα
Μέγιστη ταχύτητα: 88 χλμ./ώρα
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 48 χλμ./ώρα
Εκτιμώμενος χρόνος Μαραθωνίου: 45 λεπτά
Η ταχύτητα και η αντοχή δεν πάνε πάντοτε μαζί. Παράδειγμα, το γρηγορότερο θηλαστικό του πλανήτη, ο γατόπαρδος (αλλιώς και τσιτάχ –όσοι είναι γύρω στα 40 θα θυμούνται την Τσιτάρα από το δημοφιλές καρτούν «Θάντερκατς»). Το αιλουροειδές μπορεί να διατηρήσει τη μέγιστη ταχύτητά του των 112 χλμ./ώρα μόνο για 600 μέτρα. Η αντιλοκάπρα, από την άλλη, ένα μηρυκαστικό της Αμερικής που θυμίζει αντιλόπη και κατσίκα, μπορεί να πιάσει σχεδόν τα 100 χλμ./ώρα και να διατηρήσει αυτή την ταχύτητα για πολλά χιλιόμετρα. «Αν ένας γατόπαρδος και μια αντιλοκάπρα έτρεχαν πλάι πλάι σε απόσταση μεγαλύτερη από μισό χιλιόμετρο, η αντιλοκάπρα θα κέρδιζε ασυζητητί» λέει ο Κάρμι Πένι, διευθυντής στο Ζωολογικό Κήπο του Σαν Ντιέγκο. Τα τσιτάχ έχουν εύκαμπτες σπονδυλικές στήλες που επιτρέπουν στα πόδια τους να κάνουν μεγαλύτερα ανοίγματα και να σπρώχνουν το κορμί τους προς τα εμπρός. Οι αντιλοκάπρες ωστόσο έχουν λεπτά και μακριά άκρα που τους επιτρέπουν να τρέχουν τόσο γρήγορα όσο και οικονομικά. Αυτά τα πόδια, σε συνδυασμό με τεράστια αερόβια ικανότητα επιτρέπουν στις αντιλόπες να ξεφεύγουν από τους περισσότερους θηρευτές τους. Οταν διανύουν μεγάλες αποστάσεις, οι αντιλοκάπρες μπορούν να διατηρήσουν ταχύτητες 50 χλμ./ώρα για περίπου 60 λεπτά.
Στρουθοκάμηλος
Μέγιστη ταχύτητα: 80 χλμ./ώρα
Μέση ταχύτητα σε αποστάσεις άνω των 32 χλμ.: 48 χλμ./ώρα
Εκτιμώμενος χρόνος Μαραθωνίου: 45 λεπτά
Τα μακριά πόδια των στρουθοκαμήλων αποτελούνται κυρίως από τένοντες, οι οποίοι τους επιτρέπουν να διατηρούν υψηλές ταχύτητες για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. «Κάθε φορά που ένα πόδι προσγειώνεται, ο τένοντάς του τεντώνεται και επανέρχεται πίσω για να σηκώσει πάλι το πόδι στον αέρα» λέει ο Πίτερ Γουέιεντ. Με αυτό τον τρόπο, μόλις το πουλί αρχίσει να τρέχει τα πόδια του τινάζονται σαν ελατήρια και έτσι φεύγει μπροστά με ορμή. Ο πραγματικός μυς του κάθε ποδιού βρίσκεται κοντά στον κορμό του πουλιού, γεγονός που κάνει τα πόδια ελαφρύτερα. Μια στρουθοκάμηλος θα ολοκλήρωνε έναν Μαραθώνιο σε περίπου 45 λεπτά.