O Γκουστάβο Ντουνταμέλ είναι μαέστρος, διάσημος σε όλο τον κόσμο. Ο 36χρονος χαρισματικός μουσικός είναι μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων Σιμόν Μπολίβαρ, της Βενεζουέλας, που έχει πραγματοποιήσει περιοδείες σε όλο τον κόσμο. Ο Ντουνταμέλ είναι ιδιαίτερα αγαπητός και στην Ελλάδα, όπου έχει εμφανισθεί. Μέχρι πρόσφατα αρνείτο να σχολιάσει την πολιτική κατάσταση στη χώρα του. Τώρα που το έκανε, ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο αποφάσισε να ακυρώσει την προγραμματισμένη περιοδεία της Ορχήστρας στις ΗΠΑ. «Καλωσήρθες στην πολιτική, Γκουστάβο Ντουνταμέλ» ήταν το σχόλιο του Μαδούρο.
Αφορμή για να ξεσπαθώσει εναντίον της κυβέρνησης ο Ντουνταμέλ ήταν ο θάνατος του Αρμάνδο Κανιζάλες, ενός 17χρονου βιολιστή, μέλους της Εθνικής Ορχήστρας Νέων στην οποία συμμετέχουν περίπου 200 νέοι μουσικοί. Η κριτική του μαέστρου, που είναι ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα του, έπεσε σαν βόμβα. Κατήγγειλε τη δολοφονία του 17χρονου μουσικού που πυροβολήθηκε στο κεφάλι κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικής διαδήλωσης, προχώρησε όμως και ένα βήμα παραπέρα. Δημοσίευσε άρθρο στην ισπανική εφημερίδα «El Pais» εναντίον της Συντακτικής Συνέλευσης, δηλαδή του σχεδίου του Μαδούρο για να παρακάμψει την εκλεγμένη Βουλή την οποία ελέγχει η αντιπολίτευση. Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Πλαίσιο συνύπαρξης».
Τότε άρχισε η δίωξη. Σε τηλεοπτική ομιλία του στις 18 Αυγούστου ο Μαδούρο αναφέρθηκε στον Ντουνταμέλ: «Μην ξεγελιέσαι και μην επιτίθεσαι σε αυτούς που υποστηρίζουν τα παιδιά και τους νέους. Είναι πολύ εύκολο να πιστεύεις σε ψέματα και να επιτίθεσαι στον πρόεδρο. Εντάξει, Γκουστάβο Ντουνταμέλ, ας σε συγχωρήσει ο Θεός που αφέθηκες να ξεγελασθείς». Και κατέληξε: «Οι ορχήστρες υπάρχουν χάρη στην επανάσταση».
Αυτό βέβαια δεν ισχύει. Η ορχήστρα δημιουργήθηκε από τον Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, πριν από 40 χρόνια. Στο πλαίσιο μιας πραγματικά σημαντικής πρωτοβουλίας, του περίφημου Ελ Σιστέμα. Ενα πρόγραμμα μουσικής παιδείας που είχε στόχο να ενισχύει παιδιά φτωχών οικογενειών, διδάσκοντάς τους μουσική. Εγκαινιάσθηκε το 1975 και γρήγορα απέκτησε οπαδούς σε όλο τον κόσμο, καθώς παρόμοια κέντρα άνοιξαν σε άλλες χώρες μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Βρετανία, ο Καναδάς και η Πορτογαλία.
Ετσι λοιπόν, ένας πολύ επιτυχημένος μαέστρος που τον κατεβάζει από το πόντιουμ η κυβέρνηση, αναζωπυρώνει παγκοσμίως τη συζήτηση για το εάν η τέχνη πρέπει να μπλέκεται με την πολιτική. Εάν όμως κάποιος δει προσεκτικά τα λόγια του Μαδούρο είναι σαφές πως θέλει να διεκδικήσει τη δημιουργία του Ελ Σιστέμα. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας δεν θα είναι εύκολο, πάντως, να αποκόψει τον Ντουνταμέλ από την οικογένεια του Ελ Σιστέμα, μια και έχει μεγαλώσει μέσα σε αυτό, από παιδί, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Εκείνο που πραγματικά συμβαίνει είναι πως η ανάμειξη της κυβέρνησης στο επιτυχημένο σύστημα μουσικής εκπαίδευσης εξαναγκάζει πολλά παιδιά που συμμετείχαν σε αυτό να το εγκαταλείψουν, όπως έγινε με ένα από αυτά, τον νεαρό Γουίλι Αρτεάγκα, ο οποίος συμμετείχε στις διαδηλώσεις με το βιολί του.
Ο Ντουνταμέλ, που είναι μαέστρος και της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες, φαίνεται αποφασισμένος να τραβήξει το σχοινί. «Σπαράζει η καρδιά μου με την ακύρωση της περιοδείας της Εθνικής Ορχήστρας Νέων της Βενεζουέλας σε αμερικανικές πόλεις» έγραψε προχθές στο twitter. Στην περιοδεία θα συμμετείχαν 180 παιδιά και νέοι από 11 έως 18 ετών –όλοι προέρχονται από τις τάξεις του Ελ Σιστέμα, στο οποίο συμμετέχουν περίπου 800.000 νέοι από τις φτωχογειτονιές. Τα τελευταία χρόνια, με την έλλειψη των πόρων λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας, το σύστημα έχει συρρικνωθεί και έχουν ματαιωθεί αρκετές συναυλίες.
Αυτή τη φορά, βέβαια, οι λόγοι είναι πολιτικοί. Η αμερικανική περιοδεία θα αποτελούσε εντυπωσιακή επίδειξη των νέων ταλέντων που παράγει το σύστημα. Η πρόσφατη κριτική του Ντουνταμέλ τον κάνει πλέον εχθρό του Μαδούρο. Και η ακύρωση της περιοδείας είναι μια πρώτη προειδοποίηση, να μη συνεχίσει να ασκεί κριτική στην κυβέρνηση. Αυτή η κόντρα όμως μάλλον είναι πολύ μεγάλη για τα μέτρα του Μαδούρο. Υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι στη Βενεζουέλα που έχουν περάσει από τις τάξεις του Ελ Σιστέμα, που είδαν τη ζωή τους να αλλάζει, λόγω αυτού. Και η απήχησή του παγκοσμίως είναι μεγάλη. «Οι μουσικοί που πιστεύουν στη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα θα πρέπει να υψώσουν τις φωνές τους» έγραψε χθες ένα από τα πιο δημοφιλή διαδικτυακά μουσικά site. Γι’ αυτό και το σλόγκαν του Ελ Σιστέμα είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ: «Να παίζουμε και να αγωνιζόμαστε».
