Ο «φανατισμός» της μετριοπάθειας

Θάνος Λίποβατς

Εκδ. Πόλις, 2017, σελ. 196

Τιμή: 15 ευρώ

Αν ο Μακιαβέλι σηματοδοτεί το πέρασμα από την προνεωτερική στη νεωτερική πολιτική πραγματικότητα, ο Λούθηρος, όπως εξαιρετικά περιγράφεται και παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του από έναν από τους πιο σοβαρούς έλληνες επιστήμονες, τον Θάνο Λίποβατς, στέκεται στο κατώφλι ανάμεσα στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση της Ευρώπης. Ο Λούθηρος έκανε εφικτή την πολιτική επανάστασή του προτάσσοντας πριν από αυτήν τη δική του πνευματική. Μετά από αυτόν ούτε η πνευματική ζωή, ούτε η πολιτική ζωή θα έμενε η ίδια. Αυτό που μας μένει από το βιβλίο παρακολουθώντας το έργο τέτοιων στοχαστών, εκτός του Μακιαβέλι, όπως ο Ερασμος και ο Ντεκάρτ, είναι πως στο εξής ούτε η ζωή του Θεού και της Εκκλησίας θα παρέμενε ίδια.

Czeslaw Milosz

Αιχμάλωτη Σκέψη

Μτφ. Ανδρέας Παππάς

Εκδ. Παπαδόπουλος, 2017, σελ. 303

Τιμή: 17 ευρώ

Αυτό το δοκίμιο του μεγάλου πολωνού ποιητή και δοκιμιογράφου Τσέσλαβ Μίλος καταγράφει τον αγώνα αυτού του μεγάλου στοχαστή κατά παντός είδους ολοκληρωτικής σκέψης. Ο Μίλος δανείζεται τον όρο Μούρτι-Μπινγκ από το βιβλίο του Στανίσλαβ Βιτκίεβιτς. Αυτό ήταν ένα χάπι που όποιος το έπαιρνε κατακτούσε τη γαλήνη και την ευτυχία. Ετσι, αφού περιγράφει τον σταλινισμό με τον όρο Νέα Πίστη και τον Ιστορικό και Διαλεκτικό Υλισμό με τον όρο Μέθοδο υποστηρίζει ότι οι διανοούμενοι της εποχής προσαρμόζονταν στη Νέα Πίστη και τη Μέθοδο, αφού λάμβαναν το χάπι Μούρτι-Μπινγκ. Ο Μίλος όμως μιλάει και για το Κετμάν, όρο που δανείστηκε από το βιβλίο του Γκομπινό «Θρησκείες και Φιλοσοφίες στην Κεντρική Ασία». Το Κετμάν είναι ένας τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς σε ολοκληρωτικά καθεστώτα όπου ο καθένας αποκρύπτει τις πραγματικές του σκέψεις. Δεν πρέπει να υπάρξει σοβαρός αναγνώστης που να μη το διαβάσει.

Νικόλας Σεβαστάκης

Φαντάσματα του καιρού μας

Εκδ. Πόλις, 2017, σελ. 122

Τιμή: 12 ευρώ

Ποια είναι τα πνευματικά όπλα ενός κοινωνικού επιστήμονα και διανοούμενου, όχι μόνο σήμερα, αλλά πάντοτε; Ο στοχασμός, η κριτική και η αυτοκριτική. Σ’ αυτό το βιβλίο υπάρχουν και τα τρία εν αφθονία. Εδώ δεν θα διαβάσουμε αφορισμούς, ούτε απλά την κριτική τους, εδώ θα ζήσουμε στο βασίλειο της πολιτικής κριτικής. Και η κριτική οδηγεί πάντοτε στη μετριοπάθεια, την οποία με «φανατισμό» υποστηρίζει ο Σεβαστάκης. Σε μια εποχή που κάποιοι αναπαράγουν το μοδάτο «δεν ισχύει ο διαχωρισμός Αριστερά – Δεξιά», ο συγγραφέας επιμένει στο αντίθετο. Και αναζητεί απαντήσεις στο τι συνιστά σήμερα μέσα στην κρίση, αλλά και εκτός αυτής, την Αριστερά. Αλλά απαντήσεις δίνονται και σε όσους δεν βλέπουν τη σύνδεση της Αριστεράς με τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Μια σύνδεση από την οποία έχουν να ωφεληθούν και οι δύο πλευρές.

Α.Τ. Williams

Μτφ. Ελένη Αστερίου

Εκδ. Μεταίχμιο, 2017, σελ. 549

Τιμή: 20 ευρώ

Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ξεκίνησε η δίκη της Νυρεμβέργης. Αυτή όμως, αν και ευρύτερα γνωστή, αποτελεί μόνο ένα τμήμα των δικών κατά των ναζί εγκληματιών πολέμου, τις οποίες και περιγράφει ο διδάκτωρ νομικής Αντριου Γουίλιαμς. Μέσα όμως από την περιγραφή αυτών των δικών δεν αποκαλύπτει μόνο τα εγκλήματα του ναζισμού, αλλά και την ίδια την εγκληματική του φύση, την αντίθεσή του όχι απλά με τον ανθρωπισμό, αλλά με την ίδια την ανθρώπινη φύση. Διαβάζει και αναλύει πρακτικά, δικογραφίες, μαρτυρίες και προσπαθεί να απαντήσει με σεβασμό στη λεπτομέρεια αλλά και στην ουσία στο κατά πόσο αποδόθηκε τελικά δικαιοσύνη ή μήπως ιδιαίτερα μετά το 1948 επικράτησαν οι πολιτικές σκοπιμότητες. Τελικά μήπως όσοι προσπάθησαν να αποδώσουν δικαιοσύνη χρειάζονται και αυτοί τη δική τους δικαίωση που τους αποδίδει αυτό το βιβλίο;

Charles Darwin

Η έκφραση των συγκινήσεων στον άνθρωπο και τα ζώα

Mτφ. Κατερίνα Λιγκοβανλή

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017, σελ. 664

Τιμή: 32 ευρώ

Αυτό το βιβλίο είναι το πιο προσιτό έργο του Δαρβίνου. Χωρίς να χάνει τον επιστημονικό του χαρακτήρα περιλαμβάνει ένα τεράστιο πλούτο δοσμένο με λογοτεχνική γλαφυρότητα σε πολλά σημεία, με παρατηρήσεις για τον τρόπο που εκφράζουν συναισθήματα όπως φόβο, θυμό, οργή, δυσαρέσκεια, κατήφεια τόσο τα οικόσιτα όσο και τα άγρια ζώα. Αλλά και πώς οι άνθρωποι μεγάλοι ή παιδιά εκφράζουν τη χαρά, τη λύπη, τον φόβο και τον θυμό τους. Η «Καταγωγή των ειδών» ήταν το όπλο της επιστήμης κατά του δημιουργισμού, αυτό εδώ το έργο τού δίνει τη χαριστική βολή, αφού προσθέτει και αποδείξεις από τον κόσμο των συναισθημάτων για την κοινή καταγωγή όλων των ειδών.

Myriam Revault d’Allonnes

Γιατί δεν αγαπάμε τη δημοκρατία

Μτφ. Μιχάλης Πάγκαλος

Εκδ. Εστία, 2017, σελ. 163

Τιμή: 18 ευρώ

Αγαπάμε τη δημοκρατία; Οχι, η συγγραφέας δεν αναρωτιέται. Γνωρίζει ότι δεν την αγαπάμε. Αυτό που επιχειρεί είναι να μας δείξει γιατί δεν την αγαπάμε. Κινούμενη ευλύγιστα και δημιουργικά ανάμεσα σε στοχαστές όπως ο Κλοντ Λεφόρ, ο Φουκό και ο πολύ παλιότερός των Λα Μποεσί, καταθέτει το δικό της παράδειγμα μιας δημοκρατίας της αβεβαιότητας, που δεν μπορεί να γεννά αγάπη. Μιας δημοκρατίας στερημένης από κάποιο σώμα με το οποίο να ταυτίζεται και η οποία οδηγείται στην αποενσάρκωση μιας εξουσίας που ασκείται αλλά δεν κατέχεται. Μόνο οι ολοκληρωτισμοί θέλουν να μετατρέψουν την άσκηση της εξουσίας σε κατοχή. Και σήμερα που η αβεβαιότητα της νεωτερικής δημοκρατίας γίνεται ανασφάλεια, τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Οι μεταμορφώσεις του δημοκρατικού χαρίσματος και η συγκρουσιακή σχέση του νεοφιλελευθερισμού με τη δημοκρατία κλείνουν αυτό το δύσκολο αλλά και πλούσιο σε ιδέες βιβλίο.