Εσείς πώς θα ανεβάζατε αρχαίο δράμα το 2017;

Ο τίτλος από μόνος του είναι απαιτητικός. «Αρχαίο δράμα και πολιτική», λοιπόν, στην 1η Συνάντηση Νέων Καλλιτεχνών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, την οποία διοργανώνει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Από την άλλη βρίσκεται μονίμως στον πυρήνα ενός διαλόγου που μοιάζει χωρίς όρια: πώς ανεβαίνουν τα κλασικά κείμενα στη σύγχρονη εποχή; Ερωτήματα όπως αυτό απευθύναμε στον Γιώργο Κολοβό, ο οποίος με έναν θίασο νέων ηθοποιών ανεβάζει τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή (24/9, στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών) και στον Αρη Μπινιάρη, ο οποίος παραδίδει πολυήμερους κύκλους εργαστηρίων στο πλαίσιο της διοργάνωσης.

Βρίσκομαι στον χώρο ως ηθοποιός σχεδόν δύο δεκαετίες, αλλά δεν είχα μέχρι στιγμής δοκιμάσει να σκηνοθετήσω πέρα από μικρά δρώμενα. Η σκηνική μου πείρα πάντως μου έχει αποδείξει πως σχεδόν πάντα είναι πιο αποτελεσματικό να ακολουθείς το κείμενο επακριβώς. Σε ανταμείβει στο τέλος. Εκτός και αν με τις αλλαγές/ αφαιρέσεις/ τροποποιήσεις προσπαθείς να τονίσεις ή να καταδείξεις κάποιο στοιχείο. Ως προς το κλασικό ή το μοντέρνο, το θέμα είναι να μη γίνεται επί τούτου. Τι πιο μοντέρνο από το να εννοεί ο ηθοποιός αυτά που ξεστομίζει; Να μιλάει τη γλώσσα του Σαίξπηρ και να ακούγεται σύγχρονη; Δείτε τι ωραία δουλειά στον λόγο έχει κάνει ο σερ Ιαν ΜακΚέλεν με τον «Ριχάρδο Γ’» στον κινηματογράφο. Αν έχεις αυτό από τους ηθοποιούς, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις και να μην ξενίζει. Ως σκηνοθέτης πρέπει να είσαι προσεκτικός στο στήσιμο των δράσεων, αλλά και στην επιλογή κουστουμιών και σκηνικού. Η διαρκής ερώτηση είναι πάντα «αυτό χρειάζεται εκεί;». Στην προετοιμασία της παράστασης, το σίγουρο είναι πως πρέπει να σε ενδιαφέρει πολύ το έργο και να το έχεις μελετήσει καλά, να έχετε γνωριστεί δηλαδή και να σε ενθουσιάζει. Να μην το φοβάσαι επίσης (λίγο ίσως). Αυτά αφορούν και τους ηθοποιούς που θα υποδυθούν τους ρόλους. Απλώς ο σκηνοθέτης έχει την κεντρική ιδέα της παράστασης (το σχέδιο) και είναι ο θεατής όλου του εγχειρήματος .Οι ηθοποιοί δεν είναι συνήθως, εκτός και αν έχουν πολλά χρόνια στην πλάτη τους και έχουν καταφέρει να παραμείνουν ανοιχτοί και νέοι. Τώρα που σκηνοθετώ εμμένω στο κείμενο και στην πειθαρχία της ομάδας. Θέλω να σιγουρευτώ ότι όλοι έχουν καταλάβει καλά τι πάει να δημιουργηθεί. Βλέπετε, πολλοί ηθοποιοί έρχονται στην πρόβα λέγοντας πως θα υποστηρίξουν την ιδέα σου, αλλά έχουν ήδη μια διαμορφωμένη άποψη για το κείμενο ή τον συγγραφέα και τελικά αντί να δουλεύεις τη δομή της παράστασης, μοχθείς να τους βγάλεις από το μυαλό την προκατασκευασμένη ιδέα. Επίσης, προσπαθώ να έχω καθαρή σκέψη. Οταν μια ιδέα μου δεν λειτουργεί, πρέπει να αλλάξει.

Δεν υπάρχει μια γραμμή ή συνταγή στο αν πρέπει να μένει αυτούσιο το αρχαίο κείμενο ή να παίρνει ελευθερίες. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν είμαι υπέρ ή κατά των παρεμβάσεων στις τραγωδίες. Αν υπάρχει ανάγκη, προκύπτει και αιτιολογεί κάτι στην πρόθεση του σκηνοθέτη. Εγώ στους «Πέρσες» δεν έκανα καμία παρέμβαση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο σωστό ή λάθος. Νομίζω πως αυτό που μας αφορά κάθε φορά είναι το τι θέλεις να πεις. Από κει και πέρα έρχεται ο τρόπος. Η ειλικρίνεια έχει να κάνει με τις προθέσεις. Ως προς το μοντέρνο ή το κλασικό, όταν ο μύθος είναι γνωστός, είναι σαν να παίρνει ο σκηνοθέτης ένα ήδη υπάρχον καλούπι και μέσα σε αυτό να εγχέει μια νέα ουσία, ένα νέο νόημα, να νοηματοδοτεί εκ νέου αυτή τη φόρμα που μας έχει δοθεί. Πάλι χρειάζεται να αναζητήσουμε γιατί κάνει κάποιος αυτό το έργο. Διάφορα μορφικά στοιχεία, πιο εκσυγχρονισμένα ή πιο σύγχρονα, μπορεί να θυμίζουν κάτι από το παρελθόν. Η στάση μας απέναντι στο αρχαίο δράμα θυμίζει έναν ευγενικό γιο που θέλει να αποτίσει φόρο τιμής στον πατέρα που δεν τον αγγίζουμε και δεν τον πειράζουμε ή που θέλει να δημιουργήσει μια πιο ζωντανή συνδιαλλαγή και σχέση μαζί του και να είναι κριτικός απέναντί του. Αν κάποιος θέλει να μιλήσει για αγωνίες του σήμερα και χρησιμοποιεί ως όχημα το αρχαίο δράμα, τότε σίγουρα θα υπάρχουν αναπόφευκτα στοιχεία που έχουν να κάνουν με το σήμερα. Αν δεν είναι ιστορικά, θα υπάρχουν στον παλμό ή τον ρυθμό του έργου. Μπορεί να είναι μια άλλη διαχείριση του χρόνου. Οταν ανεβάζω εγώ αρχαίο δράμα, προσέχω περισσότερο τον λόγο και την ιστορία. Το κρίσιμο σημείο κάθε φορά είναι πώς θα μπορέσεις να φτιάξεις μαζί με το σύνολο των ηθοποιών το σύμπαν της παράστασης. Πιστεύω πάντα στις ώρες της πρόβας και στη συνδιαλλαγή με τους ηθοποιούς και τι θα φέρει αυτό. Κατά τα άλλα, διαβάζοντας ένα έργο σίγουρα σου έρχονται κάποια πράγματα, αλλά από εκεί και πέρα εγώ αφήνομαι σε μια σχέση μαζί τους. Είναι περισσότερο μια διαδικασία σε συνέχεια παρά μια στιγμή που κάτι ήρθε και ολοκληρώθηκε.

info

Η Συνάντηση πραγματοποιείται 22 – 29/9. Εκτός των άλλων, θα παρουσιαστούν οι παραστάσεις «Τρωάς» του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία Αλεξάνδρας Καζάζου και η performance – εγκατάσταση «Prometheus bound» σε σκηνοθεσία Αθηνάς Δράγκου