Κρύβονται στο Σύνταγμα!

Το χαρτί των αλλαγών στο Σύνταγμα τραβά τώρα από το συρτάρι η κυβέρνηση, προκειμένου να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη ενόψει τρίτης αξιολόγησης, αλλά και να επιχειρήσει να φέρει στα μέτρα της το θεσμικό πλαίσιο. Ετσι, χθες διέρρευσαν από την Επιτροπή Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της δημόσιας διαβούλευσης, τα οποία περιλαμβάνουν ενδιαφέροντα σημεία που αναμένεται να προκαλέσουν τριβές ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, όπως η απευθείας εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.

Παράλληλα, άλλα σημεία έρχονται σε πλήρη αντίθεση με όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους δανειστές, όπως η συνταγματική κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η «απαγόρευση» των αποκρατικοποιήσεων στην ενέργεια και την ύδρευση, ενώ μεγάλη συζήτηση στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ θα προκαλέσει η απουσία από τις προτάσεις του χωρισμού Εκκλησίας – Κράτους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, εξάλλου, το σενάριο να θέσει η κυβέρνηση ακόμη και σε δημοψήφισμα τις τελικές προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος παραμένει πιθανό, αφενός για να βγει από τη δύσκολη θέση να πάρει αποφάσεις με πολιτικό (ή εσωκομματικό) κόστος. Αφετέρου για να παγιδεύσει την αντιπολίτευση, δεδομένου ότι η αναθεωρητική διαδικασία απαιτεί την τελική ψήφιση των διατάξεων που προτείνονται προς αναθεώρηση από την επόμενη Βουλή.

Μια τέτοια εξέλιξη, ωστόσο, αποτελεί ακροβασία και επικίνδυνο παιχνίδι με το ίδιο το Σύνταγμα, καθώς τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, όσο και άλλοι επιφανείς νομικοί εκτιμούν ότι συγκεκριμένες αναθεωρητέες διατάξεις που ανήκουν στον λεγόμενο σκληρό πυρήνα του άρθρου 110 του Συντάγματος (σ.σ.: που προβλέπει αναλυτικά τη διαδικασία αναθεώρησης) δεν μπορούν επ’ ουδενί να τεθούν σε δημοψήφισμα. Την άποψη αυτή έχει εκφράσει στο παρελθόν μεταξύ άλλων και ο συνταγματολόγος και ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Χρυσόγονος (ο οποίος συμμετέχει στην ομάδα εργασίας που έχει συντάξει τις κυβερνητικές προτάσεις), αλλά και ο Ευάγγελος Βενιζέλος.

Αρμόδια κυβερνητική πηγή με την οποία συνομίλησαν «ΤΑ ΝΕΑ» δεν απέκλειε το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος για τις αλλαγές στο Σύνταγμα, διευκρινίζοντας πάντως ότι τέτοια πρόταση δεν έχει κατατεθεί από την Επιτροπή Διαλόγου ή την ομάδα εργασίας που συνέταξε τις προτάσεις. Κατ’ άλλες πληροφορίες, το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος έχει διχάσει ακόμη και τους συμμετέχοντες στην Επιτροπή και τους συνταγματολόγους που ανέλαβαν την επεξεργασία των θέσεων που προτείνει η κυβέρνηση. «Για μένα είναι ανοικτό ένα δημοψήφισμα για συνταγματικές αλλαγές» ανέφερε χαρακτηριστικά, δείχνοντας προς αυτή την κατεύθυνση για προτάσεις που συνδέονται με τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας ή την ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών, όπως οι υπηρεσίες ύδρευσης.

Συνομιλώντας επίσης με «ΤΑ ΝΕΑ», άλλη πηγή που συμμετέχει στην προεργασία εκτιμούσε πως είναι δύσκολο να υπάρξουν άμεσα εξελίξεις, καθώς η διαδικασία θα πρέπει τυπικά να αρχίσει από τουλάχιστον 50 βουλευτές, οι οποίοι θα καταθέσουν γραπτές και αιτιολογημένες προτάσεις για τις υπό αναθεώρηση διατάξεις –άρα θα πρέπει να υπάρξει η σχετική προετοιμασία στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Ομως, το γεγονός ότι ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμεί να εστιάσει σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις ως «αντίδοτο» στην αξιολόγηση και τα μνημονιακά μέτρα, αλλά και οι χρόνοι που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, σε συνδυασμό με το αρχικό χρονοδιάγραμμα που είχε θέσει η κυβέρνηση για το φθινόπωρο του 2017, φέρνουν όλο και πιο κοντά τις εξελίξεις.

Ετσι, έως τις 4 Σεπτεμβρίου θα διαρκέσει η τελική φάση της δημόσιας διαβούλευσης, η οποία, σύμφωνα με την Επιτροπή Διαλόγου, συνεχίζεται λόγω αυξημένης συμμετοχής των πολιτών τις τελευταίες ημέρες. Μάλιστα, γίνεται λόγος ειδικά για τα θέματα του «οικονομικού Συντάγματος», τα οποία –σύμφωνα πάντα με την Επιτροπή –περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για την κατοχύρωση της ανταγωνιστικότητας, της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας και της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά και της λεγόμενης «κοινωνικής οικονομίας».

Ως προς τα πορίσματα της διαβούλευσης τονίζεται ότι:

– Οι πολίτες ζητούν εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό, σε αντίθεση με την επιστημονική κοινότητα.

– Προτείνεται η καθιέρωση θητείας για τους βουλευτές και ο περιορισμός του θεσμού της βουλευτικής ασυλίας.

– Για τις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους, προκρίνεται ο «επαναπροσδιορισμός» τους, αλλά όχι χωρισμός.

– Επίσης, κατά την Επιτροπή, «διατυπώνονται έντονες και σοβαρές επιφυλάξεις για τον ρόλο, τη λειτουργία και τον τρόπο εκλογής των μη συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών».

– Οι πολίτες τάσσονται υπέρ του θεσμού των λαϊκών δημοψηφισμάτων (σ.σ.: έπειτα από συλλογή υπογραφών), ωστόσο ενστάσεις προβάλλει για το ζήτημα η επιστημονική κοινότητα.

– Προτείνεται «αυτοδιοίκητο» της Δικαιοσύνης (σ.σ.: χωρίς να δίνεται ακριβής επεξήγηση του όρου) και συμμετοχή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην τελική επιλογή των ηγεσιών των ανώτατων δικαστηρίων.

– Εγκαταλείπεται η ιδέα για σύσταση Συνταγματικού Δικαστηρίου, αφού αρνητικοί εμφανίζονται και οι πολίτες και οι επιστημονικοί φορείς.

Στις προτάσεις γίνεται ξεχωριστή αναφορά σε ζητήματα που θίγει η τρίτη αξιολόγηση και μάλιστα έρχονται σε αντίθεση με όσα έχει ήδη συμφωνήσει η κυβέρνηση με τους δανειστές. Για παράδειγμα, μέσα από τη διαβούλευση προτείνεται η κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της διαπραγμάτευσης του μισθού, η ενίσχυση των απεργιακών δικαιωμάτων και η απαγόρευση της ανταπεργίας (lockout), ενώ για τις αποκρατικοποιήσεις προτείνεται η «απόλυτη προστασία του νερού και της ενέργειας ως κοινωνικών αγαθών» και η δωρεάν πρόσβαση όλων των πολιτών στην παιδεία και την υγεία.

Σημειώνεται ότι της Επιτροπής Διαλόγου προΐσταται ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μιχάλης Σπουρδαλάκης και σε αυτήν συμμετέχουν ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και κοινωνικών φορέων –μεταξύ άλλων οι Αθανάσιος Δημόπουλος (πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών), Ιωάννης Γκόλιας (πρύτανης του ΕΜΠ), Νίκος Μουζέλης, Ρένα Δούρου, Κώστας Αγοραστός, Κωνσταντίνος Μίχαλος και άλλοι.

Σε ό,τι αφορά τις κυβερνητικές προτάσεις, έχουν συνταχθεί από τους Χριστόφορο Βερναρδάκη, Ανδρέα Δημητρόπουλο, Κώστα Ζώρα, Ηλία Νικολόπουλο και Κώστα Χρυσόγονο, υπό τον συντονισμό του Γιώργου Κατρούγκαλου. Οι προτάσεις αυτές συμπίπτουν στα περισσότερα –αν όχι σε όλα –τα σημεία με αυτές της Επιτροπής Διαλόγου. Οι εν λόγω ακαδημαϊκοί προτείνουν επιπλέον τη συνταγματική κατοχύρωση της απλής αναλογικής, την πλήρη κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας και την τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Ειδικά για τις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους, γίνεται και στις προτάσεις τους λόγος για «διακριτότητα», αλλά όχι για χωρισμό.

Το ενδιαφέρον στρέφεται έτσι στο αν ο Πρωθυπουργός θα προχωρήσει σε εξαγγελίες για τη συνταγματική αναθεώρηση στη ΔΕΘ, εντάσσοντάς τες στο γενικότερο πλαίσιο των θεσμικών αλλαγών που επιδιώκει να παρουσιάσει η κυβέρνηση. Προς το παρόν, όπως προέκυψε και από τη χθεσινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, από σήμερα ο Αλέξης Τσίπρας αρχίζει «εκστρατεία» ενόψει της ΔΕΘ για να πείσει τους παραγωγικούς και κοινωνικούς φορείς, αφού η επίσκεψή του το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Θεσσαλονίκη δεν φαίνεται να έπεισε απόλυτα τους συνομιλητές του.

Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου της πόλης, το οποίο σχολιάζει σε ανακοίνωσή του ότι η συνάντηση ήταν «μία από τα ίδια»: «Πάλι μεγάλα λόγια για μείωση των φόρων αλλά μετά το 2019, πάλι υποσχέσεις για βελτίωση της οικονομίας, πάλι χαμόγελα και γλυκανάλατα σχόλια την ώρα που η αγορά βουλιάζει και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στενάζουν, μη γνωρίζοντας εάν θα υπάρχουν αύριο» σημειώνει.

Διπλές ψηφοφορίες και αυξημένη πλειοψηφία

Με βάση το ίδιο το Σύνταγμα, οι αναθεωρητέες διατάξεις θα πρέπει να ψηφιστούν από την παρούσα Βουλή είτε με 151 είτε με 180 ψήφους και για να ισχύσουν θα πρέπει η επόμενη Βουλή να τις επικυρώσει με συγκεκριμένη πλειοψηφία: με 180 ψήφους για όσες διατάξεις ψηφιστούν αρχικά με 151 και αντίστροφα. Οπως σημειώνουν όμως έγκριτοι συνταγματολόγοι, οι αποφάσεις της παρούσας Βουλής δεν δεσμεύουν την επόμενη, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να τροποποιήσει κατά το δοκούν τις αναθεωρητέες διατάξεις αφού τις ψηφίσει με την απαιτούμενη πλειοψηφία.