Ποια είναι η πραγματική Αμερική;

Πίσω στο 2008, τότε που η Σάρα Πέιλιν συνήθιζε να μιλάει για την «πραγματική Αμερική». Η Πέιλιν, υπενθυμίζει ο Πολ Κρούγκμαν στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», αναφερόταν στους λευκούς κατοίκους των μικρών πόλεων –αυτοί υποτίθεται ότι ενσάρκωναν την ουσία του αμερικανικού έθνους. Οι δηλώσεις εκείνες είχαν γίνει στόχος οξύτατων επικρίσεων. Και δικαίως. Οχι μόνο επειδή η πραγματική Αμερική είναι ένας πολυφυλετικός, πολυπολιτισμικός τόπος μητροπολιτικών περιοχών όσο και μικρών πόλεων. Αλλά κι επειδή η Αμερική έχει οικοδομηθεί γύρω από μια ιδέα: ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και πρέπει να χαίρουν των βασικών δικαιωμάτων. Χωρίς αυτήν την ιδέα, λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος, δεν έχεις παρά μια κολοσσιαία εκδοχή ενός ασήμαντου αυταρχικού καθεστώτος.

Μήπως η Αμερική γίνεται ακριβώς αυτό; Οσο κι αν κάποτε φαινόταν αδιανόητο, σήμερα φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα. Από την άρνηση του Ντόναλντ Τραμπ να καταδικάσει τους οπαδούς της λευκής υπεροχής στο Σάρλοτσβιλ αποδεικνύεται τουλάχιστον ένα γεγονός: ότι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι πραγματικός Αμερικανός. Γιατί οι πραγματικοί Αμερικανοί γνωρίζουν ότι η χώρα τους οικοδομήθηκε γύρω από αξίες στις οποίες ασφαλώς δεν περιλαμβάνονται τα συνθήματα των νεοναζί για «αίμα και έδαφος». Ο Τραμπ όμως είναι ο Αμερικανός που ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα διερωτώμενος για τον τόπο γέννησης του Μπαράκ Ομπάμα. Επιστράτευσε, με άλλα λόγια, ένα επιχείρημα του είδους «αίμα και έδαφος». Αγνοώντας ότι η εξωστρέφεια και η ενσωμάτωση ήταν βασικά χαρακτηριστικά της αμερικανικής ταυτότητας.

Ο Πολ Κρούγκμαν επιμένει: οι πραγματικοί Αμερικανοί γνωρίζουν ότι η Αμερική γεννήθηκε από μια εξέγερση εναντίον της τυραννίας. Και διακατέχονται από μια φυσική αποστροφή απέναντι στους απανταχού τυράννους, ενώ συγχρόνως αισθάνονται κοντά στα δημοκρατικά καθεστώτα. Αλλά να που ο πρόεδρός τους δε κρύβει τη συμπάθεια που τρέφει προς αυταρχικούς ηγέτες –κι όχι μόνο τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά και τον τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν ή τον δολοφονικό ηγέτη των Φιλιππίνων Ροντρίγκο Ντουτέρτε. Ποιος μπορεί να ξεχάσει ότι όταν ο Τραμπ επισκέφθηκε τη Σαουδική Αραβία, ο υπουργός Εμπορίου εξέφρασε την ικανοποίησή του για την απουσία αντικυβερνητικών διαδηλώσεων;

Ακόμη και εάν είναι κάπως ειδυλλιακή η περιγραφή του «πραγματικού Αμερικανού» από τον Πολ Κρούγκμαν ή εάν αφορά μόνο ένα τμήμα της Αμερικής, το ερώτημα παραμένει: υπάρχει ένα λιγότερο ή περισσότερο ορατό νήμα που συνδέει τον πρόεδρο των ΗΠΑ με την κουλτούρα της λευκής υπεροχής; Μια απάντηση επιχειρεί να δώσει από τους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο συντηρητικός αρθρογράφος Ντέιβιντ Μπρουκς. Αυτή, σημειώνει, είναι μια εποχή αβεβαιότητας ή μάλλον πραγματικής ανησυχίας. Η Αμερική αλλάζει, πολλοί Αμερικανοί έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς. Η ανησυχία δεν αφορά κάτι ειδικά, είναι ένας αόριστος φόβος για τα πάντα, ένας φρικτός φόβος για το μέλλον. Και ποιος δεν θα ήθελε να απαλλαγεί από αυτό το πολύ δυσάρεστο συναίσθημα;

Ο Ντόναλντ Τραμπ πούλησε σαν απατεώνας μια εξήγηση για να ανακουφίσει αυτό το συναίσθημα –μια εξήγηση απλή, ωμή, αναντίρρητη και εντέλει λάθος. Για όλα, είπε στους ανήσυχους Αμερικανούς, μπορούμε να κατηγορήσουμε τους ξένους και τις ηλίθιες ελίτ. Τα προβλήματα είναι απλά και οι απαντήσεις εύκολες. «Η πραγματική σχέση ανάμεσα στην κυβέρνηση Τραμπ και εκείνους τους αξιοθρήνητους παλαβούς του Σάρλοτσβιλ δεν είναι μόνο ο φανατισμός αλλά και η συνωμοσιολογία» γράφει ο Μπρουκς. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι στον Λευκό Οίκο κυκλοφορούσαν ψευτοδιανοούμενοι σαν τον Στιβ Μπάνον, ο οποίος πιστεύει ότι ο κόσμος ελέγχεται από κάποιο «βαθύ κράτος». Ο προσφάτως απολυθείς Ριτς Χίγκινς πιστεύει σε μια παγκόσμια συνωμοσία στην οποία εμπλέκονται οι φιλελεύθεροι, η Μουσουλμανική Αδελφότητα, τα Ηνωμένα Εθνη και οι απανταχού μαρξιστές.

Από αυτό το σημείο ώς εκείνους τους δυστυχείς του Σάρλοτσβιλ η απόσταση είναι μικρή. Αυτοί της Alt Right πιστεύουν ότι οι «οικουμενιστές», δηλαδή οι θιασώτες της παγκοσμιοποίησης, ελέγχουν μυστικά την κοινωνία, οι νεοναζί πηγαίνουν στην αυθεντική εκδοχή πιστεύοντας ότι εκείνοι που κινούν τα νήματα είναι οι εβραίοι τραπεζίτες. Ο κόσμος παύει να είναι σύνθετος εάν τον δεις σαν μια σύγκρουση ανάμεσα στους λευκούς και τους μαύρους, τους στρέιτ και τους γκέι. Οι νεοναζί δεν είναι οι πρώτοι που ανακάλυψαν ότι ο πόλεμος είναι μια δύναμη που μπορεί να δώσει νόημα σε μιαν άδεια ζωή.

Ο Κρούγκμαν διακρίνει στον Τραμπ την ενσάρκωση του αντιαμερικανισμού –έναν γνήσιο εχθρό του αμερικανικού πνεύματος. Η λύση για τον Μπρουκς βρίσκεται στη μετριοπάθεια. Και στο μεταξύ η Αμερική (σε όλες της τις εκδοχές) φλέγεται.