Ριζικές αλλαγές στο κόμμα του σχεδιάζει ο Ταγίπ Ερντογάν

Γενέθλια έχει αυτόν τον μήνα το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) της Τουρκίας και τα πορτρέτα του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε βαθυκόκκινο φόντο βρίσκονται παντού –σε στάσεις λεωφορείων και γιγαντοαφίσες σε ολόκληρη τη χώρα.

«Το AKP είναι 16 ετών» είναι το σύνθημα, υπενθυμίζοντας εμμέσως ότι το κόμμα βρίσκεται όλα τα χρόνια της ύπαρξής του, εκτός από τον πρώτο, στην εξουσία. Ομως η ανησυχία στο προεδρικό μέγαρο είναι ότι έπειτα από μιάμιση δεκαετία διακυβέρνησης έχει χαθεί το πάθος μεταξύ του κόμματος και των υποστηρικτών του.

Με τοπικές, κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές να προβλέπονται, εκτός απροόπτου, το 2019, ο Ερντογάν, που συνέβαλε στην ίδρυση του ΑΚΡ, είναι τον τελευταίο καιρό ασυνήθιστα ειλικρινής για τις προκλήσεις που υπάρχουν μπροστά του. Εχει ζητήσει να προχωρήσει το κόμμα σε μια διαδικασία ανανέωσης, ασκώντας πίεση σε «κουρασμένους» αξιωματούχους να παραιτηθούν, και επανεξέτασης βασικών πολιτικών.

«Οι συνθήκες του αγώνα έχουν αλλάξει και έτσι πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς» δήλωσε πρόσφατα ο τούρκος πρόεδρος. «Μόνο που αυτή τη φορά η αλλαγή πρέπει να είναι ριζική». Οι αλλαγές έχουν ξεκινήσει με τους επικεφαλής του ΑΚΡ στις περιφέρειες και αναμένεται να επεκταθεί σε δημάρχους και μέλη του Κοινοβουλίου. Οπως γράφουν οι «Financial Times», οι αλλαγές αυτές θα χρησιμοποιηθούν και ως τρόπος να διωχθούν ήρεμα όσοι συνδέονται με το κίνημα του ιμάμη Γκιουλέν, το οποίο κατηγορείται για το περσινό αποτυχημένο πραξικόπημα, αλλά και για άτομα που έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα διαφθοράς, αλλά και όσα στελέχη αποδείχθηκε ότι δεν είναι απόλυτα πιστά στον πρόεδρο που ουσιαστικά κυριαρχεί στο κόμμα.

Καταλύτης για την αναδιαμόρφωση του κόμματος ήταν η νίκη με πολύ μικρή διαφορά του Ερντογάν στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο για το νέο Σύνταγμα, το οποίο ουσιαστικά ενισχύει πολύ τις εξουσίες του προέδρου. Ο Ερντογάν, σύμφωνα με ανθρώπους του περιβάλλοντός του, εξεπλάγη από το ελάχιστο προβάδισμα –κέρδισε με ποσοστό 51,4%. Το δημοψήφισμα αμαυρώθηκε με κατηγορίες για νοθεία σε ένα περιβάλλον «που δεν τηρήθηκε η δεοντολογία», όπως κατήγγειλαν διεθνείς παρατηρητές, με την κάλυψη των ΜΜΕ να είναι πολύ φιλοκυβερνητική και δύο ηγέτες της αντιπολίτευσης στη φυλακή.

Τόσο η Κωνσταντινούπολη όσο η Αγκυρα, οι δύο πιο σημαντικές πόλεις της Τουρκίας, ψήφισαν Οχι.

Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά για έναν ηγέτη που αποφάσισε να αλλάξει το κοινοβουλευτικό σύστημα με προεδρικό σύστημα –αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εξασφαλίσει άνω του 50% των ψήφων στις επόμενες εκλογές για να παραμείνει στην εξουσία.

«Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 2002 κερδίσαμε την εξουσία με 34,4% των ψήφων (βάσει του κοινοβουλευτικού συστήματος)» δήλωσε πρόσφατα ο Ερντογάν, ο οποίος μετά το δημοψήφισμα ανέλαβε και πάλι την ηγεσία του ΑΚΡ. «Τώρα δεν είναι τόσο εύκολο –είναι πιο δύσκολο».

Καθώς ήδη κάνουν σχέδια για τις επόμενες εκλογές, οι υπεύθυνοι στρατηγικής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αναζητούν νέους τρόπους να προσελκύσουν τους ψηφοφόρους. Ιδιαίτερα τους 8 εκατομμύρια ψηφοφόρους ηλικίας 18 έως 25 ετών –μια ομάδα που ψήφισε μαζικά υπέρ του Οχι στο δημοψήφισμα.

Από τα στελέχη του κόμματος ζητήθηκε να βρουν νέα προγράμματα που να αφορούν τις τοπικές κοινωνίες. «Η θεία Αϊσέ (μια τυπική ψηφοφόρος του ΑΚΡ) δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για το τρίτο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης ή τη νέα Γέφυρα του Βοσπόρου» εξηγεί ένας πρόεδρος του τοπικού κομματικού παραρτήματος. «Πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να αγγίξουμε τη ζωή της».

Ομως η αναδιαμόρφωση σε τοπικό επίπεδο ενέχει τον κίνδυνο να προκληθούν αναταράξεις σε ένα σύστημα που εξαρτάται από δίκτυα προσωπικών σχέσεων. «Καθένας έχει τις διασυνδέσεις του. Οι υπουργοί δεν θα δεχθούν εύκολα να χάσουν τους τοποτηρητές τους στις επαρχίες» εξομολογείται αξιωματούχος.

Και βέβαια, υπάρχουν δυσαρέσκειες με την κορυφή. Επιφανή στέλεχη κάποτε, όπως ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίτς, έχουν μπει στο περιθώριο και αντικατασταθεί από πιστούς του Ερντογάν. Μάλιστα, μέσα στο κόμμα φαίνεται ότι ήδη υπάρχει μεγάλη αντίδραση για την αυξανόμενη επιρροή του γαμπρού του προέδρου, υπουργού Ενέργειας Μπεράτ Αλμπαϊράκ.

Αξιωματούχος του κόμματος παραπονείται ότι ο Ερντογάν, ο οποίος κατηγορείται για όλο και πιο αυταρχική συμπεριφορά και τακτικές, φαίνεται να αμφισβητεί τους πάντες εκτός από τον εαυτό του. «Αναρωτιέμαι», λέει στη βρετανική εφημερίδα, «εάν το βράδυ που πέφτει για ύπνο, σκέπτεται: έιναι πιθανόν να έχω κουραστεί κι εγώ; Ομως αυτή την ερώτηση δεν επιτρέπεται να την κάνουμε».