Σε λεηλατημένο τοπίο έχει μετατραπεί ο βυθός των ελληνικών θαλασσών εξαιτίας του παράνομου ψαρέματος…
Καθημερινά, όπως καταγγέλλουν επαγγελματίες ψαράδες και περιβαλλοντικές οργανώσεις, συντελείται ένα έγκλημα με ανυπολόγιστες συνέπειες για το υποθαλάσσιο οικοσύστημα.
Οργανωμένα δίκτυα δυναμιτιστών, παράνομων ψαροντουφεκάδων, «ερασιτεχνών» που χρησιμοποιούν υπερσύγχρονα επαγγελματικά αλιευτικά εργαλεία, όπως είναι τα παραγάδια και η συρτή –με όλες τις απαραίτητες διασυνδέσεις και υπερσύγχρονα ταχύπλοα χωρίς κανένα διακριτικό –δρουν τόσο στο Αιγαίο όσο και στο Ιόνιο, κερδίζοντας εκατομμύρια ευρώ από το παράνομο ψάρεμα και οδηγώντας σε απόγνωση τους νόμιμους ψαράδες που βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται.
Σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, η ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση από τα εστιατόρια για ψάρια πρώτης διαλογής (λυθρίνια, συναγρίδες, σαργούς κ.ά.) αλλά και προστατευόμενα είδη που πωλούνται ως gourmet (όπως η πετροσωλήνα, η πίνα και η μπουρού), σε συνδυασμό με τη μείωση αυτών των αποθεμάτων τα τελευταία χρόνια, διατηρούν σε λειτουργία το παράνομο κύκλωμα.
Η τιμή στην οποία πωλούνται τα ψάρια που έχουν αλιευθεί παράνομα είναι σχεδόν η μισή –και βάλε –από αυτήν της αγοράς. Οι πελάτες όμως τα πληρώνουν κανονικά(!). Ετσι, αν σκεφτεί κανείς ότι μια απλή ψαριά, για παράδειγμα, με δυναμίτη μπορεί να φτάσει έως και τα 200 κιλά, εύκολα φαίνεται το κέρδος που υπάρχει και τα συμφέροντα που διαμορφώνονται…
«Εμείς πουλάμε τη συναγρίδα από 16 έως 18 ευρώ το κιλό. Οι “ερασιτέχνες” όμως απλώς περιορίζονται να πουν στους εστιάτορες “δώστε μας ό,τι θέλετε”» λέει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του Αλιευτικού Συλλόγου Μεσολογγίου (και μέλος της Πανελλήνιας Συντονιστικής Επιτροπής Αλιευτικών Συλλόγων) Δημήτρης Κοτσόριος.
Τα παρανόμως αλιευμένα ψάρια δεν μπορούν να πωληθούν απευθείας στην αγορά. Το κενό αυτό έχουν αναλάβει να καλύψουν οι μεσάζοντες. «Είναι κάτι σαν τους κλεπταποδόχους» λένε χαρακτηριστικά άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τον χώρο του παράνομου ψαρέματος.
Χωρίς προώθηση στον στόχο, που είναι –κυρίως –ταβέρνες και εστιατόρια, το παράνομο ψάρεμα δεν θα μπορούσε να πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις.
Από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη έρευνα που βασίζεται κατά κύριο λόγο σε ένα μεγάλο δίκτυο εθελοντών, αλιέων, δυτών κ.ά., το οποίο έχει σχηματίσει ένα Παρατηρητήριο Καταστροφικής Αλιείας που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών θαλασσών, από το Αγιον Ορος έως την Κρήτη.
Και σύμφωνα με πληροφορίες, από τα έως τώρα στοιχεία προκύπτει ότι σε εστιατόρια καταλήγουν και είδη των οποίων η αλίευση απαγορεύεται, όπως είναι για παράδειγμα οι πετροσωλήνες, οι πίνες κ.ά.
Οπως λένε από το «Αρχιπέλαγος», για την αλίευση της πετροσωλήνας, ενός μικρού ασπονδύλου που ζει μέσα στα βράχια, χρησιμοποιούν κομπρεσέρ, διαλύοντας τα βράχια σε μεγάλη έκταση της παράκτιας ζώνης –κυρίως στην Ανατολική Πελοπόννησο αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές –για να τη βγάλουν(!).
Σύμφωνα με τον διευθυντή του ινστιτούτου Θοδωρή Τσιμπίδη, «πλέον με το πρόσχημα και της οικονομικής κρίσης το παράνομο ψάρεμα στην Ελλάδα έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις».
Τα ψάρια συνεχώς λιγοστεύουν –το 96% των ιχθυαποθεμάτων της Μεσογείου στα ευρωπαϊκά νερά υφίσταται υπερεκμετάλλευση –και οι περισσότεροι ψαράδες έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούν πλέον να κάνουν τα στραβά μάτια.
Ο φόβος όμως καιροφυλακτεί. Οι έλεγχοι, όπως καταγγέλλουν επαγγελματίες ψαράδες, έχουν ατονήσει και οι περισσότεροι επαγγελματίες νιώθουν ανυπεράσπιστοι. Ξέρουν πολύ καλά πως εάν πάρουν τον νόμο στα χέρια τους, κινδυνεύουν από τα κυκλώματα τόσο οι ίδιοι όσο και τα σκάφη τους.
Κυκλώματα – ομάδες
Οπως εξηγεί τόσο ο Θοδωρής Τσιμπίδης όσο και επαγγελματίες ψαράδες, το παράνομο κύκλωμα που δρα στις ελληνικές θάλασσες δεν είναι ενιαίο αλλά αποτελείται από ομάδες.
Αλλο δίκτυο είναι οι δυναμιτιστές, άλλο αυτό των μεγάλων κότερων που έχουν πάνω τους δύτες, άλλο τα εστιατόρια σε κοσμικά νησιά που πληρώνουν επαγγελματίες ψαροντουφεκάδες, άλλο οι αλλοδαποί που ψαρεύουν για το μεροκάματο.
Πλέον, οι περισσότεροι ερασιτέχνες πουλάνε ό,τι πιάνουν, λένε πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα της παράνομης αλιείας. «Στην Τήνο, ερασιτέχνης πιάνει 300 καλαμάρια τη σεζόν και βγάζει από την ψαριά γύρω στα 4.500 ευρώ» λέει πηγή που ξέρει πολύ καλά τι συμβαίνει στην αγορά του νησιού της Μεγαλόχαρης.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος», το κύκλωμα των δυναμιτιστών δρα κυρίως στα Κουφονήσια –και στις γύρω περιοχές -, στην Πελοπόννησο –ιδίως στη Μάνη -, στη Νότια Κρήτη –Σφακιά -, στους Φούρνους της Ικαρίας, στη Νοτιοδυτική Σάμο και στο Κάβο Ντόρο.
Το ψάρεμα με εκρηκτικά γίνεται με δύο τρόπους: από τη στεριά και από τη θάλασσα. Με τον πρώτο τρόπο ρίχνουν μαλάγρα στη θάλασσα και μόλις δουν ότι μαζεύονται ψάρια πετούν τον δυναμίτη. Συνήθως αυτοί είναι ντυμένοι κυνηγοί και όταν τους ρωτάς τι έγινε, απαντούν «κι εμείς έκρηξη ακούσαμε, αλλά δεν είδαμε τίποτα».
Οι επαγγελματίες με σκάφη ψαρεύουν «κονσέρβα», όπως εξηγούν ψαράδες. Μόλις εντοπίσουν τα ψάρια (με σύγχρονα βυθόμετρα), ρίχνουν τα εκρηκτικά και απομακρύνονται για λίγο από την περιοχή.
«Μετά αναλαμβάνουν ρόλο δύτες που συνήθως έχουν άδειες σπογγαλιείας» επισημαίνει μεταξύ άλλων πηγή που γνωρίζει καλά το θέμα. «Και όταν τους πιάνεις, σου λένε “κοίτα τι έκαναν οι εγκληματίες”»… Σημειώνεται ότι συνήθως το 70% της «δυναμιτισμένης» ψαριάς μένει στον βυθό.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες του «Αρχιπελάγους», η ζημιά από τη ρίψη εκρηκτικών στον βυθό είναι ανυπολόγιστη για το υποθαλάσσιο οικοσύστημα.
«Με μια ρίψη εκρηκτικού, πέρα από την ορατή καταστροφή και την ψαριά, σκοτώνονται δισεκατομμύρια οργανισμοί (ζωοπλαγκτόν, γόνος ψαριού κ.λπ.)» λένε. «Το ωστικό κύμα ενός μεσαίου δυναμίτη φτάνει και το ένα χιλιόμετρο από το σημείο της ρίψης».
Οχι πια δυναµίτης
Οπως εξηγεί ο Θοδωρής Τσιμπίδης, πλέον όσοι ψαρεύουν με εκρηκτικά χρησιμοποιούν νιτρική αμμωνία –την οποία ανακατεύουν με πετρέλαιο –και βραδύκαυστο φιτίλι με πυροκροτητή.
«Πρόκειται για μια βόμβα» εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο απόστρατος συνταγματάρχης Βασίλης Καπράλος, ειδικός πυροτεχνουργός και εμπειρογνώμονας της Εισαγγελίας Αθηνών και Πειραιώς.
Η στροφή στη νιτρική αμμωνία έγινε, όπως λένε πηγές, όταν έκλεισαν τα περισσότερα νταμάρια απ’ όπου προμηθεύονταν τους δυναμίτες.
Οι τρόποι ψαρέματος με εκρηκτικά είναι πολλοί κι αν κάτι δεν λείπει, αυτό είναι η φαντασία που χρησιμοποιούν όσοι ασχολούνται –και ασχολούνταν –με αυτό το είδος παράνομου ψαρέματος για να αυξήσουν την ψαριά τους.
Ετσι, δεν είναι –και δεν ήταν –μόνο οι δυναμίτες. Είναι ακόμη μπουκάλες γκαζιού πάνω στις οποίες τοποθετούνται αυτοσχέδιοι πυροκροτητές και δυναμίτες.
Κάποτε οι «μπουρλοτιέρηδες» άνοιγαν ακόμη και βόμβες που ρίχνονταν στον βυθό κατά τη διάρκεια ασκήσεων του Πολεμικού Ναυτικού και Αεροπορίας. Στη συνέχεια, έβγαζαν από αυτές το ΤΝΤ (ή παλιές εκρηκτικές ύλες από βόμβες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου). Αφού το άφηναν να στεγνώσει, το τοποθετούσαν (και κάποιοι το κάνουν ακόμη) σε μεταλλικά κουτιά από γάλα και ένωναν το φιτίλι με πυροκροτητή(!).
«Με τον δυναμίτη έχουμε υψηλές απορρίψεις. Μόνο το 1/3 ανεβαίνει στην επιφάνεια, ενώ το υπόλοιπο μένει στον βυθό» εξηγεί ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace Νίκος Χαραλαμπίδης. «Αν σκεφτεί κανείς ότι μπορούν μέσα σε μία μέρα να μαζέψουν πάνω από 300 κιλά ψάρια, φαίνεται καθαρά πόσο μεγάλη καταστροφή προκαλούν».
Και συμπληρώνει: «Η ζημιά είναι μακροχρόνια και εξαρτάται από τη γεωμορφολογία του πυθμένα και το βάθος που έπεσε ο δυναμίτης. Πριν από μερικά χρόνια, σε περιοχές γύρω από τη Μάνη, για παράδειγμα, δεν υπήρχε ενάλια ζωή και ο βυθός έμοιαζε με βομβαρδισμένο τοπίο».
Ψαροντούφεκο µε µπουκάλες
Στην Ελλάδα απαγορεύεται το ψάρεμα με μπουκάλες. Ωστόσο, όσοι ψαρεύουν με αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιούν και διάφορα χημικά που ζαλίζουν τα ψάρια. Τέτοια είναι ο φλόμος (από εκεί έχει βγάλει το όνομά του το Φλομοχώρι στη Μάνη), η γαλατσίδα, ο σπλώνος, η γαλαζόπετρα, ο αγριόσπλωνος κ.ά.
Τα ψάρια μεταφέρονται σε κρυψώνες, που συνήθως είναι σπηλιές όπου βάζουν πάγο. Αυτό γίνεται διότι στο λιμάνι θα πρέπει να δικαιολογήσουν με παραστατικά την ψαριά. Στη συνέχεια, με την ησυχία τους τα προωθούν στην εσωτερική αγορά.
Οπως εξηγεί ο πρόεδρος του Συλλόγου Αλιέων Μεσολογγίου Δημήτρης Κοτσόριος, η χρήση εκρηκτικών είναι μια παρανομία που φαίνεται. «Υπάρχουν όμως και αυτές που είναι νομιμοφανείς» συμπληρώνει. «Και αναφέρομαι στην ερασιτεχνική αλιεία όπου με το πρόσχημα της αναψυχής βγάζουν πολλά χρήματα χρησιμοποιώντας συρτή βυθού και παραγάδια».
Ολοι παραδέχονται πως οι έλεγχοι είναι ελλιπείς. Και επί της ουσίας σε μια χώρα με χιλιάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής δεν μπορείς να έχεις και έναν λιμενικό ανά χιλιόμετρο.
«Πρέπει να επιβληθεί τα ερασιτεχνικά σκάφη που ξεκινούν για ψάρεμα να βγαίνουν και να μπαίνουν σε συγκεκριμένα λιμάνια αναφοράς, όπου θα ελέγχονται –πριν και μετά το ψάρεμα -, αλλιώς τίποτα δεν πρόκειται να γίνει» λέει ο Δημήτρης Κοτσόριος.
Σε Αιγαίο και Ιόνιο αυτή τη στιγμή διεξάγεται ένας πόλεμος μεταξύ των παράκτιων αλιέων (ψαρεύουν με δίχτυα, παραγάδια και πυροφάνι) με σκάφη 6 έως 12 μέτρων και όσων ψαρεύουν με μηχανότρατες (μια μέση μηχανότρατα ξεπερνάει τα 25-30 μέτρα και σαρώνει τα πάντα στον βυθό, ενώ πετιέται περίπου το 80% του αλιεύματος).
«Εάν πάμε να ψαρέψουμε σε απόσταση πάνω από 1,5 ναυτικό μίλι από την ακτή, βρίσκουμε τα δίχτυα μας κατεστραμμένα, ενώ ένα μεγάλο μέρος τους χάνεται, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να δουλέψουμε» υποστηρίζει ο Δημήτρης Κοτσόριος.
Και συμπληρώνει: «Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από το υπουργείο Γεωργίας να ψαρεύουν και πάλι οι βιντσότρατες (αλιεύουν μαρίδες, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, καλαμάρια, χταπόδια) κοντά στις ακτές (στα 70 μέτρα), ενώ θα έπρεπε να ψαρεύουν ή σε βάθος 50 μέτρων ή σε απόσταση πάνω από ενάμισι μίλι. Οι βιντσότρατες σύρουν τα δίχτυα σε απόσταση 600 μέτρων με βαρούλκα και καταστρέφουν τις ποσειδωνίες που είναι τα θαλάσσια λιβάδια. Ηδη, την περασμένη Δευτέρα κάναμε καταγγελία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου και προσκομίσαμε στοιχεία με τα οποία προσπαθούμε να δείξουμε ότι κάποιοι φρόντισαν να εξαπατήσουν τις ευρωπαϊκές δομές, με στόχο να επαναφέρουν και πάλι τη βιντσότρατα».

Το κόλπο με τα δολώματα
Ενας άλλος τρόπος παράνομου ψαρέματος είναι, όπως εξηγεί ο παράκτιος αλιέας στη Νάουσα της Πάρου Γιάννης Μαλαματένιος, να βγάζουν κάποιοι ετήσιες άδειες (συνήθως Καλύμνιοι) για δολώματα (κυρίως ολοθούρια) και χρησιμοποιώντας αυτήν την άδεια να παρανομούν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η άδεια αφορά 150 δολώματα την ημέρα και αυτοί βγάζουν ακόμη και 1.000 έως 2.000! «Αν και η άδεια αφορά την πώληση των δολωμάτων για δολώματα, αυτοί παρανόμως τα πωλούν για κατανάλωση» υποστηρίζει ο Γιάννης Μαλαματένιος.
Σημειώνεται ότι τα ολοθούρια ή αλλιώς αγγούρια της θάλασσας ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τον αχινό και η τιμή τους μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τα 1.000 ευρώ το κιλό. Στην Κίνα θεωρούνται ιδιαίτερο έδεσμα, ενώ χρησιμοποιούνται και για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων.
Επιπλέον, σύμφωνα με τον Γιάννη Μαλαματένιο, αν και βγάζουν άδεια για να βγάζουν δολώματα από βάθος 10 μέτρων, αυτοί ψαρεύουν ψάρια σε βάθη ακόμη και 40 μέτρων και τα πωλούν παράνομα.

684 πρόστιμα 271.404 ευρώ σε έναν χρόνο

Από την 1 Αυγούστου 2016 έως τη Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Ακτοφυλακής, επιβλήθηκαν σε ερασιτέχνες αλιείς 684 πρόστιμα συνολικού ύψους 271.404 ευρώ. Από αυτά, 294 πρόστιμα ύψους 106.217 ευρώ αφορούν παράνομο ψάρεμα με ψαροντούφεκο