«Η έρευνα στη θεμελιώδη φυσική έχει ως πρωταρχικό στόχο τη βαθύτερη κατανόηση του φυσικού κόσμου. Κινητοποιείται κυρίως από διανοητική περιέργεια». Ετσι λιτά περιγράφει ο φυσικός Κυριάκος Παπαδόδημας τον λόγο που τον οδήγησε στο να επικεντρωθεί στη μελέτη της θεωρητικής φυσικής και ειδικότερα της κβαντικής βαρύτητας με απώτερο στόχο να επεξηγήσει ένα από τα απαιτητικότερα επιστημονικά ερωτήματα: «Πώς δημιουργήθηκε το Σύμπαν και τι συμβαίνει μέσα στις μαύρες τρύπες».
Από τη θέση του επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Χρόνιγκεν όπου έστησε πριν από πέντε χρόνια την ερευνητική του ομάδα στο πεδίο της κβαντικής βαρύτητας και ολογραφίας, ο 40χρονος ερευνητής κινείται μονίμως μεταξύ της ομώνυμης πανεπιστημιούπολης, στη βορειότερη ακτή της Ολλανδίας, και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών, του γνωστού CERN στη Γενεύη.
«Με ενδιαφέρει η κατανόηση του φυσικού κόσμου στο πιο θεμελιώδες επίπεδο» εξηγεί ο έλληνας ερευνητής, ο οποίος κατατάσσεται ανάμεσα στους καλύτερους θεωρητικούς φυσικούς της γενιάς του. Ο στόχος του φαίνεται να περνά μέσα από το πάντρεμα των δύο πιο καθοριστικών για την εξέλιξη της φυσικής επαναστάσεων του 20ού αιώνα. Η πρώτη δεν είναι άλλη από τη θεωρία της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν και η δεύτερη η ανακάλυψη της κβαντικής μηχανικής. «Υπάρχουν φαινόμενα και αντικείμενα στο Σύμπαν, με τα δύο πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τις μαύρες τρύπες και το Big Bang, στην αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος, που για να κατανοηθούν είναι αναγκαίο να χρησιμοποιήσουμε ταυτόχρονα τη βαρύτητα και την κβαντομηχανική» διευκρινίζει.
Τι οδήγησε, όμως, τον έλληνα ερευνητή να μεταβεί στο Χρόνιγκεν; «Για περισσότερο από μισό αιώνα οι θεωρητικοί φυσικοί προσπαθούν να βρουν κάποιο τρόπο να συνδυάσουν τη βαρύτητα με την κβαντομηχανική, κάτι που παραμένει το μεγαλύτερο ίσως ανοιχτό πρόβλημα στη θεμελιώδη θεωρητική φυσική» επεξηγεί. «Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκονται ανυπέρβλητα μαθηματικά προβλήματα».
Σήμερα η πιο υποσχόμενη προσέγγιση της κβαντικής βαρύτητας βασίζεται στη θεωρία της ολογραφίας, το πεδίο με το οποίο ασχολείται ο Παπαδόδημας, ο οποίος ξεκίνησε τις σπουδές του από το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Η διεθνής αναγνώριση ήρθε λίγο μετά τη μετάβασή του στο Πανεπιστήμιο του Χρόνιγκεν, όταν ο Παπαδόδημας και η ομάδα του πρότειναν μία καινούργια λύση για το πρόβλημα της πληροφορίας των μαύρων τρυπών, εξελίσσοντας τις διατυπώσεις του Στίβεν Χόκινγκ. Ο κορυφαίος βρετανός φυσικός διαπίστωσε ότι καθώς οι μαύρες τρύπες εξατμίζονται, καταστρέφουν εντελώς και θεμελιωδώς την πληροφορία της ύλης η οποία έχει πέσει στη μαύρη τρύπα. «Ομως μια τέτοια καταστροφή της πληροφορίας είναι εντελώς ασύμβατη με τη θεωρία της κβαντομηχανικής» επεξηγεί ο Παπαδόδημας. Στο λεγόμενο «πρόβλημα του παραδόξου της απώλειας της πληροφορίας», το οποίο μελετάται εντατικά εδώ και δεκαετίες, ο έλληνας ερευνητής και η ομάδα του αντέτειναν μια νέα κατανόηση για το πώς η πληροφορία μπορεί να αποθηκευτεί και να διατηρηθεί κατά τη δημιουργία και εξάτμιση των μαύρων τρυπών.
Δεν είναι, όμως, μόνο διανοητική η αξία της έρευνας του έλληνα επιστήμονα. «Η ευρύτερη προσπάθεια της θεμελιώδους έρευνας έχει συχνά παράπλευρες και απρόβλεπτες τεχνολογικές εφαρμογές» υποστηρίζει ο Παπαδόδημας. Ως κυριότερο παράδειγμα αναφέρει το World-Wide-Web, ένα σημαντικό κομμάτι του Ιντερνετ που χρησιμοποιούμε καθημερινά, το οποίο αποτελεί παράπλευρη εφαρμογή που αναπτύχθηκε από επιστήμονες στο CERN στο πλαίσιο θεμελιώδους έρευνας.
Κατά τον Λεωνίδα Ρεσβάνη, πρώην καθηγητή Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Παπαδόδημας «θεωρείται παγκοσμίως ένας από τους καλύτερους θεωρητικούς φυσικούς της γενιάς του και ένας από τους πλέον ειδικούς στη φυσική των μαύρων τρυπών και το σχετιζόμενο με αυτές πρόβλημα του παράδοξου της απώλειας της πληροφορίας».
Κατά τον Παπαδόδημα, του οποίου οι δημοσιεύσεις θεωρούνται παγκοσμίως από τις πιο θεμελειώδεις στον τομέα του, η Ελλάδα διαθέτει αξιόλογη επιστημονική κοινότητα στο CERN με τον αριθμό των ελλήνων ερευνητών να ξεπερνά τους 200. Η ελληνική παρουσία και δη στο τμήμα θεωρητικής φυσικής ενισχύεται από τους επιστημονικούς επισκέπτες, οι οποίοι μεταβαίνουν συχνά εκεί από διάφορα πανεπιστήμια της Ελλάδας. Η παράλληλη επιστημονική δραστηριότητα του Παπαδόδημα στο Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν, όπου οι μισοί καθηγητές δεν προέρχονται από την Ολλανδία, συνεχίζει να συμβάλλει σημαντικά στην ερευνητική του προσπάθεια καθώς, όπως λέει, η ολλανδική επιστημονική κοινότητα είναι ανοιχτή στις σύγχρονες εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο, ενώ τα πανεπιστήμια της χώρας χρηματοδοτούνται επαρκώς. «Κάτι που είναι σημαντικό για την υποστήριξη μεταπτυχιακών φοιτητών, εργαστηρίων και ερευνών». Χαρακτηρίζει «αναντικατάστατο προνόμιο» τη δυνατότητα που αποκτά ένας νέος επιστήμονας να επικεντρώνεται στις έρευνες που τον ενδιαφέρουν. Παράλληλα, όμως, επισημαίνει και τη «σημαντική αβεβαιότητα στην επαγγελματική αποκατάσταση» των νέων ερευνητών. «Οπως συμβαίνει σε πολλούς άλλους κλάδους, έτσι και στον δικό μας τομέα, ένας νέος ερευνητής αντιμετωπίζει μεγάλο ανταγωνισμό για μικρό αριθμό ερευνητικών θέσεων».
Η ενασχόλησή του με μη επιστημονικά ενδιαφέροντα, όπως λογοτεχνία, μουσική και σινεμά έχει πλέον περιοριστεί σημαντικά, καθώς οι επαγγελματικές και οικογενειακές του υποχρεώσεις αυξάνονται (έχοντας ήδη αποκτήσει τρία παιδιά) επιλέγει, όπως λέει, «να αφιερώνω τον ελεύθερό μου χρόνο στην οικογένειά μου».
Τελευταία Νέα