Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση που εκδηλώθηκε πριν από δέκα χρόνια έδειξε ότι η μακροπρόθεσμη επιβίωση μιας διεθνούς τάξης που κυριαρχείται από τη Δύση και στηρίζεται σε κανόνες δεν είναι αναπόφευκτη. Πολλοί ισχυρίζονται ότι αν και όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες χάσουν την ηγεμονική τους θέση σε αυτό το σύστημα, η χώρα που θα ηγείται του πλανήτη θα είναι η Κίνα. Πώς θα είναι όμως μια τέτοια διεθνής τάξη;

Τα γεγονότα αυτού του καλοκαιριού δίνουν μια απάντηση. Τον Ιούνιο, μια θυγατρική της ισπανικής πετρελαϊκής Repsol αναγκάστηκε να σταματήσει τις γεωτρήσεις στην αποκλειστική οικονομική ζώνη του Βιετνάμ ύστερα από διαμαρτυρία της Κίνας. Τον Ιούλιο ο κινέζος νομπελίστας Ειρήνης Λιου Σιαομπό διαγνώστηκε με καρκίνο του ήπατος στο τελευταίο στάδιο και λίγο μετά πέθανε καθώς δεν του δόθηκε άδεια να φύγει για θεραπεία στο εξωτερικό. Αντί να καταδικάσει αυτή την απόφαση, η διεθνής κοινότητα –και ιδιαίτερα η Ευρώπη –αντέδρασε χλιαρά.

Με μια πρώτη ματιά, η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί λογική, ιδιαίτερα για μια Ευρώπη που προσπαθεί ακόμη να βρει τον βηματισμό της μετά την πολυετή οικονομική κρίση. Η Κίνα είναι ο δεύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ μετά τις ΗΠΑ και η βασική πηγή άμεσων επενδύσεων στην ήπειρο με 35 δισ. ευρώ το 2016.

Αυτός ο φαινομενικός πραγματισμός, όμως, έχει σοβαρά προβλήματα. Ισως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, η Ευρώπη –όχι μόνο η ΕΕ, αλλά όλη η ήπειρος –έχει συμφέρον στη συνέχιση μιας διεθνούς τάξης που στηρίζεται περισσότερο στη συνεργασία απ’ ό,τι στον ανταγωνισμό. Η συνεργασία που στηρίζεται στους κανόνες είναι μέρος του θεσμικού DNA της Ευρώπης, αποτελεί τη βάση του ευρωπαϊκού σχεδίου και έχει συμβάλει στη διατήρηση μιας πρωτοφανούς ειρήνης και ευημερίας σε μια περιοχή που βασανιζόταν από αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις.

Για την Ευρώπη, η ήπια ισχύς έχει μεγαλύτερη σημασία από τη σκληρή ισχύ. Αυτό λειτουργεί αποτελεσματικά στο σημερινό σύστημα που στηρίζεται σε κανόνες όπου η ΕΕ παίζει αποφασιστικό ρόλο στην προσέγγιση αντιτιθέμενων πλευρών. Σε έναν νέο κόσμο ωμών σχέσεων εξουσίας, όμως, τον οποίο φαίνεται να προτιμούν τόσο η Κίνα όσο και ο πρόεδρος Τραμπ, αυτές οι ικανότητες δεν ωφελούν πολύ την Ευρώπη.

Τι μπορεί λοιπόν να κάνει; Η ΕΕ δεν είναι σε θέση να αποτελεί τον ηγέτη του ελεύθερου κόσμου, ο ρόλος αυτός ανήκει στις ΗΠΑ. Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν δείχνει να ενδιαφέρεται, αλλά και δεν είναι ικανή, να ηγηθεί, προτιμώντας την κοντόφθαλμη και αόριστη προσέγγιση «πρώτα η Αμερική». Αν αυτή η κατάσταση μονιμοποιηθεί, οι ελπίδες για μια διεθνή τάξη που θα βασίζεται στους κανόνες είναι λιγοστές. Αν όμως η κυβέρνηση Τραμπ δεν σβήσει τα επόμενα τέσσερα (ή οκτώ) χρόνια το κερί των αξιών και του κράτους δικαίου, τότε δεν θα έχουν όλα χαθεί.

Στην περίοδο της αβεβαιότητας που ζούμε η Ευρώπη πρέπει να κρατήσει αυτή τη φλόγα ζωντανή και να προωθήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεσμικές προσεγγίσεις. Οταν οι προσπάθειες αυτές αποδεικνύονται αντιπαραγωγικές και δαπανηρές, πρέπει να προχωρεί προσεκτικά εξακολουθώντας να υποστηρίζει τις αξίες της. Γιατί η λυπηρή αλήθεια είναι ότι αν δεν το κάνει η Ευρώπη δεν θα το κάνει κανείς.

Η Αννα Παλάθιο είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας

Τελευταία Νέα