Οι θεοί που ενώνουν

Συνύπαρξη με διαφορετικό θεό. Διαφορετικές θρησκείες με κοινούς ιερούς χώρους. Αυτός ο άξονας διαπερνά την έκθεση «Κοινοί ιεροί τόποι» που ξεκινά την επόμενη εβδομάδα σε τρία μουσεία της Θεσσαλονίκης παρουσιάζοντας το φαινόμενο της θρησκευτικής συγκατοίκησης. Πρόκειται για το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και το Γενί Τζαμί (Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο), όπου αναδεικνύονται παραδείγματα διαμοιρασμού και αμοιβαιότητας, αλλά και διαχωρισμού ή διαίρεσης. «Η ύπαρξη κοινών ιερών τόπων είναι ένα γνωστό φαινόμενο με βαθιές ρίζες στη Μεσόγειο, το οποίο φανερώνει τη διαπερατότητα των ορίων μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων. Παρά τις θεολογικές διαφορές, οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες των χριστιανών, μουσουλμάνων και Εβραίων μοιράζονται ένα σύνολο κοινών στοιχείων ως προς τις πεποιθήσεις, τις τελετουργίες, τα ιερά πρόσωπα και τους ιερούς τόπους. Ωστόσο, οι διασταυρώσεις αυτών των στοιχείων δεν στερούνται ασάφειας και μπορούν να οδηγήσουν σε συγκρούσεις», σημειώνουν οι έλληνες συνεπιμελητές της έκθεσης, η οποία εγκαινιάζεται στις 23 Σεπτεμβρίου. Η έκθεση αποκαλύπτει διαφορετικές πτυχές του «μοιράσματος του ιερού», ιστορικού και σύγχρονου. Στη Θεσσαλονίκη αποτελείται από τρία μέρη και είναι αποτέλεσμα αναθεώρησης με νέο αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, ταινίες και σύγχρονη τέχνη. Εμπλουτίζεται έτσι ένα θέμα που είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο Μουσείο Πολιτισμών της Ευρώπης και της Μεσογείου (MuCEM) στη Μασσαλία το 2015 και στο Μουσείο Μπαρντό στην Τύνιδα το 2016. Μετά τη Θεσσαλονίκη οι επόμενες εκδοχές προγραμματίζονται για το Παρίσι, το Μαρακές, την Κωνσταντινούπολη και τη Νέα Υόρκη.

Το πρώτο μέρος της έκθεσης στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης προσφέρει στον επισκέπτη μια εμπειρία που βασίζεται στη σύζευξη της σύγχρονης τέχνης με την ανθρωπολογική έρευνα. Φωτογραφίες, έργα τέχνης, εικόνες, ανθρωπολογικά τεκμήρια συμπλέκονται στην ανθρωπολογική μαρτυρία που περιγράφει ιερά αφιερωμένα σε προφήτες και πατριάρχες, στην Παναγία και σε αγίους που τιμώνται από διαφορετικές θρησκείες. Παράλληλα, τα έργα σύγχρονης τέχνης λειτουργούν ως νέοι τόποι διαπραγμάτευσης εννοιών του ιερού. Στο Μουσείο Φωτογραφίας παρουσιάζεται ένα φωτογραφικό οδοιπορικό ακολουθώντας τις πολυποίκιλες γεωγραφίες και κοινότητες ιερών τόπων της Μεσογείου. Φωτίζονται με αυτόν τον τρόπο ενεργοί τόποι συνύπαρξης και αμοιβαιότητας, αλλά και αντίθετα, περιπτώσεις διεκδίκησης που φτάνουν στα όρια της σύγκρουσης και του φυσικού διαχωρισμού.

Ο ΤΑΣΟΣ ΒΡΕΤΤΟΣ. Η έρευνα του Τάσσου Βρεττού «Τ(ρ)όποι λατρείας» είναι μία από τις συμμετοχές αυτής της έκθεσης. Παρουσιάζεται στο Μουσείο Φωτογραφίας και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τη μορφή πρωτότυπης οπτικοακουστικής εγκατάστασης και τυπωμένων εικόνων. Στη νέα παρουσίαση της έρευνας στην Θεσσαλονίκη το υλικό των «Τ(ρ)όπων λατρείας» επεκτείνεται και μετά το 2016 συμπληρώνει την αφήγηση των εικόνων του με μία συνθήκη «οικείας ετερότητας» με τις κοινότητες μεταναστών και προσφύγων. Η σχέση αυτή είναι και αυτή ένα είδος πίστης όπως κάθε φιλία και αναπτύσσεται οργανικά και άναρχα ανάλογα με τις συνθήκες ζωής και ανταπόκρισης όλων των εμπλεκομένων. Η έρευνά του αποτελεί «υλικό μιας σύνθετης συμβιωτικής συνθήκης στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία καθώς αυτή πασχίζει να συντάξει εκ νέου το φαντασιακό και την ταυτότητά της διεκδικώντας τρόπους και τόπους συμμετοχής στον χάρτη της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης», σημειώνει η επιμελήτρια των «Τ(ρ)όπων Λατρείας» Νάντια Αργυροπούλου, εξηγώντας τη διπλή παρουσίαση της νέας του δουλειάς στους δύο εκθεσιακούς χώρους της έκθεσης «Κοινοί ιεροί τόποι».