Μεγάλο μέρος του σχεδίου Μάρσαλ σπαταλήθηκε, φαγώθηκε στις ενδιάμεσες κλίμακες του ελληνικού «φαινομένου». Ανάμεσα στους θεσμούς, μέσα στις παρέες και τα δίκτυα (βλ. και Α. Βετσόπουλου «Η Ελλάδα και το σχέδιο Μάρσαλ», Cutenberg). Ο κ. Φλωρίδης πριν από λίγα χρόνια είχε μιλήσει για το «πλιάτσικο του ΕΣΠΑ». Εργα υπερτιμολογημένα, ενδεχομένως εξωραϊστικά, με εντελώς ανισοϋψή προστιθέμενη αξία. Επιλογές στρατηγικού χαρακτήρα (οι μεγάλοι οδικοί άξονες, αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος κ.ά.) και έργα «ό,τι θέλει ο κάθε τοπικός άρχοντας ή κομματικός παράγων». Θα μπορούσε ενδεχομένως να επισημάνει κανείς παρεμφερή χαρακτηριστικά στις απέραντες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις των πολλών χρόνων ευρωπαϊκής εμπειρίας της χώρας μας. Σπατάλη, τυχαιότητα, κάρπωση, ιδιοτέλεια.
Είναι σίγουρο ότι η ενσωμάτωση στην ευρωπαϊκή οικογένεια άλλαξε την κλίμακα υποδομών της Ελλάδας, οδικό δίκτυο, λιμενικές υποδομές κ.λπ., αλλά μεγάλο μέρος των χρημάτων φαγώθηκε, είτε υπό μορφή υπερκέρδους είτε υπό μορφή επιδοτήσεων σε παραγωγικά ψεύδη και «σκηνογραφημένες» εγκαταστάσεις (για να μην ξεχνιόμαστε, τα πρόστιμα από τις πολυετείς παραβάσεις μειώνουν τις σημερινές επιδοτήσεις και λειτουργούν αντιαναπτυξιακά). Ετσι μια κεντρική πολιτική – οικονομική απόφαση φιλτράρεται και συχνότατα διαστρέφεται από τη μικροσκοπική εφαρμογή. Τα δίκτυα κολλητών, τις ομάδες αλληλεξαρτημένων τυπάδων, που αποτελούν τον ισχυρό επιμέρους μηχανισμό της κανονικής, της ζώσας και ενεργού πραγματικότητας. Η οικονομική απόφαση παραμορφώνεται από τις εφαρμογές της. Ερμηνείες του γραφειοκράτη που εκδίδει την εγκύκλιο, ερμηνείες του υπαλλήλου – λήπτη ή του υπαλλήλου που τον αντικαθιστά τους θερινούς μήνες, ερμηνείες του κανονικού λήπτη -του πολίτη -, ερμηνείες του δικηγόρου ή του φοροτεχνικού τού πολίτη, ερμηνείες του μικροσυμφέροντος (του κανίβαλου) που θέλει η απόφαση, η εγκύκλιος να καθυστερήσει (ή να χαθεί), επεμβάσεις του περιφερειακού ή αυτοδιοικητικού στελέχους που θέλει να «σβήσει τη κλήση» κ.λπ., κλπ. Χάος στρεβλώσεων, μείγμα μιας ιδιωτικοποιημένης δημόσιας σφαίρας όπου το Δημόσιο δεν είναι κοινόκτητο, όπου το κοινό δεν είναι δημοκρατικό. Οι μεγάλες επιλογές της χώρας, ο εκσυγχρονισμός των νομοθετικών πλαισίων, ο εκσυγχρονισμός των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, η σύνθεση φυσιολογικών κανονιστικών πλαισίων προσκρούουν στις πανούργα φωτογραφικές θεσμοποιήσεις, προσκρούουν στην ευρεία κουλτούρα εξαιρέσεων, στην αντίληψη ελαστικής (ιδιωφελούς) εφαρμογής του νόμου κ.λπ.
Η πολιτική ρητορική αυτή την άτυπη και κραταιά μεσιτεία, τη διαμεσολάβηση, δεν την περιλαμβάνει. Τους πυκνούς στρεβλωτικούς μηχανισμούς που διαλύουν τις πειθαρχίες, που εμποδίζουν τις κοινωνικές συσσωματώσεις, που αποδομούν ή εκτοπίζουν την οικονομική λειτουργία, η γενική πολιτική ρητορική τα παραλείπει. Είναι σίγουρο ότι όλες οι απόπειρες ελέγχου του «κυκλωματικού» φαινομένου έχουν αποτύχει. Γίνονται προσπάθειες από μοναχικά στελέχη πολλών κυβερνήσεων, προσπάθειες σκόρπιες, ασύνδετες, υπονομευμένες. Το επιτρεπτικό κενό ουσιαστικά εμφυτεύεται είτε απ’ την εξουσιαστική βουλιμία που το κολακεύει είτε από ένα είδος μιθριδατισμού που κάνει τον πολίτη να συνηθίζει ή και να τέρπεται.
Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Σάμου και πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής
