Το πρώτο πράγμα που προτείνουν στους πολιτικούς οι σύμβουλοί τους στη διάρκεια της διαχείρισης μιας κρίσης είναι να δίνουν το «παρών» επιτόπου. Τα δυο πρόσωπα που θέλησαν να ενσαρκώσουν την αντίδραση του συριζαϊκού κρατικού μηχανισμού στις πυρκαγιές αυτού του Αυγούστου ήταν η Ρένα Δούρου και ο Νίκος Τόσκας. Παρά όμως τις εργατοώρες που έχει ξοδέψει η παρούσα κυβέρνηση στη συγγραφή non paper για τη μιντιακή διαχείριση των πραγμάτων, περιφερειάρχης και αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη υπέπεσαν σε επικοινωνιακά σφάλματα. Η πρώτη προσπάθησε να απαντήσει στις κατηγορίες περί εξαφάνισής της από το πύρινο μέτωπο Καλάμου, Βαρνάβα και Καπανδριτίου εμφανιζόμενη στην Πεντέλη. Ο δεύτερος από το επιχειρησιακό κέντρο της Πυροσβεστικής δοκίμασε να δημιουργήσει ένα αφήγημα με τα λάθος συστατικά. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, βέβαια, τα εν λόγω επικοινωνιακά τους σφάλματα ίσως αποκαλύπτουν πολλά για τον τρόπο που πολιτεύονται αμφότεροι και το κόμμα τους. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς την απουσία του επικεφαλής της κυβέρνησης από το κάδρο.

Αλέξης Τσίπρας
Κάποτε, στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν, τα πολιτικά πρότυπα του σημερινού Πρωθυπουργού φορούσαν τζάκετ με 30 βαθμούς Κελσίου και κατέφθαναν στα κέντρα επιχειρήσεων για να επιβλέψουν τη μάχη με τις φλόγες. Ο Αλέξης Τσίπρας, ωστόσο, περιορίστηκε σε τρία τιτιβίσματα, στις 13 Αυγούστου, με τα οποία ενημέρωνε το πανελλήνιο πως έλαβε «γνώση από τον αρμόδιο υπουργό κ. Τόσκα για τις εξελίξεις στα πύρινα μέτωπα». Κι σε ένα ακόμη, δυο μέρες αργότερα, με το οποίο εξέφραζε την ευγνωμοσύνη του στους πυροσβέστες. Η εμφάνιση του hashtag #εξαφανισμένος_πρωθυπουργός στο twitter ήταν αναμενόμενη συνέπεια.

Οταν πια αποφάσισε να «πετάξει με ελικόπτερο πάνω από τις περιοχές της Ανατολικής Αττικής που επλήγησαν από την πυρκαγιά», να «επισκεφθεί πυροσβέστες στο πεδίο των επιχειρήσεων» και να συγκαλέσει σύσκεψη στο Μαξίμου, είχαν περάσει τρεις μέρες και δεν υπήρχε ούτε ένα ενεργό μέτωπο. Με δυο λόγια, το στυλ της νεοκαραμανλικής περιόδου –που τόσο θαυμάζουν στο κόμμα του –πήγε στην άκρη του. Κι όταν αποφάσισε να μιλήσει δημοσίως, εκτίμησε πως κάηκαν 15.000 στρέμματα, ενώ το 2009 η φωτιά στο Γραμματικό είχε κάψει 150.000. Επειδή ακόμη και στην αντιμετώπιση μιας φυσικής καταστροφής έχει εφαρμογή το συριζαϊκό δόγμα «γιατί, οι προηγούμενοι ήταν καλύτεροι;». Οσο για τη διάψευση της παραπάνω πρωθυπουργικής εκτίμησης από εκείνη του Αστεροσκοπείου Αθηνών που έκανε λόγο για 26.900 καμένα στρέμματα; Για να το πούμε στη γλώσσα του ΣΥΡΙΖΑ, το σύστημα FireHub που παρακολουθεί δορυφορικά τις πυρκαγιές είναι «τεχνοφασισμός».

Ρένα Δούρου

Βρέθηκε, είπε, σε «ένα πικρά ιστορικό μέρος, την περιβόητη Πύριζα» στο Πεντελικό Ορος για λόγους συμβολικούς. Για να δείξει πως εκείνη λειτουργεί «με όρους πρόληψης και όχι καταστολής». Παρότι όταν η περιφερειάρχης Αττικής βγήκε στην κρατική τηλεόραση για να μιλήσει για την πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική, εκείνη έκαιγε ήδη μια ολόκληρη μέρα. Κι όταν εμφανίστηκε «επιτόπου», ο τόπος ήταν άλλος. Αλλά, από μια άποψη, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μια σοφή επικοινωνιακά επιλογή αυτή. Εμφανίζεσαι ως επιχειρησιακά ετοιμοπόλεμη μέσα στα καμένα με λευκή πουκαμίσα, μακιγιάζ σε γήινες αποχρώσεις και κάτι σαν ατημέλητο σινιόν;

Η αντίδρασή της στη συγκεκριμένη περίπτωση συνοψίζει την πολιτική της παρουσία στα χρόνια της πρώτης φοράς Αριστερά. Αν έχει διακριθεί σε κάτι, είναι στην προσπάθειά της να αυτοπροστατευτεί από τη φθορά που προκαλεί στο κόμμα της η εξουσία. Κυρίως διά της σιωπής της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το πετυχαίνει πάντα, όπως απέδειξαν οι χειρισμοί της τις ημέρες που πέρασαν.
Σε παραδοσιακά και σόσιαλ μίντια σχολίαζαν την απουσία της από την πρώτη γραμμή, ενώ οι στάχτες έφθαναν μέχρι τα βόρεια προάστια της πρωτεύουσας. Κακώς. Εκείνη στις έξι η ώρα το πρωί του Δεκαπενταύγουστου τηλεφώνησε στον Ηλία Ψινάκη για να τον επιστρατεύσει. Κι εκείνος, σύμφωνα πάντα με την τηλεοπτική του διήγηση, μόλις το άκουσε πήρε ένα ελικόπτερο, τσακίστηκε και ήρθε. Τι κι αν ο Δήμος Μαραθώνα δεν κινδύνευε; Ούτε η Πεντέλη κινδύνευε, το επισήμανε μόνη της η Δούρου στην «απευθείας» σύνδεσή της στην ΕΡΤ, το απόγευμα της Δευτέρας. Το φόντο, όμως, αλλά και το ταμπλό βιβάν μάλλον θεώρησε ότι εξυπηρετούσαν τον σκοπό της. Η μικρή πρωθυπουργός της Αττικής, πλαισιωμένη από τον αντιπεριφερειάρχη Γιώργο Καραμέρο και τον δήμαρχο Πεντέλης, πλασαρίστηκε «με τα μανίκια σηκωμένα» νουθετώντας, παράλληλα, την αντιπολίτευση που εξέδιδε ανακοινώσεις τύπου «η κ. Δούρου αναζητείται».
«Σταματήστε τα δελτία Τύπου, σταματήστε τα τιτιβίσματα, σταματήστε τα ποσταρίσματα. Σεβαστείτε τους συμπολίτες μας που έχασαν βιος δεκαετιών. Σεβαστείτε τους πυροσβέστες που είναι άυπνοι» είπε κάνοντας τις απαραίτητες παύσεις για μικρούς λυγμούς. Και συνέχισε: «Οταν επιχειρούμε, σιωπούμε. Δελτία Τύπου από ξαπλώστρες σε νησιά, τιτιβίσματα από κλιματιζόμενα κομματικά γραφεία εάν κάποιος δεν μπορεί να τα διαβάσει κοιτώντας στα μάτια τους άνδρες της Πυροσβεστικής και τους συμπολίτες που έχουν χάσει αυτή τη στιγμή το σπίτι να μην τα γράφει».
Οταν επιχειρεί, λοιπόν, η Δούρου οφείλουν να σιωπούν οι πολιτικοί της αντίπαλοι. Οπως όταν πανηγύριζε την εκλογή της, τον Μάιο του 2014, που οι σύντροφοί της υποχρεούνταν –όπως τους πρόσταξε μπροστά στις κάμερες –να κάνουν «ένα βήμα πίσω όλοι». Είχε φανεί από εκείνο το βράδυ, του επινίκιου ζεϊμπέκικου, ποιο θα είναι το ύφος της εξουσίας.

Η κριτική δυσχεραίνει το έργο της, είναι το επιχείρημά της. Ισως. Το βέβαιο είναι πως ο τρόπος με τον οποίο διάλεξε να απαντήσει στις επικρίσεις δεν βοήθησε ιδιαίτερα το προφίλ, της αφοσιωμένης stateswoman, που η ίδια επιθυμεί να φιλοτεχνήσει για τον εαυτό της. Οχι μόνο γιατί η φωτιά έκαιγε περιοχές σε απόσταση περίπου σαράντα λεπτών με το αυτοκίνητο από την Πεντέλη, από όπου βγήκε σε «απευθείας σύνδεση». Αλλά κι επειδή, σημειολογικά μιλώντας, είναι προφανώς λάθος πριν από μια τέτοια τηλεοπτική εμφάνιση να αδειάζεις το κουτί της τερακότας –της πούδρας που οι γυναίκες βάζουν το καλοκαίρι για να φαίνονται ηλιοκαμένες. Πόσω μάλλον αν σκεφθεί κανείς πως στα ιταλικά terra cotta σημαίνει ψημένη γη, άρα λίγο καμένη γη.

Νίκος Τόσκας

Αν ήθελε κάποιος να περιγράψει με μια εικόνα την αντίδραση της κυβέρνησης στα πύρινα μέτωπα σε όλη τη χώρα, θα επέλεγε το φωτογραφικό στιγμιότυπο από τη σύσκεψη, στο επιχειρησιακό κέντρο της Πυροσβεστικής, των υπουργών Εσωτερικών και Προστασίας του Πολίτη με την ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος, της Αστυνομίας και τον γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας. Τραβηγμένο για να αποτυπώσει την ετοιμότητα των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δεν έφερε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Αιτία; Το ηλιοκαμένο πρόσωπο του Πάνου Σκουρλέτη προκάλεσε τους αντίθετους συνειρμούς. Το ίδιο κι εκείνο του εμφανώς λιγότερο μαυρισμένου Νίκου Τόσκα.

Από εκείνη την ίδια σύσκεψη, λίγη ώρα αργότερα, θα γινόταν από κυβερνητικά χείλη και η πρώτη επίσημη απόπειρα απόδοσης ευθυνών: ο Τόσκας θα δήλωνε «εμείς προβληματιζόμαστε και για εμπρησμούς που σίγουρα έγιναν». Είχαν προηγηθεί διαρροές από το υπουργείο του στο ΑΠΕ, σύμφωνα με τις οποίες «παράγοντες» έβλεπαν «σχέδιο εμπρησμών σε όλη την χώρα, ενόψει του τριημέρου». Το σχέδιο εμπρησμών επιβεβαιωνόταν, σύμφωνα πάντα με τους ίδιους «παράγοντες», από το γεγονός ότι οι πυρκαγιές εκδηλώνονταν σε περιοχές στις οποίες ο χάρτης πρόληψης κινδύνου, που εκδίδει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, δίνει πολύ υψηλό κίνδυνο. Σατανικό ομολογουμένως, να εκδηλώνονται πυρκαγιές στις περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο να πιάσουν φωτιά.

Το τοσκικό αφήγημα υιοθέτησε και ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής. Μάλιστα το εξέλιξε αναδεικνύοντας τα βαθύτερα αίτιά του. Σε συνέντευξη ενημέρωσε το πανελλήνιο πως βλέπει «οργανωμένο σχέδιο για να υπάρξει μια κοινωνικά έκρυθμη κατάσταση στη χώρα». Τι κι αν η εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής διέψευσε την κυβερνητική γραμμή, όταν κλήθηκε να σχολιάσει τα περί σχεδίου εμπρησμών; «Οχι, δεν μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο. Τα αίτια διερευνώνται και θα έχουμε τα αποτελέσματα από τους υπαλλήλους στο τέλος των πυρκαγιών» ήταν η απάντησή της στη σχετική ερώτηση της ΕΡΤ.

Για να είμαστε δίκαιοι, οι συριζαίοι δεν ήταν οι πρώτοι που μετονόμασαν την ολιγωρία τους σε «σκοτεινές δυνάμεις». Στελέχη της κυβέρνησης Καραμανλή το 2007 άφηναν να διαρρέουν θεωρίες περί «συντονισμένου σχεδίου επίθεσης κατά της χώρας». Κι ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός μιλούσε για τον «στρατηγό άνεμο». Θα ήταν, πάντως, μάλλον άδικο να αποδώσει κανείς την έμπνευση περί συνωμοσίας αποκλειστικά στον Τόσκα. Εξάλλου, όποιος διαβάζει τα κυβερνητικά non paper έχει παρατηρήσει ένα μοτίβο: οτιδήποτε δεν συμφωνεί με το δικό τους σχέδιο για τη χώρα αντιμετωπίζεται ως απόπειρα ανατροπής τους. Ή όπως το θέτει και το γνωστό τσιτάτο, στη διακυβέρνηση Τσίπρα δεν αφήνουν την αλήθεια να τους χαλάσει μια καλή ιστορία.