Οι σάρκες των παιδιών και το μεδούλι των γονέων

Εχουμε συχνά την τάση να θεωρούμε ότι όσο παλιότερο είναι ένα κείμενο, τόσο δυσκολότερη είναι η πρόσληψή του από έναν σημερινό αναγνώστη, όχι μόνο γλωσσικά αλλά ιδίως νοηματικά και συναισθηματικά. Και είναι αλήθεια ότι οι εποχές αλλάζουν, κάτι που γινόταν σε μια άλλη εποχή δεν είναι αναγκαστικά κατανοητό σήμερα ούτε συγκινεί με τον ίδιο τρόπο. Αυτή είναι όμως και μια πυξίδα που δείχνει ποια κείμενα είναι πράγματι κλασικά. Αυτά που έγραψε ο Τζόναθαν Σουίφτ στη «Σεμνή πρόταση» το 1729, είναι σαν να έχουν γραφτεί σήμερα. Σε αυτό βοηθάει βέβαια και η εξαιρετική μετάφραση του Γαβριήλ Πεντζίκη και η Αγρα, που είχε πρωτοβγάλει τη μετάφραση αυτή το 1998, έχει απόλυτο δίκιο να την ξανακυκλοφορεί (αυτή τη φορά στη σειρά «Ο άτακτος λαγός») σήμερα για να τη γνωρίσει και η νεότερη γενιά που δεν την είχε διαβάσει.

Πρόκειται πραγματικά για διαμάντι. Ενα διαμάντι καμιά εικοσαριά σελίδων μετά βίας, τα συνήθιζε άλλωστε αυτά ο Σουίφτ που ήταν και κληρικός χωρίς να του φαίνεται καθόλου. Ηταν πρωτίστως πολιτικός σχολιαστής και σατιρικός δοκιμιογράφος, του οποίου οι διαπιστώσεις πηγαίνουν τόσο βαθιά ώστε να δείχνουν, σε εμάς σήμερα, ότι τριακόσια χρόνια μετά ο κόσμος, παρά τα φαινόμενα, δεν έχει αλλάξει καθόλου. Το συγκεκριμένο κείμενο έχει τον τεράστιο και απίστευτο τίτλο «Σεμνή πρόταση ώστε να παύσουν τα τέκνα των φτωχών ν’ αποτελούν βάρος για τους γονείς τους και τον τόπο και να καταστούν ωφέλιμα στην κοινωνία».

Η σάτιρα εδώ είναι κατεδαφιστική και σοκαριστική. Ο Σουίφτ προτείνει, αφού δεν υπάρχει λύση για τα φτωχά παιδιά, τα οποία αναγκαστικά γίνονται κλέφτες κάποια στιγμή αφού δεν βρίσκουν δουλειά, να τα σφάζουμε όταν είναι ενός έτους και να τα τρώμε. Ετσι και θα υπάρχουν λιγότεροι φτωχοί και οι πιο εύποροι θα μπορούν να έχουν ένα εξαιρετικό έδεσμα που να μην είναι εισαγωγής:

«Ενας επαΐων Αμερικανός που γνωρίζω στο Λονδίνο με διαβεβαιώνει ότι ένα υγιές τροφαντό χρονιάρικο βρέφος αποτελεί την πλέον γευστική, θρεπτική και υγιεινή τροφή, είτε βραστό, είτε στο φούρνο, είτε ψητό στα κάρβουνα, είτε μαγειρευτό στην κατσαρόλα, και δεν αμφιβάλλω ότι μπορεί επίσης να σερβιριστεί ραγού ή φρικασέ», γράφει. Και αλλού: «Το έδεσμα αυτό θα φέρει επίσης μεγάλη πελατεία στις ταβέρνες, όπου οι ταβερνιάρηδες συνετώς και χρηστώς φερόμενοι οπωσδήποτε θα επιδιώξουν να αποκτήσουν τις καλύτερες συνταγές για να το παρασκευάζουν στην εντέλεια, και ως εκ τούτου στα καταστήματά τους θα συρρέουν όλοι οι καθωσπρέπει κύριοι, που δικαίως καυχώνται για τις γνώσεις τους περί καλοφαγίας. Ενας δε μάγειρος επιδέξιος, που γνωρίζει πώς να ικανοποιεί τους πελάτες του, θα μηχανευτεί τρόπους για να κάνει το πιάτο όσο ακριβό το επιθυμούν».

Ο Ιρλανδός Τζόναθαν Σουίφτ, σε όλο το βιβλιαράκι αναπτύσσει τα επιχειρήματά του βάσει των οποίων, τόσο από οικονομική όσο και από γενικότερα κοινωνική άποψη, ένα τέτοιο σχέδιο θα ήταν ιδέα εξαιρετική. Δεδομένου μάλιστα ότι γεννούσαν περισσότερο οι «παπικοί» εκείνοι την εποχή, δηλαδή οι άγγλοι ρωμαιοκαθολικοί, δημιουργώντας τον κίνδυνο της εξαφάνισης των προτεσταντών Ιρλανδών, η ιδέα φάνταζε ακόμη ωφελιμότερη.

Ζώντας σε ένα Δουβλίνο που μαστιζόταν από οικονομική κρίση η οποία ανάγκαζε τους φτωχούς νέους να τρέχουν μισθοφόροι σε πολέμους που δεν τους ενδιέφεραν, ζώντας με άλλα λόγια σε μια πόλη όπου η επαιτεία ήταν η καθημερινή της εικόνα, ο Σουίφτ ήξερε, αν μη τι άλλο, πώς να κάνει τους αδιάφορους πλούσιους της εποχής του να πονέσουν. «Παραδέχομαι ότι το έδεσμα αυτό θα ‘ρχεται κομμάτι ακριβούτσικο, και κατά συνέπεια θα ‘ναι ταιριαστό για τους γαιοκτήμονες, οι οποίοι, έχοντας ήδη ρουφήξει το μεδούλι των περισσότερων γονιών, είναι προφανώς οι πλέον κατάλληλοι για να φάνε τις σάρκες των παιδιών»!

Οπως σωστά γράφει ο Ρομπέρτο Μπολάνιο σε μια κριτική του που δημοσιεύεται στην ελληνική έκδοση ως επίμετρο, κείμενα σαν αυτά του Σουίφτ αποτελούν ωρολογιακή βόμβα που όχι μόνο εκρήγνυται στην εποχή της, αλλά που είναι δυνατόν να εκτιναχθεί και στο μέλλον.